گویش هورامی

هورامی (اورامی) یکی از گویش‌های گورانی. است.

هورامی (اورامی) هه‌ورامی
تلفظ:	Hewramî
گویشگاه‌ها:	ایران عراق
شمار گویشوران:
خانواده:	هندواروپایی هندوایرانی ایرانی    ایرانی غربی     شمال غربی      زازا-گورانی       هورامی (اورامی)
کد زبان
ISO 639-1:	هیچ
ISO 639-2:	–
ISO 639-3:	hac

گستردگی

هورامان سرزمینی است در دو کشور ایران و عراق که میان مناطق کردنشین است. هورامی‌ها در ایران در دو استان کرمانشاه و کردستان و در عراق در استان سلیمانیه حضور دارند که به سه بخش اورامان لهون به مرکزیت شهر پاوه، اورامان تخت و اورامان ژاورۆ تقسیم می‌شود، تمرکز اصلی اورامی زبانان در دو شهر پاوه و مریوان در ایران و شهر حلبچه در عراق است. هورامی‌ها در شهرهای کرمانشاه، سنندج، قروه، دماوند، سلیمانیه، اربیل و بغداد جمعیت قابل توجهی دارند.

تا زمان صفویه گستردگی گویشوران هورامی ناشناخته است و اساساً تا این دوره هیچ گونه مکتوبات قابل توجهی از گویشوران هورامی در دست نیست و حوزه سکونت آنها نیز بسیار محدود بوده‌است. چیزی که سبب گسترش گویش هورامی گردید این بود که در زمان صفویه و حکومت خاندان اردلان بسیاری از در این زمان برای کسب قدرت سیاسی و نزدیکی به دربار صفویه ؛شیعه شدند (نظیر هورامی‌های منطقه کندوله) که در نتیجه پشتیبانی حکومت صفویه از خاندان اردلان‌ها و مردم هورامی سبب گردید که مکتوبات حکومت اردلان به زبان هورامی نگاشته گردد و این امر سبب گسترش زبان هورامی در مناطق جنوبی تر کردستان گردید و رفته رفته مکتوبات اردلان‌ها به زبان هورامی نگاشته می‌شداما این به این معنا نیست که زبان مردم منطقه هورامی بوده است بلکه مردم منطقه به گویش اصیل اردلانی صحبت می کردند و البته اقلیتی هم اورامی زبان بودند لهجه اردلانی ارتباط نزدیکی با پهلوی ساسانی دارد اما هورامی به پهلوی اشکانی نزدیک است و از زبانهای کناره دریای خزر است البته مذهب بسیاری از مردم منطقه تابعه اردلان یارسان (اهل حق) بود و این مذهب پیوند کاملی با زبان هورامی داشت که در نتیجه زبان غالب شعر وادب حتی برای شیعیان دوازده امامی و اهل سنت هورامی گردید.

تقسیم‌بندی‌ها

تقریباً همه منابع معتبر زبانشناسی هورامی را گویشی از زبان گورانی دانسته‌اند، زبان گورانی متعلق به شاخه زازا-گورانی از شاخه زبان‌های ایرانی شمال‌غربی است و با زازایی هم خانواده است.بدلیسی نسب حاکمان برادوست ارومیه را آل حسنویه گوران بیان نموده که در زمان حمله آل بویه به قلمرو گوران در همدان و کرمانشاه به آن نواحی کوچانده شده اند و هیچ منبعی قاطعی دال بر مهاجر بودن و برزیکانی بودن آل حسنویه وجود ندارد از دیدگاه مکنزی گویش اورامانی مانند دیگر گویش‌های گورانی، دارای برخی مشخصات آوایی است و از آن نظر، به گویش‌های مرکز ایران نزدیک‌تر است اما بااین حال از دیدگاه دانشنامه بریتانیکا اورامانی به عنوان یکی از گویش‌های زبان گورانی است. در طول زمان، به خاطر همسایگی با زبان کردی و گویش‌هایی مانند سورانی، دادوستد واژگان میان اورامانی و این گویش‌ها بسیار بوده‌است و امروزه مردم هورامی از گویشوران زبان کردی محسوب می‌شوند.