گویش هورامی

هورامی (اورامی) یکی از گویش‌های گورانی. است.

هورامی (اورامی) هه‌ورامی
تلفظ:	Hewramî
گویشگاه‌ها:	ایران عراق
شمار گویشوران:
خانواده:	هندواروپایی هندوایرانی ایرانی    ایرانی غربی     شمال غربی      زازا-گورانی       هورامی (اورامی)
کد زبان
ISO 639-1:	هیچ
ISO 639-2:	–
ISO 639-3:	hac

گستردگی و گویشوران

هورامان سرزمینی است در دو کشور ایران و عراق که میان مناطق کردنشین واقع شده‌است. هورامی‌ها در ایران در دو استان کرمانشاه و کردستان و در عراق در استان سلیمانیه حضور دارند که به سه بخش اورامان لهون به مرکزیت شهر پاوه، اورامان تخت و اورامان ژاورود تقسیم می‌شود، تمرکز اصلی اورامی زبانان در دو شهر پاوه و مریوان در ایران و شهر حلبچه در عراق است. هورامی‌ها در شهرهای کرمانشاه، سنندج، قروه، دماوند، سلیمانیه، اربیل و بغداد جمعیت قابل توجهی دارند.
فؤاد معصوم رئیس‌جمهور کرد عراق از جمله گویشوران مهم و شناخته شده هورامی می‌باشد.

تا زمان صفویه گستردگی گویشوران هورامی ناشناخته است و اساسا تا این دوره هیچ مکتوبات قابل توجهی از گویشوران هورامی در دست نیست و حوزه سکونت آنها نیز بسیار محدود بوده است و چیزی که سبب گسترش گویش هورامی گردید این بود که در زمان صفویه و حکومت خاندان اردلان بسیاری از مردم هورامی در این زمان برای کسب قدرت سیاسی و نزدیکی به دربار صفویه ؛شیعه شدند(نظیر هورامی های منطقه کندوله) که در نتیجه پشتیبانی حکومت صفویه از خاندان اردلان ها و مردم هورامی سبب گردید که مکتوبات حکومت اردلان به زبان هورامی نگاشته گردد و این امر سبب گسترش زبان هورامی در مناطق جنوبی تر کردستان گردید و رفته رفته مکتوبات اردلان ها به زبان هورامی نگاشته می شد و البته مذهب بسیاری از مردم منطقه تابعه اردلان یارسان (اهل حق) بود و این مذهب پیوند کاملی با زبان هورامی داشت که در نتیجه زبان غالب شعر وادب حتی برای شیعیان دوازده امامی و اهل سنت هورامی گردید.

حوزه سکونت گویشوران

تا اوایل صفویه به گویشوران کنونی هورامی؛ هورامی گفته نمی شد بلکه به آنها گوران گفته می شد و از اواسط دوران صفویه به علت اینکه اکثریت گویشوران گوران در سرزمینی که در مکتوبات این دوره اورامان نام گرفت ساکن بودند؛ به مرور زمان به مردمان ساکن در این خطه اورامی اطلاق گردید که بعدها این واژه به هورامی و به زبان آنها هورامی گفته شد.

تقسیم‌بندی‌ها

تقریباً همه منابع معتبر زبانشناسی هورامی را گویشی از زبان گورانی دانسته‌اند، زبان گورانی متعلق به شاخه زازا-گورانی از شاخه زبان‌های ایرانی شمال‌غربی است و با زازایی هم خانواده است. از دیدگاه مکنزی گویش اورامانی مانند دیگر گویش‌های گورانی، دارای برخی مشخصات آوایی است و از آن نظر، به گویش‌های مرکز ایران نزدیک‌تر است اما بااین حال از دیدگاه دانشنامه بریتانیکا اورامانی به عنوان یکی از گویش‌های زبان گورانی است. در طول زمان، به خاطر همسایگی با گویش‌هایی مانند سورانی، دادوستد واژگان میان اورامانی و این گویش‌ها بسیار بوده‌است.