باز کردن منو اصلی
ویکی‌پدیا

فهرست وام‌واژه‌های ترکی در فارسی

(تغییرمسیر از وام‌واژه‌های ترکی در فارسی)

زبان ترکی در چند مرحله بر زبان فارسی تأثیر گذاشته‌است. نخستین تأثیر زبان ترکی بر پارسی، در زمان حضور سربازان تُرک در ارتش سامانیان روی داد. پس از آن، در زمان فرمان‌روایی غزنویان، سلجوقیان و پس از حملهٔ مغول، تعداد بیشتری وام‌واژهٔ ترکی به زبان فارسی راه یافت؛ اما بیشترین راه‌یابی واژه‌های ترکی به زبان فارسی در زمان فرمان‌روایی صفویان و قاجاریان بر ایران بود.

وام‌واژه‌های ترکی معمول در فارسی کنونیویرایش

محتویات

آویرایش

بویرایش

  • باتلاق[۱۸]
  • بی‌بی: در فارسی افغانستان، مادربزرگ[۱۹]
  • بیرق[۲۰]

پویرایش

تویرایش

ثویرایش

جویرایش

چویرایش

  • چاق[۳۱]
  • چاقک:در فارسی افغانستان به معنی چاقالو[۳۲]
  • چالش[۳۳]
  • چپق[۳۴]
  • چریک[۳۵]
  • چقر: به معنی عمیق و ژرف، در فارسی دری و فارسی تاجیکی کاربرد دارد[۳۶][۳۷]
  • چکمه[۳۸]
  • چلاق/چولاق[۳۹]
  • چماق/چوماق[۴۰]
  • چمباتمه[۴۱]
  • چیچک: در فارسی افغانستان، آبله[۴۲]

حویرایش

خویرایش

دویرایش

ذویرایش

رویرایش

زویرایش

ژویرایش

سویرایش

شویرایش

صویرایش

ضویرایش

طویرایش

ظویرایش

عویرایش

غویرایش

فویرایش

قویرایش

کویرایش

گویرایش

لویرایش

مویرایش

نویرایش

وویرایش

  • ولسوال: در فارسی افغانستان، فرماندار شهرستان[۹۴]
  • ولسوالی: در فارسی افغانستان، شهرستان[۹۵]

هویرایش

یویرایش

پسوندهاویرایش

  • باشی
  • چی

وام‌واژه‌های ترکی در لهجهٔ گفتاری تهرانیویرایش

بیشتر این واژه‌ها از زمان فرمانروایی قاجارها در ایران و به ویژه در لهجه تهرانی راه یافته‌است و در فارسی دری افغانستان و تاجیکستان ناآشناست.

محتویات

آویرایش

  • اُغور/اوغور: دولت/وقت/خیر/برکت[۱۰۵]
  • ال و بل از اِله و بِله: چنین و چنان
  • ایز: رد پا[۱۰۶]
  • آیزنه/یزنه: شوهر خواهر[۱۰۷]

بویرایش

پویرایش

تویرایش

ثویرایش

جویرایش

  • جیک و بوک: در اصل به معنای حالت قرار گرفتن قاپ بر پشت در قمار[۱۱۶]

چویرایش

حویرایش

خویرایش

  • خال قزی

دویرایش

ذویرایش

رویرایش

زویرایش

ژویرایش

سویرایش

  • ساج: تابه نان‌پزی[۱۲۸]
  • ساقدوش[۱۲۹]
  • سپور: رفتگر[۱۳۰]
  • سرتق: مُصِر/لجوج
  • سقّز[۱۳۱]
  • سُقُلمه: ضربتی که با مشت به پهلوی کسی زنند[۱۳۲]
  • سوگلی:محبوب[۱۳۳]

شویرایش

صویرایش

ضویرایش

طویرایش

ظویرایش

عویرایش

غویرایش

  • غازغان: دیگ بزرگ مسی[۱۳۵]

فویرایش

قویرایش

  • قاتق: چاشنی از قبیل سرکه یا ماست که به طعام توتماج درآمیزند/آمیزه[۱۳۶]
  • قاتی[۱۳۷]
  • قاچ: پاره‌ای از خربزه، هندوانه و امثال آن/قسمت جلو زین[۱۳۸]
  • قاراشمیش
  • قالپاق: کاسه ای فلزی که در وسط چرخ اتومبیل[۱۳۹]
  • قالتاق: زین اسب[۱۴۰]
  • قاوت/قاووت/قاغُت: نوعی خوردنی[۱۴۱]
  • قاین: برادر شوهر/برادر زن[۱۴۲]
  • قبراق: چابک/چالاک[۱۴۳]
  • قدغن/قدغن/غدغن[۱۴۴]
  • قرت: جرعه[۱۴۵]
  • قرق/قریغ/قُرغ: محل محافظت شده[۱۴۶]
  • قرمساق[۱۴۷]
  • قشقرق[۱۴۸]
  • قشو[۱۴۹]
  • قلچماق[۱۵۰]
  • قلق:[۱۵۱]
  • قورت دادن[۱۵۲]

کویرایش

گویرایش

لویرایش

مویرایش

  • مُشتلق: مژدگانی[۱۵۶]
  • منجوق: سنگ‌های زینتی که بر گردن آویزند[۱۵۷]

نویرایش

وویرایش

هویرایش

  • هردم بیل هردن بیر: در اصل گاه‌گاه/بی‌نظم و ترتیب‌/بی‌معنی

یویرایش

  • یالقوز: تنها/مجرد[۱۵۸]
  • یر به یر شدن: بی حساب شدن/نه بدهکار بودن/نه طلبکار بودن.
  • یزنه/یزنا: شوهر خواهر بزرگتر[۱۵۹]
  • یغُر/یغور[۱۶۰]
  • ینگه دنیا/ینگی دنیا: دنیای جدید/قاره آمریکا
  • یواش[۱۶۱]
  • یواشکی[۱۶۲]

نام‌هاویرایش

محتویات

آویرایش

بویرایش

پویرایش

تویرایش

ثویرایش

جویرایش

چویرایش

حویرایش

خویرایش

  • خاقان: عنوان پادشاهان چین و ترکان[۱۸۰]
  • خان‌جان[۱۸۱]
  • خان‌محمد[۱۸۲]
  • خزر/خُزار: نام سرزمینی از ترکان[۱۸۳]
  • خلج[۱۸۴]
  • خال‌قزی
  • خانم

دویرایش

ذویرایش

رویرایش

زویرایش

ژویرایش

سویرایش

شویرایش

صویرایش

ضویرایش

طویرایش

ظویرایش

عویرایش

غویرایش

فویرایش

قویرایش

کویرایش

گویرایش

لویرایش

مویرایش

نویرایش

  • نازلی («ناز» فارسی و «لی» ترکی)

وویرایش

هویرایش

یویرایش

  • یاشار: زیستن[۱۹۷]
  • یخن‌قاق: رایج در فارسی افغانستان، پیراهن[۱۹۸]

جستارهای وابستهویرایش

پانویسویرایش

  1. ↑ http://www.vajehyab.com/amid/آبجی
  2. ↑ http://www.vajehyab.com/?q=آچار&f=amid=amid
  3. ↑ http://www.vajehyab.com/amid/آچمز>
  4. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/آذوقه
  5. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/آقا
  6. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/آلاچیق
  7. ↑ منبع برای اثبات رایج بودن (اشتباه نشود؛ در الفبای سیریلیک "п" با p"" مساوی است): https://translate.google.com/#view=home&op=translate&sl=en&tl=tg&text=sister منبع برای ریشهٔ واژه (اشتباه نشود؛ در الفبای لاتینِ ازبکی "O" با "آ" مساوی است): https://uz.wiktionary.org/wiki/opa
  8. ↑ http://www.vajehyab.com/amid/اتراق
  9. ↑ http://www.vajehyab.com/amid/اجاق
  10. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/اتاق
  11. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/اردک
  12. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/اردو
  13. ↑ https://www.etimolojiturkce.com/kelime/armağan
  14. ↑ منبع برای اثبات رایج بودن: https://translate.google.com/#view=home&op=translate&sl=en&tl=tg&text=brother منبع برای ریشهٔ واژه: https://uz.wiktionary.org/wiki/aka
  15. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/الاغ
  16. ↑ منبع برای اثبات رایج بودن (اشتباه نشود؛ در الفبای سیریلیک "Y" با "U" مساوی است): https://translate.google.com/#view=home&op=translate&sl=en&tl=tg&text=brother منبع برای ریشهٔ واژه: https://uz.wiktionary.org/wiki/uka
  17. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/اوماج
  18. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/باتلاق
  19. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/بی+بی
  20. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/بیرق
  21. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/تسمه
  22. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/توتون
  23. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/توپ
  24. ↑ https://www.etimolojiturkce.com/kelime/top
  25. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/توشک
  26. ↑ ریشه کلمه: https://uz.m.wiktionary.org/wiki/toʻy اثبات برای رایج بودن واژه: https://tg.m.wikipedia.org/wiki/Тӯй
  27. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/جار-3
  28. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/جارچی
  29. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/جلگه
  30. ↑ ref>https://www.vajehyab.com/amid/جلو
  31. ↑ ref>https://www.vajehyab.com/amid/چاق
  32. ↑ ترکی+فارسی
  33. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/چالش
  34. ↑ ref>https://www.vajehyab.com/amid/چپق
  35. ↑ ref>https://www.vajehyab.com/amid/چریک
  36. ↑ http://moe.gov.af/Content/files/books/dari/G6_Da%20دری.pdf صفحه 36 استفاده شده
  37. ↑ https://www.etimolojiturkce.com/kelime/çukur
  38. ↑ ref>https://www.vajehyab.com/amid/چکمه
  39. ↑ ref>https://www.vajehyab.com/dehkhoda/چلاق
  40. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/چماق
  41. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/چمباتمه
  42. ↑ ریشه: https://www.etimolojiturkce.com/kelime/çiçek
  43. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/خان-6
  44. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/خانم
  45. ↑ https://www.etimolojiturkce.com/kelime/dayı
  46. ↑ https://www.etimolojiturkce.com/kelime/düğme
  47. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/دلمه-2
  48. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/دوقلو
  49. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/%D8%B3%D8%A7%DA%86%D9%85%D9%87
  50. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/سنجاق
  51. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/سنجاقک
  52. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/سورتمه
  53. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/شیشلیک
  54. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/فنر
  55. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/قابلمه
  56. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قاچ
  57. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قاچاق
  58. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قاچاقچی
  59. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قاشق-3
  60. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قاق-2
  61. ↑ https://uz.m.wiktionary.org/wiki/qoʻngʻiz
  62. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قایق
  63. ↑ http://moe.gov.af/Content/files/books/dari/G5_Da%20ساینس.pdf در صفحه 23 و 24 استفاده شده
  64. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قبرغه
  65. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قرقی-2
  66. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قرمه
  67. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قره+قروت
  68. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قره+نی
  69. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قشون-2
  70. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قلچماق
  71. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قلاش
  72. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قلدر
  73. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قنداق
  74. ↑ در صفحه 5 استفاده شده http://moe.gov.af/Content/files/books/dari/G8_Da%20بیولوژی.pdf
  75. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قمچی
  76. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قوچ
  77. ↑ https://www.etimolojiturkce.com/kelime/kurbağa
  78. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قروتی
  79. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قروت
  80. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قوش
  81. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قوطی
  82. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قیچی
  83. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قیشلاق
  84. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قیماق
  85. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قیمه
  86. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/کاکوتی
  87. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/کرنش
  88. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/کشیک
  89. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/کوکو
  90. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/کوچ
  91. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/کول-5
  92. ↑ ذر صفحه 11 استفاده شده http://moe.gov.af/Content/files/books/dari/G8_Da%20جغرافیه.pdf
  93. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/گلنگدن
  94. ↑ https://www.etimolojiturkce.com/kelime/ulus ترکی+پشتو (واژه "ولس" یا "اولوس" برگرفته از ترکی قدیم در مغولی می‌باشد (طبق منبع) که وارد پشتو شده و با پسوند "وال" پشتو که معادل آن در فارسی پسوند "دار" می‌باشد یکجا شده معنی "مردم‌دار" یا "حاکم شهرستان" را پیدا کرده و وارد فارسی افغانستان شده)
  95. ↑ https://www.etimolojiturkce.com/kelime/ulus ترکی+پشتو (واژه "ولس" یا "اولوس" برگرفته از ترکی قدیم در مغولی می‌باشد (طبق منبع) که وارد پشتو شده و با پسوند "والی" پشتو که معادل آن در فارسی پسوند "داری" می‌باشد یکجا شده معنی "مردم‌داری" یا" شهرستان" را پیدا کرده و وارد فارسی افغانستان شده)
  96. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/یاتاقان
  97. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/یاغی
  98. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/یغما
  99. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/یقه
  100. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/ینگه
  101. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/یورتمه
  102. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/یورش
  103. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/یونجه
  104. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/ییلاق
  105. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/اوغور
  106. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/ایز
  107. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/یزنه
  108. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/باجناغ
  109. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/باسلق
  110. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/بزک لغات‌الترک
  111. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/بقچه-2
  112. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/بی+بی
  113. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/پاتوق
  114. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/تپق
  115. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/تخماق
  116. ↑ کاشغری
  117. ↑ ترکی+فارسی
  118. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/چاخان
  119. ↑ ترکی+فارسی
  120. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/داداش
  121. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/داغان از مصدر داغُلماق = فروریختن
  122. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/دگنگ
  123. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/دنج
  124. ↑ از مصدر دؤزماق به معنی چیدن اشیائی بر روی زمین یا چیزی مسطح https://www.vajehyab.com/amid/دوز-2
  125. ↑ کاشغری
  126. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/دیشلمه
  127. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/دیلاق
  128. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/ساج
  129. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/ساقدوش
  130. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/سپور
  131. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/سقز-4
  132. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/سقلمه
  133. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/سوگلی
  134. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/شلتاق
  135. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/غازغان
  136. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قاتق
  137. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قاتی
  138. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قاچ
  139. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قالپاق
  140. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قالتاق
  141. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قاوت
  142. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قاین-4
  143. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قبراق از مصدر قبردماق=جنبش
  144. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قدغن
  145. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قرت
  146. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قرق
  147. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قرمساق
  148. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قشقرق
  149. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قشو
  150. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قلچماق
  151. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قلق-2
  152. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قورت
  153. ↑ http://parsi.wiki/dehkhodaworddetail-0b6f77cd63b942f898a3e70f32b75f64-fa.html
  154. ↑ http://www.farsishahri.com/index.php/dictionary/word/96
  155. ↑ http://www.yanichi.com/node/418
  156. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/مشتلق از مژده فارسی+ لق ترکی
  157. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/منجوق
  158. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/یالقوز
  159. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/یزنه
  160. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/یغور
  161. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/یواش
  162. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/یواشکی
  163. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/آقاسی
  164. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/آقا
  165. ↑ https://www.vajehyab.com/name/آیدا
  166. ↑ https://www.vajehyab.com/name/آیدین-2
  167. ↑ https://www.vajehyab.com/name/آیسان
  168. ↑ https://www.vajehyab.com/name/آیلین
  169. ↑ https://www.vajehyab.com/name/آیناز
  170. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/اتابک-2
  171. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/ارسلان-23
  172. ↑ از اغوزبیگ
  173. ↑ اووشار https://www.vajehyab.com/dehkhoda/ارسلان-23
  174. ↑ https://www.vajehyab.com/name/الناز-2
  175. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/بایندر-2
  176. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/بکتاش-5
  177. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/بیات-2
  178. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/تیمور-3
  179. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/چماق
  180. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/خاقان
  181. ↑ ترکی+فارسی
  182. ↑ ترکی+عربی
  183. ↑ کاشغری
  184. ↑ کاشغری
  185. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/سنجر-5
  186. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/سنقر-4
  187. ↑ https://www.vajehyab.com/name/سوگل
  188. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/طغرل-5
  189. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/طغرا
  190. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/عم+قزی
  191. ↑ https://www.vajehyab.com/amid/قاآن
  192. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قرقی
  193. ↑ در زبان ترکی «قره» به معنای سیاه و «قل» به معنای جوی است.
  194. ↑ https://www.vajehyab.com/moein/قزل
  195. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/قزل+آلا
  196. ↑ https://www.vajehyab.com/dehkhoda/گلین
  197. ↑ https://www.vajehyab.com/name/یاشار
  198. ↑ یخن(فارسی)+قاق(ترکی). ریشه قاق: https://uz.m.wiktionary.org/wiki/qoq

منابعویرایش

  • تاریخ ادبیات ایران، ذبیح‌الله صفا، خلاصه ج. اول و دوم، انتشارات ققنوس، ۱۳۷۴
  • تاریخ ادبیات ایران، ذبیح‌الله صفا، خلاصه ج. سوم، انتشارات بدیهه، ۱۳۷۴
  • حسن بیگ روملو، احسن‌التواریخ (۲ جلد)، به تصحیح عبدالحسین نوایی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۹. (مصحح در پایان جلد اول شرح مفصل و سودمندی از فهرست لغات ترکی و مغولی رایج در متون فارسی از سده هفتم به بعد را نوشته‌است)
  • فرهنگ فارسی، محمد معین، انتشارات امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۵
  • غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، ۱۳۸۶
  • فرهنگ کوچک زبان پهلوی، دیوید نیل مکنزی، ترجمه مهشید فخرایی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۷۹
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=فهرست_وام‌واژه‌های_ترکی_در_فارسی&oldid=26620577»