وزارت امور خارجه ایران

وزارت امور خارجه یکی از ۱۸ وزارتخانهٔ دولت ایران است و در کنار شورای عالی امنیت ملی، وظیفهٔ رسیدگی به امور بین‌المللی کشور را به عهده دارد. در حال حاضر محمدجواد ظریف بعنوان وزیر امور خارجه فعالیت می‌کند.

وزارت امور خارجهٔ ایران
ساختمان شمارهٔ ۹ وزارت امور خارجه
اطلاعات کلی سازمان
بنیادگذاری	۱۸۲۱
حوزهٔ قدرت	ایران
ستاد	میدان مشق، تهران
وزیر مسئول	محمدجواد ظریف
وبگاه
mfa.gov.ir

تاریخچه

وزارت امور خارجه، اولین وزارتخانه تأسیس‌شده در ایران است، که در زمان آقامحمدخان قاجار و به منظور برقراری روابط سیاسی با سایر دولت‌ها، تأسیس شد. در ابتدا آن را سازمان امور خارجی یا دفترخانه غُربا می‌نامیدند. نخستین فردی که برای تصدی این وزارتخانه گماشته شد، رضاقلی‌خان منشی‌الممالک بود، که پیشتر زمام‌دار وزارت امور داخله بود و به مدت ۱۲ سال سرپرست سازمان امور خارجی شد و بعد از آن، نوبت به معتمدالدوله نشاط رسید. نخستین نظامنامه این وزارتخانه، توسط مؤتمن الملک، تنظیم شد و در سال ۱۲۹۹ هجری قمری، به تصویب شاه وقت رسید. دومین نظامنامه این وزارتخانه، به همت نصرالله مشیرالدوله تدوین شد و در سال ۱۳۱۸ هجری قمری، به امضای مظفرالدین‌شاه رسید.

نخستین سفارتخانه‌های خارجی دایر شده در ایران، عبارتند از: سفارت روسیه در سال ۱۸۱۴ برابر با ۱۱۹۲ تأسیس شد. سفارت انگلستان در سال ۱۸۰۰ (میلادی) برابر با ۱۱۷۹ تأسیس شد و امور هلند را نیز تصدی می‌کرد. سفارت آلمان در سال ۱۸۵۹ (میلادی) برابر با ۱۲۳۸ دائر شد. سفارت اتریش و هنگری در سال ۱۸۷۳ (میلادی) برابر با ۱۲۵۲ تأسیس شد. سفارت اتازونی در سال ۱۸۸۳ (میلادی) برابر با ۱۲۶۱ تأسیس شد. سفارت ایتالیا در سال ۱۸۸۶ (میلادی) برابر با ۱۲۶۴ تأسیس شد. سفارت بلژیک در سال ۱۸۹۰ (میلادی) برابر با ۱۲۶۹ تأسیس شد.

وزیران امور خارجهٔ جمهوری اسلامی ایران

نوشتار اصلی: فهرست وزیران امور خارجه ایران

نام	نگاره	تولد-مرگ	دولت	حزب سیاسی
کریم سنجابی		۱۲۸۳–۱۳۷۴	دولت موقت	جبهه ملی ایران
ابراهیم یزدی		۱۳۱۰–۱۳۹۶	دولت موقت	نهضت آزادی ایران
ابوالحسن بنی‌صدر		۱۳۱۲	دوره شورای انقلاب	مستقل
صادق قطب‌زاده		۱۳۱۴–۱۳۶۱	دوره شورای انقلاب	مستقل
محمدعلی رجایی		۱۳۱۲–۱۳۶۰	دولت محمدعلی رجایی	حزب جمهوری اسلامی
میرحسین موسوی		۱۳۲۰	دولت‌های محمدعلی رجایی و محمدجواد باهنر و محمدرضا مهدوی کنی	حزب جمهوری اسلامی
علی‌اکبر ولایتی		۱۳۲۴	دولت‌های هاشمی رفسنجانی و میرحسین موسوی	حزب جمهوری اسلامی
کمال خرازی		۱۳۲۳	دولت محمد خاتمی	اصلاح‌طلب
منوچهر متکی		۱۳۳۲	دولت محمود احمدی‌نژاد	اصول‌گرا
علی‌اکبر صالحی		۱۳۳۸	دولت محمود احمدی‌نژاد	مستقل
محمدجواد ظریف		۱۳۳۸	دولت حسن روحانی	اعتدال‌گرا

معاونان و مشاوران

وزارت امور خارجه دارای یک قائم‌مقام، شش معاونت، یک سخنگو و یک مرکز آموزشی و پژوهشی است. در حال حاضر (مهر ۱۳۹۲) افراد ذیل در این پست‌ها شاغل هستند:

مقام	نام	آغاز تصدی	پایان تصدی
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران
وزیر	محمدجواد ظریف	۲۴ مرداد ۱۳۹۲	در حال تصدی
قائم‌مقام وزیر	مرتضی سرمدی	۱۶ شهریور ۱۳۹۲	۶ مرداد ۱۳۹۸ ( بازنشسته شد )
معاون امور حقوقی و بین‌المللی	سید عباس عراقچی	۱۶ شهریور ۱۳۹۲	در حال تصدی
معاون اروپا و آمریکا	مجید تخت‌روانچی	۱۶ شهریور ۱۳۹۲	در حال تصدی
معاون آسیا، اقیانوسیه و مشترک‌المنافع	ابراهیم رحیم‌پور	۱۶ شهریور ۱۳۹۲	در حال تصدی
معاون عربی و آفریقایی	صادق‌حسین جابری انصاری	۳۰ خرداد ۱۳۹۵	در حال تصدی
معاون کنسولی، مجلس و امور ایرانیان	علی ابهری	مهر ۱۳۸۸	در حال تصدی
معاون اداری و مالی	حسين آذرپناه	۱۶ شهریور ۱۳۹۲	در حال تصدی
رئیس مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی	عليرضا صحرائی	۳۰ خرداد ۱۳۹۵	در حال تصدی
رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای (سخنگوی وزارت امور خارجه)	سعید خطیب‌زاده	۲۶ مرداد ۱۳۹۹	در حال تصدی

ساختار وزارت امور خارجه از ابتدای بهمن ۱۳۹۶ تغییر کرد. افراد ذیل از ابتدای بهمن ۱۳۹۶ در این پست‌ها قرار گرفته‌اند:

ـ

مقام	نام
وزیر	محمدجواد ظریف
قائم‌مقام وزیر	مرتضی سرمدی
معاون سیاسی	سید عباس عراقچی
معاون اقتصادی	غلامرضا انصاری
معاون حقوقی و بین‌الملل	محسن بهاروند
معاون ایرانیان و امور مجلس	علی ابهری
رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی	عليرضا صحرائی
معاون اداری و مالی	محمدتقی صابری
دستیار ارشد وزیر در امور ویژه سیاسی	صادق‌حسین جابری انصاری
مشاور وزیر	حسن قشقاوی

خیابان ملل متحد با نمایی از سر در باغ ملی

ساختمان شماره ۹ وزارت امور خارجه

خیابان ملل متحد و میدان مشق

تصویری از ساختمان وزارت امور خارجه در میدان مشق

خیابان ملل متحد و میدان مشق

تالار آیینه وزارت امور خارجه

نمایی از ساختمان وزارت امور خارجه

نمایی از ساختمان وزارت امور خارجه

نمایی از ساختمان وزارت امور خارجه

نمایی از ساختمان وزارت امور خارجه

سخنگویان وزارت امور خارجه

سخنگویان وزارت امور خارجهٔ جمهوری اسلامی ایران به ترتیب به شرح زیر می‌باشد:

• منوچهر ظلی (۱۳۵۷)

…

• باقر نصیرالسادات سلامی (۱۳۵۹)
• رضا علوی طباطبایی (۱۳۶۰ تا ۱۳۶۱)
• مرتضی سرمدی (از ۱۳۶۱ تا ؟۱۳۷۰)
• محمود محمدی (از ؟۱۳۷۰ تا ۱۳۷۸)
• حمیدرضا آصفی (از ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۵)
• سید محمدعلی حسینی (از ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷)
• حسن قشقاوی (از ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۸)
• رامین مهمان‌پرست (از ۱۳۸۸ تا اردیبهشت ۱۳۹۲)
• سید عباس عراقچی (از اردیبهشت ۱۳۹۲ تا شهریور ۱۳۹۲)
• مرضیه افخم (از شهریور ۹۲ تا آبان ۹۴)
• صادق‌حسین جابری انصاری (از آبان ۹۴ تا خرداد ۹۵)
• بهرام قاسمی (از خرداد ۹۵ تا فروردین ۹۸)
• سید عباس موسوی (از فروردین ۹۸ تا مرداد ۱۳۹۹)
• سعید خطیب‌زاده (از مرداد ۱۳۹۹ تا کنون)

نمایندگان ایران در مجامع بین‌المللی

• نمایندهٔ دائم ایران در سازمان ملل متحد (مجید تخت‌روانچی)
• نمایندهٔ ایران در یونسکو (احمد جلالی)
• نمایندهٔ ایران در فائو (مجید دهقان شعار)
• نمایندهٔ ایران در سازمان تجارت جهانی (اسفندیار امیدبخش)
• نمایندهٔ ایران در یونیسف (?)
• نمایندهٔ ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (کاظم غریب‌آبادی)

سفیران

نوشتار اصلی: فهرست سفیران ایران

نمایندگی‌های داخل کشور

وزارت امور خارجه برای تسهیل امور ایرانیان و تجار و ترددهای مرزی در چند استان مرزی کشور نمایندگی وزارت امور خارجه دایر نموده‌است که عبارتند از:

1. اردبیل
2. مشهد
3. بیرجند
4. کرمانشاه
5. قزوین
6. کیش
7. قم (امور طلاب و طلبه‌های خارجی)
8. اصفهان
9. بوشهر
10. یزد
11. ساری
12. تبریز
13. کرمان

کارمندان

کارمندان وزارت خارجه بر اساس اساسنامه مصوب ۱۳۴۷ بر دو گروه تقسیم می‌شوند:

1. اداری (خدمات و پشتیبانی)
2. سیاسی

رسته سیاسی

بر اساس ماده سه مقررات استخدامی وزارت خارجه، کلیه کارمندان وزارت خارجه به دو رسته سیاسی و اداری تقسیم می‌شوند. ورود به رسته اداری شرایط خاصی ندارد ولی بر اساس ماده پنج اساسنامه، شرط ورود به رسته سیاسی؛ داشتن لیسانس یا بالاتر در یکی از رشته‌های علوم سیاسی و بین‌المللی، حقوق بین‌الملل و اقتصاد بین‌الملل، نداشتن تابعیت غیراکتسابی ایران، نداشتن همسر خارجی یا همسری که دارای تابعیت اکتسابی باشد، و علاوه بر اینها شرکت در امتحان کتبی و کسب معدل و انجام مصاحبه جهت آزمون فن بیان و وضع ظاهر و شخصیت.

مدیریت

بر اساس مفاد ماده ۲۲ اساسنامه وزارت خارجه، مدیران کل و روسای ادارات از بین کارمندان رسته سیاسی که به مقام سفارت رسیده باشند؛ انتخاب می‌شوند و سرپرستان ادارات باید حداقل مقام رایزن دوم باشند. میزان سوابق مورد نیاز برای تغییر مقام‌های سیاسی در وزارت خارجه: وابستگی به دبیر سومی دو سال؛ دبیر سومی به دبیر دومی سه سال؛ دبیر دومی به دبیر اولی سه سال؛ دبیر اولی به رایزن سومی سه سال؛ رایزن سومی به رایزن دومی سه سال؛ رایزن دومی به رایزن یکمی سه سال؛ برای عبور از رایزن یکمی به درجه سفیر سه سال و با تصویب شورای معاونین و موافقت وزیر. برای ورود به هر یک از مدارج فوق نیاز به آزمون و بررسی سوابق و صلاحیت‌ها است.

اساسنامه

اساسنامه وزارت خارجه از دوره قاجار تا اواخر دوره محمدرضاشاه پهلوی، سه بار تجدید و اصلاح شده اما از آن زمان تاکنون هیچگونه تغیری نکرده‌است و اساسنامه و عملکرد فعلی بر پایه همان اساسنامه دوره پهلوی است.

نشان و پرچم وزارت امور خارجه

در مهر ۱۳۹۹ و در آستانۀ دویستمین سال تأسیس وزارت امور خارجۀ ایران، از نشان و پرچمی که برای این وزارتخانه طراحی شده‌است رونمایی شد. نشان وزارت امور خارجه برگرفته از نشان شمسه و آرم جمهوری اسلامی است.

جستارهای وابسته

• روابط ایران و آمریکا
• روابط ایران و اسرائیل
• وزارتخانه‌های ایران
• وزیران امور خارجه ایران

پیوند به بیرون

• وبگاه وزارت امور خارجه
• چگونگی شکل‌گیری وزارت خارجه در ایران مؤسسهٔ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی