(۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱:
'''[[استان گیلان]]''' دارای هویت قومی مشخص است. از دیرباز همزیستی اقوام مختلف در کنار یکدیگر، زمینه‌ساز محیط و شرایطی مناسب برای به اشتراک‌گذاری فرهنگ و آیین‌های آنان بوده و در نتیجه ایجاد چنین بستری، امکان پالایش و ویرایش فرهنگ و سنن آن‌ها و به مرور زمان موجبات رشد و پیشرفت آن‌ها میسر شده‌است و در این میان این استان با وجود اینکه یکی از کوچکترین استان‌های ایران به‌شمار می‌رود اما از لحاظ فرهنگی در جایگاه بسیار ممتازی در کشور قرار دارد. گروه‌های قومی اصلی آن متعلق به شاخه [[زبان‌های ایرانی شمال غربی|شمال غربی]] گروه زبان‌های ایرانیند.<ref name="EIgeo">{{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی= Bazin|نام= Marcel |مقاله= {{unicode|GĪLĀN i. GEOGRAPHY AND ETHNOGRAPHY}} |دانشنامه= [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopaedia Iranica]] |نشانی= http://www.iranicaonline.org/articles/gilan-i-geography|ویراستاران= |ناشر= |سال= |زبان=en}}</ref>
گروه‌های قومی اصلی آن متعلق به شاخه [[زبان‌های ایرانی شمال غربی|شمال غربی]] گروه زبان‌های ایرانیند. عمده‌ترینشان [[گیلک]] است که در جلگه مرکزی، حاشیه ساحلی شرقی و ارتفاعات جنوب غربی زندگی می‌کند. گیلک‌هاگیلکهای بر اساس تفاوت‌های گویشیشرق و ویژگی‌هایغرب اجتماعیگیلان فرهنگی به سه گروه تقسیم می‌شوند:از گیلکلحاظ رشتیآداب و لاهیجانی، که به ترتیب در غربرسوم و شرق جلگه زندگی می‌کنند، تفاوت‌های کمی نشان می‌دهند، ولی گیلک [[گالش|گالشی]] در کوه‌های جنوب شرقی زبان متفاوتنژاد و شیوهفرهنگ کشتهیچ و دامپروری متفاوتیتفاوتی با گیلکهم جلگهندارند و تالش‌هافقط کهاز منطقه‌شانلحاظ اززبانی کوهپایهاندکی تاتفاوت دامنهوجود البرزدارد کشیدهولی شده‌استگویشوران دارند.این گویشدو تاتیگونه پیرامونی رودبارزبان تکلم می‌شود.گیلکی به تازگیسادگی اندک تازه‌واردانی در استان استقرار یافته‌اند: دامداران [[کرد]] پرورش‌دهنده بوفالو در جلگه پخش شده‌اند، قبیله کرد عمارلو نامشیکدیگر را بهدرک بخشمی شرق [[بخش عمارلو (گیلان)]] یا [[رودبار]] داده، بازرگانان و ماهیگیران [[مردمان ترک|ترک]] در ساحل آستارا و کارمندان فارسی ادارات دولتیکنند. نتیجتاً چندزبانگی، قاعدهٔ سرتاسر استان است.<ref name="EIgeo">{{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی= Bazin|نام= Marcel |مقاله= {{unicode|GĪLĀN i. GEOGRAPHY AND ETHNOGRAPHY}} |دانشنامه= [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopaedia Iranica]] |نشانی= http://www.iranicaonline.org/articles/gilan-i-geography|ویراستاران= |ناشر= |سال= |زبان=en}}</ref> هر گروهی ساکن استان با یک یا چند فعالیت تولیدی خاص، مشخص می‌شود. اسامی قومی علاوه بر ریشه‌های سرزمینی، زبانی و فرهنگی به تخصص ویژه شغلی هم اشاره می‌کند. [[گیله مرد]] (مرد گیلان) به کشاورزان جلگه اشاره دارد که گیلکی صحبت می‌کنند، در حالی که گالش، تولیدکننده کوه‌نشین در شرق استان، گویشی به نام [[گالشی]] را استفاده می‌کند. اسم قومی عموماً ابعاد فرهنگی و حرفه‌ای را ترکیب می‌کند. برای بسیاری از گیلکان خصوصاً شهرنشینان مرکز و غرب، یک تالش یک دامپرور است، گرچه تالش همان واژه را در مقابل یک گالش (دامدار)، برای شمالی‌ترین نقطه منطقه، برای یک زارع برنج استفاده می‌کند. جمعیت‌های مختلف که در منطقه همزیستی دارند به بیشتر منابع بومی دسترسی برابری ندارند. به این دلیل اسامی جمعی علاوه بر هویت به موقعیت نسبی در سلسله مراتب اقتصادی اشاره می‌کنند. منابع اصلی منطقه‌ای (برنج و در گذشته ابریشم) امتیاز مردمان جلگه‌نشین گیلک و گاهی تالش هستند. گیلکان همچنین بخش‌های اصلی تجارت و مدیریت را در کنترل دارند، حتی اگر برای آخری با کارکنان دولتی اهل مرکز کشور رقابت کنند. جمعیت‌های کوهستانی سوی مرطوب البرز (گالش و بیشتر تالشان) متخصص پرورش گاو و گوسفندند، و در فضای منطقه جایگاهی جنبی دارند، و وضعیت پایین‌تری نسبت به همسایگان گیلکشان دارند. مذهب [[سنی]] بخشی از جمعیت در مناطق [[اسالم]] و [[تالش دولاب |طالش دولاب]] برخلاف اکثریت شیعه جمعیت منجر به به حاشیه رفتن تالشان شده‌است.<ref name="EIethn">{{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی= Bromberger|نام= Christian |مقاله= {{unicode|GILĀN xiv. Ethnic Groups}} |دانشنامه= [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopaedia Iranica]] |نشانی= http://www.iranicaonline.org/articles/gilan-xiv-ethnic-groups|ویراستاران= |ناشر= |سال= |زبان=en}}</ref>
== اقوام باستانی ==
خط ۲۱:
[[کرد کرمانج]] نیز در برخی آبادی‌های اطراف رودبار مانند سنگرود، زکابر، دسترز، زردکش، دگاسر، کرماک بالا و… زندگی می‌کنند که حدوداً سیصد سال پیش به این منطقه توسط نادرشاه افشار کوچانده شده‌اند.
== ترکهای مهاجر ==
== آذربایجانی‌ها ==
در زمان صفویان، به دلیل ترک زبان بودن و سیاستهای شیعه گری حاکمان، سرکوب شدیدی بر روی اقوام سنی مذهب وارد آمد، حاکمان ترک زبان، با کوچ ترکهای شیعه مذهب به مناطق مختلف بافت جمعیتی آنجا را تغییر دادند، یکی از این مناطق، تالش بود، به تدریج در این اواخر نیز ترک زبانان اردبیل به جهت کار از جمله ماهیگیری و نانوایی و کارگری به مناطق تالش و آسته رو (آستارای کنونی) مهاجرت کردند.<ref name="EIethn">{{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی= Bromberger|نام= Christian |مقاله= {{unicode|GILĀN xiv. Ethnic Groups}} |دانشنامه= [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopaedia Iranica]] |نشانی= http://www.iranicaonline.org/articles/gilan-xiv-ethnic-groups|ویراستاران= |ناشر= |سال= |زبان=en}}</ref>
در زمینه اقتصاد کلی استان، مشاغل و فعالیت‌های فرعی، به اقلیت‌های مختلفی که یا در دسته‌های ایزوله به‌طور دائمی در استان ساکنند یا بخشی از نیروی کار فصلی مهاجر استان را شکل می‌دهند تخصیص می‌یابد.
در صف اول این گروه‌های اقلیت، از نظر کمی، آذربایجانی‌های منطقه خلخال هستند. آن‌ها به‌طور خاص بیشتر در امور فاقد مهارت بالا در زراعت، بنایی، تجارت دوره‌گردی، و نیز در کار ماهرانه‌تر ماهیگیری در دریا که به مدت طولانی از نظارت گیلکان ساحل‌نشین دور بوده اشتغال دارند. همان‌طور که رابینو و لافونت در ۱۹۱۰ اشاره کرده‌اند، خلخالی‌ها نسل‌هاست که به ترک اقلیم سردشان در زمستان به منظور جستن کار در اقلیم معتدلتر جلگه‌های گیلان و مازندران عادت کرده‌اند. هرساله، بین ۱۵ تا ۲۵ هزار کارگر فصلی مهاجر از هر دو جنس که همه دارایی‌شان را در بقچه‌ای آویزان بر یک چوب حمل می‌کنند، از کوه‌هایشان پایین می‌آیند. بعدتر، در نوروز، در آغاز بهار، خلخالی‌ها ابزارهایشان را زمین می‌گذارند، وسایلشان را می‌بندند و به خانه برمی‌گردند. خلخالی‌ها در طی حضور زمستانی‌شان در جلگه گیلان در مشاغل سخت فیزیکی نظیر تسطیح زمین، شخم زنی، تقویت سد شالیزارها، در برابر سیل، هیزم شکنی و برنج کوبی استخدام می‌شدند؛ ولی با مکانیزه شدن امور کشاورزی نیاز به کارگران روستایی نظیر خلخالی‌ها به شدت کاهش یافته‌است. امروزه بسیاری از آن‌ها در کارگاه‌های ساختمانی و خصوصاً گچکاری استخدام می‌شوند. بقیه فروشندگانی دوره گردند که بعدتر مغازه‌دار شدند. خلخالی‌ها در بخش شرقی استان باید با گالش‌ها، ساکنین بخش‌های دیلمان، کلیشم و حتی طالقان که هر فصل از ارتفاعات به مناطق برنج خیز و به تپه‌های لاهیجان برای چای چینی یا به شرق گیلان برای چیدن پرتقال مهاجرت می‌کنند، رقابت کنند.<ref name="EIethn">{{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی= Bromberger|نام= Christian |مقاله= {{unicode|GILĀN xiv. Ethnic Groups}} |دانشنامه= [[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopaedia Iranica]] |نشانی= http://www.iranicaonline.org/articles/gilan-xiv-ethnic-groups|ویراستاران= |ناشر= |سال= |زبان=en}}</ref>
