شاه اسماعیل یکم: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Sahand Ace (بحث | مشارکت‌ها) |
جز ربات ردهٔ همسنگ (۲۴) +املا+مرتب (۴،۷): + رده:ایرانی‌تبارها |
||
خط ۴۱:
== کودکی ==
اسماعیل در ۸۹۲ هجری قمری مطابق با ۱۴۸۷ میلادی
[[پرونده:Shah Ismail.JPG|بندانگشتی|چپ|نگاره‌ای از وی]]
پدرش شیخ حیدر به همراه مریدان خود -که به دلیل بر سر داشتن کلاه [[قرمز]] رنگ ''[[قزلباش]]'' (سرخ‌سر به [[زبان ترکی]]) خوانده می‌شدند برای جهاد علیه [[مسیحیان]] چرکس به نواحی [[قفقاز]] رفتند. توسعه‌طلبی حیدر باعث شد که با [[شروانشاهان]] وارد جنگ شود. سلطان [[یعقوب آق قویونلو]] در این جنگ به کمک شروانشاهان رفت و نهایتاً حیدر تیر خورد و به اسارت درآمد و جان خود را در این مبارزه از دست
اسماعیل به همراه مادر و دو برادرش در [[استخر (شهر)|استخر]]، [[فارس]] به مدت چهار سال و نیم زندانی شدند.<ref>عالم آرای عباسی، ص ۳۲؛ جهانگشای خاقان، صص ۴۴ - ۴۶</ref> در این دوره [[سلطان یعقوب آق قویونلو]] مرد و بین فرزندانش رستم و [[بایسنقر]] جنگ درگرفت و رستم برای مقابله با بایسنقر، «سلطان علی» برادر بزرگ اسماعیل و خانواده‌اش را آزاد کرد، تا بتواند از پشتیبانی [[قزلباش|قزلباشان]] خانقاه اردبیل برخوردار شود. سلطان علی با شکوه فراوان وارد [[تبریز]] شد و با سپاهی از [[صوفیان]] بایسنقر را شکست داد. رستم از قدرت سلطان علی به وحشت افتاد و وی را در میانه راه [[تبریز]] و [[اردبیل]] به قتل رساند. سلطان علی برادر هفت ساله‌اش اسماعیل را به یاران صمیمی و وفادارش سپرد.
خط ۶۱:
# [[قاجار]] از شمال و شرق [[آناتولی]]
# [[روملو]] از ناحیه [[آناتولی]]
# [[
# [[ورساق]] از منطقه [[کیلیکیه]] در شمال دریای [[مدیترانه]]
# [[ذوالقدر]] از بخش علیای [[فرات]] بین [[سوریه]] و [[ترکیه]] کنونی
خط ۹۲:
پس از سقوط [[ایلخانان مغول]] و به مدت حدود دو قرن در ایران از [[بلخ]] تا [[دیاربکر]] وضعیت [[ملوک الطوایفی]] حاکم بود. «[[روملو]]» در خصوص سال [[۸۸۰]]([[۱۵۰۱ (میلادی)|۱۵۰۱ م.]]/۹۰۷ ه. ق.) مجموعه‌ای از حکام محلی را نام می‌برد، که مهم‌ترین آنها عبارت بودند از: [[سلطان حسین بایقرا]] آخرین شاه [[تیموریان]] در [[خراسان]]، بدیع الزمان میرزا در بلخ، سلطان مراد در [[عراق عجم]]، [[حسین کیای چلاوی]] در [[سمنان]]، [[مرادبیک بایندر]] در [[یزد]] و شاه اسماعیل در [[آذربایجان]].
شاه اسماعیل با برخورداری از نیروی جان بر کف [[قزلباش]] عزم نمود، که ایران را متحد سازد. ابتدا سلطان مراد حاکم [[عراق عجم]] -که پسر سلطان یعقوب آق قویونلو بود- را در نواحی مابین [[همدان]] و [[بیجار]] شکست داد و سلطان مراد به شیراز گریخت. شاه اسماعیل او را تعقیب نمود و او از ترس به بغداد گریخت و شاه اسماعیل بدون جنگ [[شیراز]] را تصرف نمود و از آنجا به [[قم]] رفت. سپس بر حسین کیای چلاوی حاکم [[سمنان]] و [[فیروزکوه]] پس از جنگی سخت غلبه کرد. و
== کشورداری ==
خط ۱۰۶:
[[پرونده:Sekumname1525 Chaldiran battle.jpg|بندانگشتی|جنگ چالدران]]
اما در همین هنگام با یورش [[عثمانی|عثمانی‌ها]] مواجه شد. خلیفه عثمانی به نام [[سلطان سلیم یکم]] که شیعیان را [[کافر]] می‌دانست و خود را نیز خلیفه تمامی مسلمانان جهان می‌خواند به قصد اشغال کامل ایران با لشکری عظیم به این کشور لشکرکشی کرد. شاه اسماعیل به قصد دفع حمله عثمانیان که پس از فتح دیاربکر مستقیم راه تبریز را در پیش گرفته بودند با جمع‌آوری حدود ۵۰ هزار سرباز در مقابل ۲۰۰ هزار سپاه عثمانی به غرب لشکر کشید و به رغم کمبود نیرو و استفاده سپاه مهاجم از توپخانه در [[جنگ چالدران|نبرد چالدران]] ([[۸۹۳]] ه. ش) آنچنان دلیرانه فرماندهی و شخصاً در میدان نبرد جنگید که
در این جنگ ۴۹۰۰۰ سرباز ایرانی که تنها از سلاحهای سرد مانند شمشیر و نیزه استفاده می‌کردند در برابر سپاه دویست هزار نفری عثمانی که مجهز به توپ و تفنگ بود به سختی ایستادگی کرده و کشتار زیادی از دشمن به عمل آوردند و از ایشان تنها ۸۵ نفر زنده ماندند اما حتی یک نفر اسیر هم ندادند. ترکان عثمانی در این جنگ قسمت بزرگی از آذربایجان را به اشغال خود در آورند. اشغال بخش‌هایی از آذربایجان توسط عثمانی تا زمان [[شاه عباس اول]] ادامه داشت. (البته پس از شاه اسماعیل نیز آنان هرگاه که فرصتی بدست می‌آوردند به ایران حمله می‌کردند و اختلافات مرزی و مذهبی دو کشور تا زمان سقوط امپراتوری عثمانی در [[جنگ جهانی اول]] طول کشید.)
خط ۱۱۳:
== سروده‌های شاه اسماعیل ==
اسماعیل تخلص «خطایی» برای خود برگزید. گرچه پسرش سام‌میرزا و برخی تاریخ‌نگاران بعدتر ادعا کردند که شاه اسماعیل به ترکی آذری و فارسی شعر می‌گفته، ولی فقط چند نمونه از اشعار فارسی‌اش
== مرگ ==
[[پرونده:Shah,esmaeil.JPG|250px|چپ|بندانگشتی| مقبره شاه اسماعیل- بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی]]
شاه اسماعیل در سن سی وهفت سالگی در سال ۹۳۰ قمری درگذشت. پس از وی فرزندش [[شاه طهماسب یکم]] به پادشاهی ایران رسید که
== پانویس ==
خط ۱۲۴:
== منابع ==
* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی =رئیس‌نیا | نام =رحیم | پیوند نویسنده = | مقاله =چالدُران | دانشنامه =[[دانشنامه جهان اسلام]]| جلد=۱۱ | سال =۱۳۸۶ | ناشر =[[بنیاد
* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی =کیوانی | نام =مهدی | پیوند نویسنده = | مقاله =اسماعیل اول صفوی | دانشنامه =[[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]| ویرایش = | جلد=۸ | سال = | ناشر =[[مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]] | مکان =تهران | شابک = | نشانی =http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=3468 | تاریخ بازبینی =۱/۱۹/۲۰۱۳| نشانی بایگانی = |تاریخ بایگانی = | زبان =}}
{{چپ‌چین}}
* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی =GANDJEI | نام=T| پیوند نویسنده = | مقاله =ISMĀʿlL I | دانشنامه =[[THE ENCYCLOPAEDIA OF ISLAM]] | ویرایش =۲ | جلد=۴ | سال =۱۹۹۷ | ناشر =E. J. BRILL | مکان =LEIDEN | شابک =۹۰ ۰۴ ۰۵۷۴۵ ۵ | صفحه =۱۸۷-۱۸۸ | زبان =en}}
* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی =Karamustafa | نام =Ahmet T| پیوند نویسنده =احمد کرامصطفی| مقاله =ESMĀʿĪL I ṢAFAWĪ| دانشنامه =[[Encyclopædia Iranica]] | جلد=8 | سال =۱۹۹۸| ناشر =Bibliotheca Persica Press | مکان =New York | شابک = | نشانی =http://www.iranicaonline.org/articles/esmail-i-safawi#ii | تاریخ بازبینی =1/19/2013 | نشانی بایگانی =http://web.archive.org/web/20121117030549/http://www.iranicaonline.org/articles/esmail-i-safawi#ii |تاریخ بایگانی =Nov 17 2012 | زبان =en
* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی =Matthee | نام =Rudi | پیوند نویسنده =رودی ماتئی | مقاله =SAFAVID DYNASTY | دانشنامه =[[Encyclopædia Iranica]] | سال =۲۰۰۸ | نشانی =http://www.iranicaonline.org/articles/safavids | تاریخ بازبینی =۲/۶/۲۰۱۳ | نشانی بایگانی =http://web.archive.org/web/20121117054253/http://www.iranicaonline.org/articles/safavids |تاریخ بایگانی =Nov 17 2012 | زبان =en}}
* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی =McCaffrey | نام =Michael J | پیوند نویسنده =مایکل مک‌کفری | مقاله =ČĀLDERĀN | دانشنامه =[[Encyclopædia Iranica]] | جلد=۴ | سال =۱۹۹۰ | ناشر =Bibliotheca Persica Press | مکان =New York | شابک = | نشانی =http://www.iranicaonline.org/articles/calderan-battle | تاریخ بازبینی =۱/۱۹/۲۰۱۳ | نشانی بایگانی = |تاریخ بایگانی = | زبان =en}}
خط ۱۵۶:
[[رده:اقوام ترک‌تبار]]
[[رده:اهالی اردبیل]]
[[رده:ایرانی‌تبارها]]
[[رده:خاندان موسوی|اسماعیل یکم، شاه]]
[[رده:درگذشتگان ۱۵۲۴ (میلادی)]]
سطر ۱۶۲ ⟵ ۱۶۳:
[[رده:زادگان ۸۸۶]]
[[رده:شاعران پارسی‌گو]]
[[رده:شاعران ترک‌زبان]]▼
[[رده:شاهان صفوی]]
[[رده:صفویان]]
سطر ۱۶۷ ⟵ ۱۶۹:
[[رده:مدفونان در اردبیل]]
[[رده:مسلمانان شیعه ایران]]
▲[[رده:شاعران ترک‌زبان]]
| |||