دوک (نخریسی): تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱:
[[File:Distaff Persian.png|left|320px|دشکی و دوک]]
'''دوک''' ابزاری ساده از جنس چوب یا آهن است برای ریسیدن [[پنبه]] و [[پشم]]. دوک نخریسی اولین وسیله [[پارچهبافی]] است که [[الیاف]] را به [[نخ]] تبدیل میکند و به این خاطر در تاریخ تحول وتکامل بافندگی نقش بسیار مهمی داشتهاست. الیاف توسط دوک نخریسی تبدیل به رشتههای طولانی و محکم گردیده که (بنا به مورد مصرف) [[رنگرزی]] شده و یا به همان رنگ اولیه در [[نساجی]] سنتی، قالیبافی، گلیمبافی و... بهکار برده میشوند.<ref>[http://www.aghvamvaashayereiran.com/index.php?option=com_content&view=article&id=88&Itemid=97 نخستین جشنواره ملی صدای عشایر ایران]. بازدید: نوامبر ۲۰۱۳.</ref>▼
[[Image:Drop spindles.jpg|thumb|دوکهای نخریسی امروزی.]]
▲'''دوک''' ابزاری ساده از جنس چوب یا آهن است برای ریسیدن [[پنبه]] و [[پشم]]. دوک نخریسی اولین وسیله [[پارچهبافی]] است که [[الیاف]] را به [[نخ]] تبدیل میکند و به این خاطر در تاریخ تحول وتکامل بافندگی نقش بسیار مهمی داشتهاست. الیاف توسط دوک نخریسی تبدیل به رشتههای طولانی و محکم گردیده که (بنا به مورد مصرف) [[رنگرزی]] شده و یا به همان رنگ اولیه در [[نساجی]] سنتی، قالیبافی، گلیمبافی و... بهکار برده میشوند.<ref>[http://www.aghvamvaashayereiran.com/index.php?option=com_content&view=article&id=88&Itemid=97 نخستین جشنواره ملی صدای عشایر ایران]. بازدید: نوامبر ۲۰۱۳.</ref>
دوک چوب یا فلزی است تقریباً به طول نیم متر یا بیشتر که در یک سر آن نیمکرهٔ چوبی قرار دارد و در سر دیگر آن نیمکرهٔ قلابی آهنین نازک سرکج تعبیه شدهاست. قطر چوب در قسمت نیم گوی کلفت و در قسمت دیگر باریک است. زنان دوکریس، سر رشته را بدان قلاب میپیچانند و با یک دست دوک را روی زانو تاب میدهند و با دست دیگر پشم یا پنبه را که از یک سر به صورت باریکی به رشته سر [[چنگک]] متصل است به آرامی به تاب درمیآورند و همین که رشته به درازای فاصلهٔ دست و زانو یعنی حدود یک متر رشته شد آن را به دور چوب میپیچند و دوباره به تافتن رشتهٔ دیگر میپردازند و این کار را همچنان ادامه میدهند تا تودهٔ قطور مخروطی شکل از رشتهٔ پشم یا پنبه فراهم آید و آن تودهٔ مخروطی شکل را '''دوکچه''' مینامند.<ref>لغتنامه دهخدا. سرواژه دوک/</ref>
خط ۸:
تکامل این وسیله نقش مهمی در پیشرفت فن نساجی داشته و پیشدرآمد پیدایش چرخ نخریسی است. یافتههای باستانشناسی نشان دهنده استفاده دوک از دوره [[نوسنگی]] است. در بسیاری از محوطههای باستانی عصر نوسنگی ایران نیز دوکهای متعددی یافت شدهاند. مهری از محوطه [[چغامیش]] خوزستان متعلق به ۳۳۰۰ ق م زنی را در حال نخریسی نشان میدهد.<ref>[http://www.irandeserts.com/content/article/نخ-ریسی.htm کویرها و بیابانهای ایران]. بازدید: نوامبر ۲۰۱۳.</ref>
استفاده از دوکهای سوراخدار امکان کنترل بهتر الیاف و تبدیل آن به نخ صاف و ظریفتر مقدور میسازد. وجود دوکهای سوراخدار شیاردار در طی هزاره چهارم پیش از میلاد و بهکارگیری انواع
==منابع==
|