سازهای زهی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
انتقال بخش کمانه‌کشی به مقاله آرشه |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱:
{{رده‌بندی هورن‌بوستل-زاکس}}
'''سازهای زهی''' یا زه‌صداها (chordophones) آن رده‌ای از [[ساز|سازها]] هستند که در آنها صدا از ارتعاش [[زه]] یا [[تار]] یا [[سیم]] تولید می‌شود. معمولاً با [[زخمه]] زدن یا ضربه زدن و یا کشیدن کمانه یا [[آرشه]] بر روی این زه‌ها صدای دلخواه از ساز در می‌آید. سازهای زهی را به صورت‌های مختلف بخش‌بندی کرده‌اند.
سطر ۱۱ ⟵ ۱۰:
*چنگ‌ها <sup>harps</sup>: دسته‌ای از زه‌صداهای مرکب مطلق که زه‌های آنها عمود بر صفحهٔ ساز کشیده می‌شود.
*مَعازف <sup>zithers</sup>: خانوادهای از زه‌صداها با محملی به شکل‌های مختلف برای زه‌ها با یا بدون تشدیدکننده که در آنها تشدیدکننده در صورت وجود، الزاماً جزء جدایی‌ناپذیر ساز به‌شمار نمی‌آید.<ref>مصوّب فرهنگستان تا پایان سال ۱۳۸۹ (مجموع هشت دفتر فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان)</ref>
==دسته‌بندی از نظر شیوه نواختن==
{| class="wikitable"
|-
! [[زخمه‌ای]]
| [[File:Armonici artificiali by punkettaro.gif|140px|گیتار]]
| valign=top | سازهای زهی زخمه‌ای با روشی نواخته می‌شوند که در آن با زخمه زدن با انگشت یا مضراب بر عامل مرتعش‌شونده صدا تولید می‌شود. بیشتر سازهای زهی زخمه‌ای از خانواده بربط‌ها هستند ازجمله [[گیتار]]، [[گیتار بیس]]، [[سی‌تار]]، [[بالالایکا]]، [[بانجو]]، و [[ماندولین]]. علاوه بر سازهای زهی زخمه‌ای، گاه در سازهای کمانه‌ای نیز به جای کمانه کشیدن، سیم‌ها با انگشت [[سبابه]] کشیده می‌شوند که به این روش، اجرای زخمه‌ای <sup>pizzicato یا plucked</sup> گفته می‌شود.
نوعی اجرای زخمه‌ای که در آن از ناخن استفاده می‌شود زخمه‌ای ناخنی <sup>finger nail pizzicato</sup> نامیده می‌شود. نوعی اجرای زخمه‌ای که در آن زه با شدت به طرف بالا کشیده می‌شود و در بازگشت به دستهٔ ساز برخورد می‌کند زخمه‌ای شلاقی <sup>snap pizzicato یا Bartók pizzicato</sup> نام دارد. نوعی از اجرای زخمه‌ای نیز وجود دادر که با یکی از انگشتان دست چپ نواخته می‌شود و زخمه‌ای دست چپ <sup>left-hand pizzicato</sup> نام دارد. [[سرش زخمه‌ای|سُرِش زخمه‌ای]] نوعی اجرای زخمه‌ای است که در آن هم‌زمان با زخمه دست راست، دست چپ با حرکت بر دسته ساز به بالا و پایین سرانیده می‌شود.
|-
! [[کمانه‌ای]]
| [[File:Hasht-Behesht Palace kamancheh.jpg|140px|کمانچه]]
| دسته‌ای از سازهای زهی که زه‌های آنها با استفاده از [[آرشه]] یا کمانه به صدا درمی‌آید سازهای کمانه‌ای نام دارند. عمل به صدا درآوردن زه‌های سازهای کمانه‌ای با کمانه را کمانه‌کشی می‌گویند. اگر حرکت کمانه از نوک به سمت پاشنه باشد به آن کمانه‌کشی چپ و اگر حرکت کمانه از پاشنه به سمت نوک به آن کمانه‌کشی راست می‌گویند. گاه به هنگام نواختن به جای زه کمانه از چوب کمانه استفاده می‌شود که به آن اجرای چوب‌کمانه‌ای <sup>col legno</sup> می‌گویند. اجرای چوب‌کمانه‌ای به دو صورت زنشی <sup>battuto</sup> (با زدن چوب کمانه بر روی سیم‌ها) یا کششی <sup>tratto</sup> (با کشیدن چوب کمانه بر روی سیم‌ها) انجام می‌شود. به هنگام نواختن، پس از گذری که به شکل زخمه‌ای یا هر شیوهٔ دیگری اجرا می‌شود، برای برگشت به کمانه‌کشی دستوری به نوازندگان داده می‌شود. این دستور به صورت «اجرای باکمانه» <sup>coll'arco یا arco</sup> بیان می‌شود.
|-
! [[ضربه‌ای]]
| [[File:|140px|پیانو]]
|
|}
== اجزای ساز ==
* زه <sup>chord</sup>: رشته‌ای از جنس‌های مختلف که در سازهای زهی بین دو نقطه ثابت می‌شود و براثر ارتعاش، صوت موسیقایی ایجاد می‌کند.
| |||