|
'''اضافه''' نوعی از ترکیب کلمات در گروه اسمی‌ست. بر خلاف ترکیب «موصوف و [[صفت]]»، در ترکیب «مضاف و مضاف‌الیهمضافٌ‌الیه» که به آن اضافه گفته می‌شود، هر دو کلمهٔ ترکیب، [[اسم]] هستند؛ اسم اولی ''مضاف'' و اسم دومی ''مضافٌ الیهمضافٌ‌الیه'' نام می‌گیرد.
== دستورهای سنتی ==
در دستورهای سنتی، گروه‌های اسمی به دو دستة «موصوف و صفت» و «مضاف و مضاف‌الیهمضافٌ‌الیه» تقسیم می‌شوند. در دستورهای سنتی، گروه‌های اسمی اضافه‌ای بر اساس ملاک‌های معنایی دسته‌بندی شده‌اند. دستورهای سنتی معمولاً گروه‌های اسمی اضافه‌ای را به این شکل دسته‌بندی می‌کنند (انوری و گیوی، ۱۳۸۵: ۱۲۸):
۱- اضافة ملکی مثل: کتابِ حمید، خانة من
۲- اضافة تخصیصی مثل: میز مطالعه، پنجرة کلاس
۳- اضافة توضیحی مثل: [[کشور ایران،ایران]]، قارةقارة آفریقا، کتاب «گلستان»
۴- اضافة بیانی (جنسی) مثل: لباس پشم، جام طلا، سینی نقره
۵- اضافة تشبیهی مثل: لب لعل، قد سرو، لعل لب، سروِ قد
۸- اضافة بُنُوَت (فرزندی) مثل: رستمِ زال
هرگاه مضاف، مختوم به «الف» یا «واو» باشد، بعد از مضاف و پیش از مضاف الیه،مضافٌ‌الیه، «ی» اضافه می‌شود: آوای بلبل، موی سر. هر گاه مضاف، مختوم به «ه» غیر ملفوظ باشد، این حرف به صورت «هٔ» در می‌آید و به شکل «ی» تلفظ می‌شود: خانهٔ یوسف. در سایر حالات، بعد از مضاف یک کسره تلفظ می‌شود: دوستِ مریم.
== فرق اضافه و صفت ==
اگر چه در ظاهر هم صفت و موصوف و هم مضاف و مضاف الیهمضافٌ‌الیه حاصل ترکیب دو کلمه هستند، اما معنای حاصل از این دو ترکیب متفاوت است؛ مقصود از صفت همان موصوف و است ولی مقصود از مضاف الیهمضافٌ‌الیه همان مضاف نیست. مثلاً اگر بگوییم «آب گوارا» مقصود از گوارا، آب (خاصیتی از آب) است ولی اگر بگوییم «آب قنات» می‌بینیم که قنات چیزی غیر از آب است.
== تتابع اضافات ==
== اضافه مقلوب ==
به حالتی که مضاف‌الیهمضافٌ‌الیه پیش از مضاف بیاید اضافه مقلوب گفته می‌شود. در این حالت مضاف‌الیهمضافٌ‌الیه اول می‌آید و [[کسره اضافه]] حذف می‌شود و اسم مرکب می‌سازد.<ref>انوری، حسن، نام درس: دستور زبان و ادبیات فارسی ۲، رشته زبان و ادبیات فارسی.</ref> در واژه‌گزینی رسمی ترجیح با اضافه مقلوب است زیرا این نوع اضافه موجب حذف نشانه اضافه و تبدیل ترکیب به یک واژه می‌شود. استفاده از اضافه مقلوب موجب پدید آمدن تشخّص واژگانی نیز می‌شود.<ref>[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:7i14YDm0CusJ:www.sid.ir/fa/VEWSSID/J_pdf/70213822201.pdf+%22%D8%A7%D8%B6%D8%A7%D9%81%D9%87"اضافه+%D9%85%D9%82%D9%84%D9%88%D8%A8%22مقلوب"&cd=4&hl=nl&ct=clnk&gl=nl&client=firefox-a حداد عادل، غلام‌علی: درآمدی بر واژه‌گزینی مردمی]، نامه فرهنگستان > زمستان ۱۳۸۲ - شماره ۲۲ > بازدید: مه ۲۰۰۹.</ref>
== منبعمنابع ==
{{پانویس}}
* [http://www.avayeazad.com/dastoor/list.htm آوای آزاد] (برداشت آزاد با ذکر منبع)
* انوری، حسن و [[حسن احمدی گیوی]] (۱۳۸۵)، [[دستور زبان فارسی]] ۲، ویرایش سوم، تهران: [[انتشارات فاطمی]].
* مشکوةالدینی،مشکوةالدینی، مهدی (۱۳۸۴)، [[دستور زبان]] فارسی (واژگان و پیوندهای ساختی)، تهران: [[انتشارات سمت]].
== پیوند به بیرون ==
* [http://search.dadegan.ir/advance/W3siY2hpbGRzIjp7Ik1PWiI6e319fV0= مثال برای مضاف‌الیهمضافٌ‌الیه] (سامانهٔ جستجوی دادگان، جستجوی برخط در پیکره وابستگی نحوی و فرهنگ ظرفیت نحوی افعال زبان فارسی)
{{زبان‌شناسی-خرد}}
[[رده:دستور زبان]]
[[رده:زبان‌شناسی]]
[[رده:ویکی‌سازی رباتیک]]
| 