فارسی دری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''زبان فارسیپارسی در افغانستان''' به [[زبان فارسیپارسی]] رایج در این کشور که عمدتا '''[[فارسیپارسی دری]]''' است می‌پردازد. این گونه زبانی در نگارش‌های رسمی دولتی [[افغانستان]] با نام '''زبان دری''' یاد می‌شود، ولی مردم افغانستان در زبان گفتاری، زبان خود را با نام [[فارسیپارسی]] می‌شناسند. [[فارسیپارسی دری]] و [[زبان پشتو|پشتو]] در افغانستان دو [[زبان رسمی]] در کل کشور هستند.

اگرچه برخی فارسیپارسی رایج در افغانستان را زبانی مستقل و با نام دری جدای از زبان فارسپارس می‌دانند اما تفاوت این گویش با [[زبان فارسیپارسی در ایران]] در حدّی نیست که بتوان آن دو را دو زبان جداگانه دانست. به هر حال فارسیپارسی دری افغانستان را می‌توان به عنوان یکی از مهمترین گونه‌های زبان فارسیپارسی شمرد.

اخیرا دولت افغانستان قانون‌هایی برای پالایش زبان فارسیپارسی در افغانستان گذاشته است. همچنین گاه جنجال‌هایی بر سر استفاده از برخی واژه‌ها مانند دانشگاه و پارلمان پیش آمده است. همچنین دیدگاه‌های متفاوتی دربارهٔ آسیب‌شناسی زبان فارسیپارسی در افغانستان وجود دارد. برای دیدگاه‌های متفاوت به بخش «[[#دیدگاه‌ها|دیدگاه‌ها]]» مراجعه کنید.

دستور خط رسمی فارسیپارسی در افغانستان تفاوت بسیار جزئی با دستور خط فارسیپارسی در ایران دارد. این دستور خط سالها پیش در وزارت فرهنگ افغانستان ترتیب یافته‌است. پیرو این دستور خط واژگانی نظیر «زندگی» به صورت «زنده‌گی» نوشته می‌شوند. با این وجود این دستور خط چندان در نشریات استفاده نمی‌شود. وضعیت [[یای میانجی]] و [[یای نکره]] مبهم است برای مثال ترکیباتی نظیر خانه‌ای زیبا به صورت‌های «خانه‌ئی زیبا» و «خانهٔ زیبا» نوشته می‌شوند.

[[لهجه|لهجه‌های]] مختلفی از فارسیپارسی در افغانستان متداول است. از جمله [[هزارگی]]، [[هراتی]]، [[کابلی]] و … گویش فارسیپارسی متداول در [[هرات]]، [[بادغیس]] و [[فراه]] که تحت نام [[لهجه هراتی]] شناخته می‌شوند، به گویش فارسیپارسی زبانان شمال شرق ایران شباهت زیادی دارد و با گویش مرزنشینان ایران تقریبا یکی است. این گویش با گویش‌های رایج در استان‌های [[خراسان]] ایران در یک رده‌بندی قرار می‌گیرند.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/story/2006/06/060629_s-afghan-dari.shtml بی‌بی‌سی: کو آن زبان فاخر.]</ref>

لهجه‌های شرق افغانستان از جمله [[لهجه بدخشی]] با لهجه‌های [[فارسیپارسی تاجیکستان]] شباهت دارد.

در فارسیپارسی افغانستان، از واژگان [[زبان پشتو|پشتو]]، [[روسی]] و [[زبان انگلیسی|انگلیسی]] بسیار استفاده می‌شود. به‌ویژه برای مفاهیم نو استفاده‌ای از واژه‌های فارسیپارسی نمی‌شود و بیشتر از زبان‌های [[زبان انگلیسی|انگلیسی]]، [[عربی]]، [[زبان پشتو|پشتو]] و [[اردو]] وام گرفته می‌شود.<ref>[http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/story/2006/06/060629_s-afghan-dari.shtml بی‌بی‌سی: کو آن زبان فاخر.]</ref>

در بسیاری موارد گویشوران در مواردی که کلمهواژه فارسیپارسی مناسبی هم برای مفهوم مورد نظر وجود دارد از واژه انگلیسی استفاده می‌کنند. استفاده از واژگانی مانند پرابلم (بجای مشکل) و پالیسی (بجای سیاست) در بین دولت مردان بسیار رواج دارد.

در افغانستان گاه جنجال‌هایی بر سر زبان فارسیپارسی و نیز استفاده از برخی واژه‌ها مانند «دانشگاه»، «دانشجو» و «پارلمان» پیش آمده است.<ref name="bbc130226">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2013/02/130226_k02-afghan-languages.shtml |عنوان= دولت افغانستان پخش برنامه به 'زبانها و لهجه‎های بیگانه' را ممنوع کرد| ناشر =بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ = ۲۶ فوریه ۲۰۱۳ - ۰۸ اسفند ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref name="bbc120906">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2012/09/120906_l09_.shtml |عنوان=دعوای مقام‌های افغان بر سر واژه 'دانشگاه' | ناشر = بی‌بی‌سی فارسی|تاریخ = ۰۶ سپتامبر ۲۰۱۲ - ۱۶ شهریور ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref name="bbc080811">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/story/2008/08/080811_ram-farsi-pashtu.shtml|عنوان= ادامه جنجال 'دانشگاه یا پوهنتون' در مجلس افغانستان| ناشر = بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ = ۱۱ اوت ۲۰۰۸ - ۲۱ مرداد ۱۳۸۷ |تاریخ بازبینی=}}</ref>

محمدکاظم کاظمی مهم‌ترین تهدیدها و آسیب‌های فارسیپارسی افغانستان را مواردی همچون: ورود بی‌رویهٔ واژگان خارجی در قرنسده کنونی، جایگزین شدن تدریجی زبان انگلیسی در نظام اداری این کشور، شیوع و گسترش غلط‌های بسیار در سطح آوایی زبان، ضعف شدید زبان در سطح دستوری، زوال تدریجی گویش‌های غنی و اصیل محلی و غلبهٔ گویش پایتخت به دلیل گسترش رسانه‌های گروهی، می‌داند. او دلایل این نابسامانی را چنین برمی‌شمارد: ضعف سواد و دانش عمومی به دلیل چند دهه جنگ و نابسامانی‌های اجتماعی و سیاسی، برخورد ناگهانی و همه‌جانبهٔ افغانستان با جهان خارج، به‌ویژه جهان انگلیسی زبان و کاربرد زیاد زبان انگلیسی در موسسه‌های گوناگون، کم‌توجهی نهادینه‌شدهٔ حاکمیت پشتو زبان افغانستان نسبت به زبان فارسیپارسی که گاه به‌صورت خصومت با این زبان نیز بروز می‌کند، قطع ارتباط نسبی فارسی‌زبانانپارسی‌ زبانان افغانستان با فارسی‌زبانانپارسی‌ زبانان خارج از کشور در این چند دهه و دور ماندن آن‌ها از تحولات زبان فارسیپارسی در کشورهای همسایه.<ref>[http://www.persianacademy.ir/fa/y090590.aspx فارسیپارسی افغانستان، تهدیدها و ضرورت‌ها (محمدکاظم کاظمی)]، فرهنگستان زبان و ادب فارسیپارسی</ref>

به عقیده مایل هروی، به خاطر سیاست [[پشتون‌سازی]] حکومتی در افغانستان، در متون اداری این کشور واژه‌های بسیاری بر زبان فارسیپارسی افغانستان تحمیل شده‌است. تحمیل واژه‌های نوپای [[پشتو]] در نامه‌های اداری افغانستان به اندازه‌ای است که روانی زبان فارسیپارسی در آن به خطر افتاده‌است. در افغانستان، امروزه برای مفاهیم نو، ملغمه‌ای از واژگان بیگانه استفاده می‌شود و سیاست آشفته‌سازی فارسیپارسی و تضعیف آن از سوی حکومت آن کشور هم‌چنان ادامه دارد.<ref>مایل هروی، نجیب، [http://www.ketabname.com/main2/identity/index.php?serial=271&chlang=fa&& تاریخ و زبان در افغانستان]، تهران: چاپ دوم ۱۳۷۱. صص۱۱۴-۱۱۵</ref>

اخیرا دولت افغانستان قانون‌هایی برای پالایش زبان فارسیپارسی در افغانستان گذاشته است. [[شورای وزیران افغانستان]] پس از جلسه‌ای با حضور [[حامد کرزی]] رئیس جمهوری، اعلام کرد استفاده از «زبانها و لهجه‎های بیگانه» در رادیو و تلویزیون ممنوع است. به گفتهٔ [[دین‎محمد راشدی]]، معاون وزارت اطلاعات و فرهنگ، «اگر ما از واژه‎هایی استفاده کنیم که در کشورهای فارسی‎زبانپارسی‎ زبان مفهوم است ولی برای مردم افغانستان مفهوم نیست، درست نیست… این حق مردم افغانستان است که از واژه‎هایی استفاده کنیم که در زبان مردم افغانستان موجود است.» این قانون با نقدهایی مواجه شده است و آن را مبهم و سلیقه‌ای خوانده‌اند.<ref name="bbc130226"/><ref name="bbc130227">{{یادکرد وب |نویسنده = عزیز حکیمی (سردبیر سایت افغانستان مونیتور) |نشانی= http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2013/02/130227_zs_aziz_hakimi_afghan_languages.shtml|عنوان= چه کسی برای زبان فارسیپارسی در افغانستان تصمیم می‌گیرد؟| ناشر =بی‌بی‌سی فارسی |تاریخ = ۲۷ فوریه ۲۰۱۳ - ۰۹ اسفند ۱۳۹۱ |تاریخ بازبینی=}}</ref>

* [[فهرست واژه‌های متفاوت در فارسیپارسی افغانستان و ایران]]

* [[فهرست شاعران فارسی‌گویپارسی‌ گوی معاصر افغانستان]]

* [[زبان فارسیپارسی در ازبکستان]]

* [http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/story/2006/06/060629_s-afghan-dari.shtml زبانی که نه فارسیپارسی است و نه دری]، بی‌بی‌سی فارسی

* [http://pehrest.ir پهرست: درگاه زبان و ادب پارسی (فارسی،دری،پارسی،دری، تاجیکی)]این وبگاه ویژه همه پارسی زبانان گیتی است و بر آن است تا حوزه تمدنی زبان پارسی را پاسداری کند و زنده بدارد.

{{زبان فارسیپارسی-خرد}}

{{لهجه‌های فارسیپارسی افغانستان}}

{{کشورهای فارسی‌زبانپارسی‌زبان}}

[[رده:زبان فارسیپارسی]]

[[رده:زبان فارسیپارسی در کشورها و سرزمین‌های گوناگون|افغانستان]]

[[رده:لهجه‌های زبان فارسیپارسی]]