'''آرکئوپتریکس'''، یا '''نیاپرندهکهن‌بال''' {{انگلیسی|Archaeopteryx}} (به معنای بالدار قدیمی)، دایناسوری گوشتخوار از [[دوره (زمین‌شناسی)|دورهٔ]] [[ژوراسیک]] می‌باشد. این دایناسور از نیاکان پرندگان به شمار می‌رود که حدود ۱۵۰ تا ۱۵۵ میلیون سال قبل در دوره ژوراسیک در مجمع‌الجزایری در دریای گرمسیری کم‌عمق در جنوب [[آلمان]] زمانیکه [[اروپا]] خیلی نزدیک به [[استوا]] بوده‌است، می‌زیسته است. اندازه و شکل آرکئوپتریکسکهن‌بال مثل [[زاغی اروپایی]]<ref>European Magpie</ref> است که می‌توانسته تا ۵/. متر در طول رشد کند. با وجود اینکه آن‌ها اندازهٔ کوچک، بالهای وسیع و توانایی برای پرواز داشتند، آرکئوپتریکسکهن‌بال نسبت به پرندگان امروزی اشتراکات بیشتری با دایناسورهای [[ددپایان|دَدپا]] کوچک داشتند، بخصوص ویژگی‌های بعدی را با [[دینونیکوسور]]<ref>deinonychosaurs</ref> [[درومااوساروس]]<ref>dromaeosaurs</ref> و [[ترودونتیدس]]<ref>troodontids</ref> به اشتراک گذاشتند، آرواره‌ها با دندان‌های تیز، سه انگشت با چنگال‌ها، یک [[دم]] استخوانی بلند، انگشتان پای دوم (چنگال کشنده)، پرها و ویژگی‌های اسکلتی مختلف.
آرکئوپتریکس از کلمه یونانی |ἀρχαῖος به معنی باستانی و کلمه یونانی |πτέρυξ به معنای بالدار گرفته شده و به معنای کهن‌بال است. این پرنده گاه با نام آلمانی Urvogel (نیا-پرنده) نیز نامیده می‌شود.
آرکئوپتریکس،کهن‌بال، در سال [[۱۸۶۱ (میلادی)|۱۸۶۱]] در [[بندر باواریا]] کشف شد<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.hamshahrionline.ir/hamnews/1383/830520/Irshahr/safarsh.htm |عنوان = اولين دايناسور پرنده| ناشر = همشهری آنلاین|تاریخ = ۲۰ مرداد ۱۳۸۳|تاریخ بازدید = ۱۸ بهمن ۱۳۸۹}}</ref>، و پس از فقط ۲ سال [[چارلز داروین]] تحقیقاتش را روی گونه اصلی منتشر کرد و یک بخشی از مدرک کلیدی بحث در مورد [[تکامل]] شد. در طی سال‌ها، بیشتر از نه [[سنگواره]] از آرکئوپتریکس بدست آمده‌است.
