امام‌قلی خان: تفاوت میان نسخه‌ها

▲امام قلی خان فرزند الله وردی خان و دومین شخص از خاندان اوندیلادزه بود که بعد از مرگ پدر به فرمانروایی فارس و کهکیلویه رسید و بعدها لار، هرمز، بحرین، شمیل، مینا، گلپایگان، تویسرکان، محلات و بعضی از ولایات خوزستان مانند هویزه و دورق جزو قلمرو فرمانروایی وی قرار گرفت و منطقه‌ای وسیع از قمشه تا سواحل دریای عمان حکومت یافت. <ref>برن، نظام ایالات در دورهٔ صفویه، ۱۳.</ref>

▲شاه عباس امام قلی خان را بسیار دوست می‌داشت و در سفر و حضر به خیمه یا خانهٔ او می‌رفت و ساعت‌ها با وی به عیش و عشرت می‌پرداخت و گاه بعضی از سران کشور و میهمانان و سفرای خارجی را به خانهٔ وی می‌برد.

▲«در مجالس میهمانی شاه امام قلی خان همیشه بالادست سایر حکام و بزرگان ایران و در کنار شخص شاه می‌نشست و چون مردی فربه و درشت استخوان و موقر بود و در مجالس میهمانی نیز بر خلاف شاه لباس‌های فاخر و زربافت می‌پوشید، شاه عباس در کنار او بسیار کوچک و حقیر می‌نمود. قدرت او در فارس و قلمرو حکومتش نیز به حدی بود که مردم آن ولایات احکام او را بیش از احکام شاهی محترم می‌شمردند و چون شاه عباس از آغاز حکومت وی به فارس نرفته بود، مردم فارس امام قلی خان را پادشاه واقعی خود می‌دانستند به همین سبب گاه برخی از احکام شاهی در فارس اجرا نمی‌شد از آن جمله چون در ماه رمضان ۱۰۲۹ هجری شاه عباس شراب خواری را در سراسر ایرانممنوع کرد با آنکه مجازات می خوار و می فروش اعدام بود، مردم فارس به این حکم وقعی نگذاشتند و از رونق بازار شراب خواری در قلمرو امام قلی خان کاسته نشد».

▲امام قلی خان با آنکه در فارس صاحب اختیار مطلق بود و مانند پادشاه مستقلی حکومت می‌کرد، هیچ گاه سر از اطاعت شاه عباس نپیچید وهمیشه برای اجرای دستورهای وی آماده بود. شاه نیز به خان اطمینان کامل داشت و او را از سرداران و بزرگان ایران محترم تر و عزیز تر می‌داشت. در جنگ‌های ایران و عثمانی همیشه امام قلی خان با سپاهش در رکاب شاه حاضر بود و دقیقه‌ای از خدمت گزاری واجرای اوامر شاه خودداری نمی‌کرد. اطمینان و اعتماد شاه به این سردار فداکار بدان پایه بود که در دوران حکومت وی هرگز به فارس نرفت و امام قلی خان را در ادارهٔ قلمروش کاملاً آزاد و بی رقیب گذاشت. <ref>فلسفی، زندگانی شاه عبّاس اوّل، ۴۳۶.</ref>

▲«امام قلی خان زیاده از حد متمول بود همه کس او را دوست می‌داشت و از او احترام می‌کردند، نخبه سرباز دلیر قشون ایران در زیر فرمان او بودند. به علاوه دستگاه و تجمل او بسیار عالی و مخارج او تقریباً با مخارج شاه برابری می‌کرد، چنان که روزی شاه عباس در حال انس و یگانگی گفت: میل دارم تا تو روزی یک محمودی (یک عباسی) از من کمتر خرج کنی تا تفاوتی میان شاه و یک نفر خان باشد. صفات حسنهٔ امام قلی و همت و سخاوت او محبت قلبی تمام مردم ایران را به طرف او جلب کرده بود زیرا خدمت سپاهیان را به بهترین وجه پاداش می‌داد و اهل علم و ادب را تشویق و ترویج می‌کرد». <ref>باتیست تاورنیه، سفرنامهٔ تاورنیه، ۵۱۷.</ref> <ref>مولیانی، جایگاه گرجی ها در تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران، ۲۶۱–۲۷۷.</ref> خود وی نیز علاقهٔ فراوانی به مسائل فرهنگی داشت چنانکه یکی از کشیشان کرملیت در سال ۱۶۲۳ م طی نامه‌ای به رم اطلاع می‌دهد که خان فارس از وی تقاضای آثار افلاطون و ارسطو به زبان یونانی و لاتین و همچنین فرهنگ عربی لاتینی و ترجمهٔ عربی انجیل را خواسته است تا از رم برایش تهیه نمایند» <ref>تودوا، مطالعات گرجی–ایرانی، ۵۷.</ref>

▲وی توانگر ترین حکام ایران بود و هر ساله هدایای فراوانی از نقد و جنس برای شاه عباس می‌فرستاد. <ref>تودوا، مطالعات گرجی–ایرانی، ۵۷.</ref> او به آباد کردن فارس علاقهٔ وافری داشت. در شیراز مدرسه‌ای برای تربیت جوانان ساخت و در مسیر اصفهان به شیراز جاده‌ها، پل‌ها و کاروانسراهای زیاد و حیرت انگیزی ساخت. <ref>فلسفی، زندگانی شاه عبّاس اوّل، ۴۳۶.</ref>

▲امام قلی خان که پدر و مادر و همسرش گرجی بودند، <ref>باتیست تاورنیه، سفرنامهٔ تاورنیه، ۵۱۷.</ref> <ref>مولیانی، جایگاه گرجی ها در تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران، ۲۶۱–۲۷۷.</ref> به گرجستان علاقهٔ وافری داشت و با اینکه در اکثر لشکر کشی‌های دوران شاه عباس نقشی مهم داشت، و با اینکه در اکثر لشکرکشی‌های دوران شاه عباس نقش مهمی داشت، اما در حملات شاه عباس به گرجستان به بهانهٔ کسالت شرکت نمی‌کرد. <ref>دلاواله، سفرنامهٔ پیترو دلاواله، ۳۳۲.</ref> <ref>مولیانی، جایگاه گرجی ها در تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران، ۲۶۱–۲۷۷.</ref> او به کتوان (مادر طهمورث خان حاکم کاختی) که (به علت رد درخواست شاه عباس مبنی بر ازدواج با وی) در شیراز زندانی بود محبت زیادی می‌کرد و آنان رفتاری که در شأن شاهزادگان است می‌کرد. <ref>تودوا، مطالعات گرجی–ایرانی، ۵۸.</ref> او به اقتدار و تسلط پرتقالیان که از زمان شاه اسماعیل اول در هرمز برقرار شده بود پایان داد. تا زمان حیات شاه عباس وی مورد اعتماد و محبوب بود، اما از بخت بد امام قلی خان، شاه صفی به اندازهٔ شاه عباس عاقل نبود. <ref>سیوری، ایران عصر صفوی، ۲۲۹.</ref>

▲بعد از درگذشت شاه عباس، نوهٔ وی سام میرزا با نام شاه صفی بر تخت پادشاهی نشست. در جلوس وی خسرومیرزا باگراتیونی که از سال ۱۶۱۸ م مقام داروغگی پایتخت صفوی را داشت نقشی مهم ایفا نمود. وی به پاداش این خدمت به مقام قوللر آقاسی رسید و سپس با نام رستم خان در سال ۱۶۳۲ به حکومت کاختی و کارتلی در گرجستان برگزیده شد و با این وجود مقام داروغگی پایتخت را توسط نائبان خود اداره می‌نمود. <ref>تودوا، مطالعات گرجی–ایرانی، ۵۴.</ref>

▲دوران سیزده سالهٔ سلطنت شاه صفی یک فصل طویل از کشت و کشتار بوده است <ref>سایکس، تاریخ ایران، ۳۰۱.</ref> و به طور تحقیق در ایران دورانی به این خون آلودی و بی شفقتی هرگز نبوده است. دوران سلطنت وی را به عنوان یک سلسلهٔ انقطاع ناپذیر از بی رحمی و خونریزی توصیف کرده‌اند. <ref>سیوری، ایران عصر صفوی، ۲۲۸.</ref>