[[پرونده:Storks_samarkand.jpg|بندانگشتی|چپ|تصویر ورودی دانشگاه [[الغبیگ]]]]
[[پرونده:Ulughbek_observatory_interior.jpg|بندانگشتی|چپ| داخل قوس رصدخانه [[الغبیگ]]]]
الغبیگ [[ستارهشناس]] بزرگ دانشگاهی در سال ۱۴۲۰ میلادی در سمرقند به اسم [[مدرسه الغبیگ]] ایجاد نمود. این دانشگاه تبدیل به یک مرکز بزرگ علمی شد. الغ بیگ تنها از دانشمندان مشهور زمان و کسانی که خود در سطح اعلای علمی آنها اطلاع داشت برای تحقیق در این مدرسه دعوت کرد. در پر رونقترین زمان، حدود ۶۰ تا ۷۰ محقق در این مدرسه مشغول تدریس بودند. در سال ۱۴۲۴، ایشان رصدخانه را جهت کمک به رشته ستارهشناسی تاسیس نمود که ساخت آن بعد از پنج سال تکمیل شد. بیگ دانشمند و دستیار خود علی قوشچی را به مسئولیت رصدخانه انتصاب نمود. قوشچی تا کشته شدن الغ بیک مسئول این رصدخانه بود.<ref>Osmanlı imparatorluğunun doruğu 16. yüzyıl teknolojisi, Editor Prof. Dr. Kazım Çeçen, Istanbul 1999, Omaş ofset A. Ş.</ref> از محققین دیگر این مرکز، [[غیاثالدین جمشید کاشانی]] و [[قاضیزاده رومی]] بود که مسئول دانشگاه و رصدخانه بعد از علی قوشچی شد.
رصد خانه از اواسط قرن پانزدهم رو به ویرانی نهاد و در حفاریها بخشی از پیها و بخش مدفون شدهٔ زاویه یاب را کشف شد.<ref>شاهکارهای معماری آسیای میانه</ref>
رصدخانه در سال ۱۴۴۹ توسط متعصبین مذهبی تخریب گشت و در سال ۱۹۰۸ بود که توسط یک [[باستان شناس]] روسی [[ویاتکین]] از طریق وقفنامهای که محل دقیق رصدخانه را ذکر نموده بود کشف شد.<ref name="RW">{{cite web|url=http://www.rayw20.co.uk/SAMARQAND.htm|title=Samarqand|publisher=Raw W Travels|accessdate=November 1, 2009}}</ref>
در حین کاوشهای باستانشناسی ویاتکین یکی از وسایل نجومی رصدخانه را پیدا کرد، که قوسی برای معین نمودن ظهر است.<ref>{{cite web|url=http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?c=Article_C&cid=1158321437747&pagename=Zone-English-HealthScience/HSELayout|title=Observatories in Islamic History|publisher=Islamonline.net|accessdate=November 1, 2009}}</ref>
== معماری رصد خانه الغ بیگ ==
این بنا به صورت مدور دو طبقهای به قطر ۴۸ متری است که محورهای میانی آن دقیقادقیقاً با چهار جهت اصلی جغرافیایی روی [[نصف النهار]] [[سمرقند]] تطبیق میکند. تالارها ی کار در طبقه همکف و [[زاویه یاب فخری]] برای [[رصد]] [[خورشید]] و [[ماه]] روی محور شمال-جنوب قرار دارد. نیمی از ساختار کمانی زاویه یاب در حفرهای در زیر زمین و نیم دیگر روی زمین و رو به جنوب قرار داشته. صفحه خورشیدی (اعتدال) روی محور شرقی غربی ساخته شده بود که زاویه یاب حکم عقربه آن را داشته. در هر دو طبقه اسطرلابهای عظیمی وجود داشته که برای رصد ستارگان و سیارات استفاده میشده و به این منظور درجه بندیهای ۳ درجه به ۳ درجه روی شعاعها و محیط دایره کف که ابزارها و نشانهها روی آن قرار میگرفته وجود داشته است. این درجه بندی روی دیوار داخلی استوانهای که از توالی دو طبقه پنجرههای طاق دار تشکیل شده بوده نیز وجود دارد.
تمامی مجموعه از [[آجر]] پخته ساخته شده بوده و با نقشهای هندسی از آجر ولعاب و [[معرق]]های کاشی تزیین شده بوده است. به گفته [[عبدالرزاق سمرقندی]] احتمالااحتمالاً باید سطح دیوارهای زاویه یاب و صفحه خورشیدی با طرحهایی از نه آسمان هفت سیاره و تعیین درجه دقیقه ثانیه و دهم ثانیه ستارگان ثابت و کرهٔ خاکی با هفت اقلیم کوهستانها و دریاها و صحراهایش پوشیده شده بوده است.<ref>شاهکارهای معماری آسیای میانه</ref>