اسکناس: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Taranet (بحث | مشارکت‌ها)
به نسخهٔ 12530250 ویرایش Gnosis واگردانده شد. (توینکل)
Taranet (بحث | مشارکت‌ها)
ویکی‌سازی
خط ۲:
[[پرونده:Iran-collection-bank-note-pahlavi jubilee-100-rials.jpg|بندانگشتی|200 px|اسکناس یادبود [[پنجاهمین سال پادشاهی پهلوی]]، چاپ [[بانک مرکزی ایران]]، [[سال شاهنشاهی|سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی]]]]
[[پرونده:Bank Shahi03.jpg|چپ|200px|بندانگشتی|نمونه‌ای از اسکناس‌های چاپ شده در [[بانک شاهی]]]]
[[پرونده:New100front.jpg|چپ|200px|بندانگشتی|نمونه‌ای از اسکناس یکصد دلاری آمریکا سری ۲۰۰۹]]
'''اسکناس''' یا [[پول]] کاغذی که امروزه درهمه کشورهای جهان جریان دارد نخستین بار در نیمهٔ قرن دهم میلادی در [[چین|چین جنوبی]] باب شد. علاوه بر این در چین شمالی در مدت کوتاهی قبل از ظهور [[چنگیزخان]]، پول کاغذی انتشار یافت که اعتبار آن هفت سال بود.
 
سطر ۱۰ ⟵ ۱۱:
 
== تاریخچه ==
[[پرونده:1000 yen Natsume Soseki.jpg|بندانگشتی|چپ|200px|روی یک اسکناس ۱۰۰۰ [[ین]]ی ژاپن، سری سال ۱۹۸۴.]]
بشر نیمه متمدن در ابتدایابتدا کالا را با کالا مبادله می‌کرد. پس از مدتی برخی کالاها دارای ارزش بیشتری شدند و عملا به عنوان پول جای خود را باز کردند. از جملهٔ این کالاها در یونان قدیم گاو نر، در سریلانکا فیل و در برونئی جمجمهٔ انسان بود. با پیشرفت تمدن بشری جوامع به استفاده از فلزات و اشیای زینتی مانند طلا و نقره به جای آن کالاها روی آوردند و نخستین بار در لیدی (آسیای صغیر) سکه ضرب شد.<ref name="از چاو تا اسکناس">{{یادکرد وب | عنوان=از چاو تا اسکناس | تاریخ=۵ اسفند ۱۳۹۰ | تاریخ بازبینی=۲۴ فوریه ۲۰۱۲ | ناشر=موسسه همشهری | نام=سمیرا | نام خانوادگی=موسوی فرد | نشانی=http://hamshahrionline.ir/print-17571.aspx | کد زبان=fa}}</ref>
 
سالیان زیادی طول کشید تا بشر از سکه به اسکناس روی آورد. چینی‌ها ر اواسط قرن دهم میلادی چیزی به شبیه به اسکناس ابداع کردند و نام آن را چاو گذاشتند. استفاده عملی و یکپارچه از پول کاغذی در سراسر چین، از دوره [[دودمان یوآن]] آغاز می‌شود و این پول نخستین پول کاغذی جهان است.<ref>[http://www.donya-e-eqtesad.com/Default_view.asp?@=324677 سقوط دودمان مغول(مهران شاه) در اثر کاهش ارزش پول-دنیای اقتصاد]</ref> اما نخستین اسکناس امروزی در ۵ ژانویه سال ۱۶۹۱ میلادی در [[بانک استکهلم]] چاپ شد که هم‌اکنون هم در موزهٔ این بانک موجود است.<ref name="از چاو تا اسکناس"/>
 
به نظر می‌رسد که انتشار پول کاغذی در قرون جدید از دوره انقلاب کبیر فرانسه آغاز گشت. مجلس ملی [[فرانسه]] در ۲ نوامبر سال [[۱۷۸۹ میلادی]]، طبق قانون همه املاک و اراضی متعلق به [[کلیسا]] را ملی اعلام کرد و آنها را به دولت آن کشور واگذاشت. دولت به وثیقه اراضی و املاک مزبور، پول کاغذی انتشارداد.
==انتقال‌دهندگی باکتری‌ها==
دست به دست شدن اسکناس‌ها، این برگه‌ها را به محیطی مملو از «باکتری‌های زنده» تبدیل می‌کند که می‌توانند در انتشار بسیاری از بیماری‌ها در جامعه نقش موثری داشته باشند. برگه‌های اسکانس می‌توانند مانند نوعی محیط انتقال‌دهنده [[باکتری]] در جامعه عمل کنند.<ref>[http://www.dw.de/اسکناسها-محیط-زندگی-بیش-از-۳%DB%B0%DB%B0%DB%B0-باکتری-هستند/a-17594477 اسکناس‌ها محیط زندگی بیش از ۳۰۰۰ باکتری هستند]، دویچه وله فارسی</ref>
 
== چاپ اسکناس= در ایران ===
[[پرونده:Eskenasshahi.jpg|230px|بندانگشتی|چپ|اسکناس شاهی]]
اولین سکهٔ ایرانی در زمان [[داریوش]] و از جنس طلا ضرب شد که نویسندگان یونانی از آن به نام «دریکوس» یاد می‌کردند.<ref name="از چاو تا اسکناس"/>
[[پرونده:New100front.jpg|چپ|200px|بندانگشتی|نمونه‌ای از اسکناس یکصد دلاری آمریکا سری ۲۰۰۹]]
تا قبل از انتشار اسکناس در ایران، [[سکه]]، [[بیجک]]، و نیز اسکناس‌های خارجی (به ویژه منات روسی) در این کشور رواج داشت.
در اواخر قرن هفتم هجری (قرن ۱۳ میلادی) و در دوره سلطنت [[گیخاتوخان]] (سال ۶۹۳ ه. ق.) پنجمین پادشاه سلسله [[ایلخانیان]]، که از خالی شدن خزانه و کسری بودجه نگران بود، دستور داد مردم زر و سیم خود را به چاوخانه تحویل دهند و به جای آن پول کاغذی (چاوه) بگیرند. این پیشنهاد را ''عزالدین مظفر'' -از نزدیکان [[صدر جهان]] (وزیر کیخاتو)- با الهام از پول کاغذی [[چین]] ارائه داده بود.<ref name="از چاو تا اسکناس"/> بدین ترتیب برای نخستین بار پول کاغذی به نام چاو (موسوم به چاو مبارک) در تبریز منتشر شد اما بلافاصله بر اثر مقاومت شدید مردم مجبور شد این فرمان را لغو کند. اسکناس یک درهمی چاپ‌شده در آن زمان، قدیمی‌ترین اسکناس شناخته شده در ایران است که منقشمنقّش به «لااله الاالله و محمد رسول الله» می‌باشد.<ref name="تاریخچه اسکناس در ایران"/>
 
در اواخر قرن هفتم هجری (قرن ۱۳ میلادی) و در دوره سلطنت [[گیخاتوخان]] (سال ۶۹۳ ه. ق.) پنجمین پادشاه سلسله [[ایلخانیان]]، که از خالی شدن خزانه و کسری بودجه نگران بود، دستور داد مردم زر و سیم خود را به چاوخانه تحویل دهند و به جای آن پول کاغذی (چاوه) بگیرند. این پیشنهاد را ''عزالدین مظفر'' -از نزدیکان [[صدر جهان]] (وزیر کیخاتو)- با الهام از پول کاغذی [[چین]] ارائه داده بود.<ref name="از چاو تا اسکناس"/> بدین ترتیب برای نخستین بار پول کاغذی به نام چاو (موسوم به چاو مبارک) در تبریز منتشر شد اما بلافاصله بر اثر مقاومت شدید مردم مجبور شد این فرمان را لغو کند. اسکناس یک درهمی چاپ‌شده در آن زمان، قدیمی‌ترین اسکناس شناخته شده در ایران است که منقش به «لااله الاالله و محمد رسول الله» می‌باشد.<ref name="تاریخچه اسکناس در ایران"/>
 
[[پرونده:1000 yen Natsume Soseki.jpg|بندانگشتی|چپ|200px|روی یک اسکناس ۱۰۰۰ [[ین]]ی ژاپن، سری سال ۱۹۸۴.]]
به نظر می‌رسد که انتشار پول کاغذی در قرون جدید از دوره انقلاب کبیر فرانسه آغاز گشت. مجلس ملی [[فرانسه]] در ۲ نوامبر سال [[۱۷۸۹ میلادی]]، طبق قانون همه املاک و اراضی متعلق به [[کلیسا]] را ملی اعلام کرد و آنها را به دولت آن کشور واگذاشت. دولت به وثیقه اراضی و املاک مزبور، پول کاغذی انتشارداد.
نخستین بانکی که به چاپ اسکناس برای ایران پرداخت، [[بانک جدید شرق]] بود که مرکزش در [[لندن]] قرار داشت و اسکناس‌های چاپ‌شده توسط این بانک در [[بانک بازرگانی ایران]] انتشار می‌یافت. اسکناس‌های منتشرشده توسط این بانک از پنج [[قران]] به بالا بود. در سال ۱۲۶۷ هجری قمری، امتیاز چاپ اسکناس از بانک جدید شرق به بانک شاهی واگذار شد. [[بانک شاهنشاهی ایران]] طبق [[قرارداد رویترز]] حق انحصاری نشر اسکناس را داشت، اما چاپ اسکناس همچنان در بانک جدید شرق انجام می‌گرفت و سیاست‌های پولی را نیز همین بانک تعیین می‌کرد. در سال ۱۲۸۵ هجری شمسی، نمایندگان نخستین [[مجلس شورای ملی]] خواستار تاسیس بانک ملی شدند اما تا سال ۱۳۰۶ بانک کلی به تصویب نرسید تا سرانجام در ۱۷ شهریور ۱۳۰۷ شروع به کار کرد. بانک شاهنشاهی تا سال ۱۳۰۹ شمسی به فعالیت خود ادامه می‌داد و در این سال ایران حق انحصاری نشر اسکناس را به مبلغ ۲۰۰ هزار لیرهٔ انگلیس خریداری کرد و مسئولیت چاپ اسکناس به بانک ملی ایران واگذار شد. در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی اسکناس‌های چاپ‌شدهٔ قبلی از رده خارج شدند و به موجب مادهٔ ۵ قانون اصلاح (قانون واحد و مقیاس پول) حق انحصاری انتشار اسکناس به مدت ۱۰ سال به بانک ملی واگذار شد. از این تاریخ به بعد تعیین نوع طرح و مبلغ، نوع اسکناس و تعداد آنها را بانک ملی تعیین می‌کرد و اسکناس در لندن چاپ می‌شد. اولین اسکناس بانک ملی در فروردین ۱۳۱۱ چاپ شد. بانک ملی تا سال ۱۳۳۹ اقدام به نشر اسکناس می‌کرد تا اینکه با تاسیس بانک مرکزی، حق نشر اسکناس به [[بانک مرکزی ایران]] داده شد و تا کنون ادامه دارد.<ref name="گزارش جالب">{{یادکرد وب | عنوان=گزارش جالب از چاپ اسکناس درایران | تاریخ=۱/۱/۱۳۸۹ | تاریخ بازبینی=۲۴ فوریه ۲۰۱۲ | ناشر=تبیان | نشانی=http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=117981 | کد زبان=fa}}</ref>
تا پیش از سال ۱۳۶۲ شمسی، ایران اسکناس مورد نیاز خود را به کشورهای خارجی (بیشتر [[انگلستان]]) سفارش می‌داد.<ref name="بررسی مراحل چاپ اسکناس">{{یادکرد وب | عنوان=بررسی مراحل چاپ اسکناس | تاریخ=۱۸ اسفند ۱۳۸۹ | تاریخ بازبینی=۲۴ فوریه ۲۰۱۲ | ناشر=پرینت نیوز | نشانی=http://printnews.ir/Pages/News-1836.html | کد زبان=fa}}</ref>
اما از این سال به بعد با تأسیس [[کارخانه تولید کاغذ اسناد بهادار|کارخانه تولید کاغذ اوراق بهادار]]، رفته‌رفته اسکناس‌ها روی کاغذ ایرانی چاپ شدند و از سال ۱۳۶۷ کل اسکناسهای ایران در داخل چاپ می‌شوند اما تا سال ۱۳۸۱ همچنان کاغذ مورد نیاز از خارج کشور وارد می‌شد.<ref name="تاریخچه اسکناس در ایران"/>
 
== بهداشت و انتقال‌دهندگی باکتری‌هاباکتری ==
دست به دست شدن اسکناس‌ها، این برگه‌ها را به محیطی مملو از «باکتری‌های[[باکتری]]های زنده» تبدیل می‌کند که می‌توانند در انتشار بسیاری از بیماری‌ها در جامعه نقش موثری داشته باشند. برگه‌های اسکانس می‌توانند مانند نوعی محیط انتقال‌دهنده [[باکتری]] در جامعه عمل کنند.<ref>[http://www.dw.de/اسکناسها-محیط-زندگی-بیش-از-۳%DB%B0%DB%B0%DB%B0-باکتری-هستند/a-17594477 اسکناس‌ها محیط زندگی بیش از ۳۰۰۰ باکتری هستند]، دویچه وله فارسی</ref>
 
== منابع ==