تاریخانه: تفاوت میان نسخه‌ها

این مسجد نمونهٔ بسیار زیبا و کاملی از مساجد قرون اولیه اسلام به شمار می‌رود. شیوهٔ معماری مسجد ماخوذ از [[معماری ساسانی]] است. ساختمان مسجد شامل یک صحن یا حیاط مرکزی است که اطراف آن را [[رواق]]‌های سرپوشیده احاطه کرده است. [[شبستان]] مسجد بر روی هجده ستون مدور (سه ردیف شش تایی) استوار شده است. این ستون‌ها یک متر و نیم قطر دارند و از نظر ویژگی‌های معماری مشابه ستون‌های کاخ‌های ساسانی هستند. طاق‌های مسجد از آجر است و به طاق‌های دورهٔ قبل از اسلام، یعنی عهد ساسانی شباهت بسیار دارد.<ref>{{یادکرد کتاب | سال=۱۳۷۷ | شابک=ISBN 964-459-122-4 | عنوان=تاریخ هنر معماری ایران در دورهٔ اسلامی | تاریخ بازبینی=۱۴ مه ۲۰۱۴ | ناشر=سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) | نام=محمد یوسف | نام خانوادگی=کیانی}}</ref>

 

 

مسجد تاریخانه مربوط به قرن ۲ و ۳ و ۵ ه‍.ق است و در [[دامغان]]، خیابان ایستگاه راه آهن واقع شده است. این اثر در تاریخ {{جلالی حروف|۱۵|۱۰|۱۳۱۰|پیوند=نه}} با [[شماره ثبت|شمارهٔ ثبت]] ۸۰ به‌عنوان یکی از [[فهرست آثار ملی ایران|آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.ichto.ir/ |عنوان = سازمان میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری | ناشر = سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران |تاریخ = |تاریخ بازدید =۱۹/۵/۲۰۱۱}}</ref>

== توصیف بنا ==

در این مسجد ستون‌هایی مدور قرار دارد که با آجرهایی به طول ۳۵ و به عرض ۳۴ و ۷ سانتی‌متر ساخته شده و به نام «چهل ستون» معروف است. تعداد ستون‌ها ۲۶ عدد می‌باشد که ۱۸ ستون آن در یک طرف و ۵ ستون در سمت دیگر و ۳ ستون در مقابل قرار گرفته است. محیط هر ستون در حدود ۵ متر و ارتفاعش از سطح زمین تا محلی که طاق‌ها برآن متکی است ۸۴/۲ متر و تا پشت بام ۶ متر می‌باشد. طاق‌های این ساختمان به مرور زمان فرو ریخته بوده که از محل وجوه جمع‌آوری شده از مردم شهر با [[خشت]] خام بر طاق‌های مزبور سقف زده‌اند.<ref>{{یادکرد |کتاب= تاریخ قومس| نویسنده=حقیقت(رفیع)، عبدالرّفیع| ناشر= کومش| چاپ= سوّم| شهر= تهران| سال= ۱۳۷۰| شابک=}}</ref>

 

در سمت مغرب مسجد بین ۶ دهانه و طاق، یک دهانه و طاق بزرگ‌تری به طول ۱۲/۱۴ متر و عرض ۰۳/۵ متر وجود دارد، که آثار محراب و منبر مسجد در این دهانه دیده می‌شود عرض هر یک از شش دهانه یا ایوان که در طرفین دهانه وسطی واقع شده‌اند ۳۶/۶ متر است. صحن مسجد تقریباً مربع شکل و به طول ۲۷ و عرض ۲۶ متر می‌باشد.<ref>{{یادکرد |کتاب= تاریخ قومس| نویسنده=حقیقت(رفیع)، عبدالرّفیع| ناشر= کومش| چاپ= سوّم| شهر= تهران| سال= ۱۳۷۰| شابک=}}</ref>

 

در جنب مسجد تاریخانه سمت شمال مناری وجود دارد که با آجر ساخته شده. ارتفاع این منار ۲۶ متر است و ۸۶ پله از داخل دارد، محیط آن در پایین در حدود ۱۳ متر می‌باشد و به نسبت ارتفاع منار از سطح زمین از محیط آن کاسته می‌شود به طوریکه دور منار در بالا ۸/۶ متر است، این منار سکو ندارد و از روی زمین مدور ساخته شده. نقوشی از آجر در روی منار هست که به منزلهٔ نما و تزیین آن محسوب می‌شود، در ارتفاع ۵/۱۰ متری [[کتیبه]]‌ای از آجر به [[خط کوفی]] است به عرض ۳۰/۱ متر که فقط «الامیر السید الاجل» از آن خوانده می‌شود. آجرهایی که در ساختمان داخلی به کار رفته به قطر ۴ تا ۵/۴ سانتی‌متر و به طول و عرض ۲۲ سانتی‌متر و آجرهایی که در تزیینات خارجی مصرف شده به طول ۵/۱۷ و به عرض ۱۷ و به قطر ۵/۳ سانتی‌متر می‌باشد.<ref>{{یادکرد |کتاب= تاریخ قومس| نویسنده=حقیقت(رفیع)، عبدالرّفیع| ناشر= کومش| چاپ= سوّم| شهر= تهران| سال= ۱۳۷۰| شابک=}}</ref>

 

 

ارتفاع این منار در قدیم بیشتر بوده و گویا در اثر [[زلزله]] قسمتی از بالا و کلاهک آن فروریخته است، بانی این منار [[بختیار بن محمد]] حاکم [[قومس|ایالت قومس]] و ممدوح [[منوچهری دامغانی]] است که منار [[مسجد جامع سمنان]] نیز از بناهای وی به شمار می‌رود.<ref>{{یادکرد |کتاب= تاریخ قومس| نویسنده=حقیقت(رفیع)، عبدالرّفیع| ناشر= کومش| چاپ= سوّم| شهر= تهران| سال= ۱۳۷۰| شابک=}}</ref>

 

== منابع ==

{{عکس-نیاز}}

 

[[رده:آتشکده‌های تاریخی شهرستان دامغان]]

[[رده:آثار ملی ایران]]