طراحی فرش: تفاوت میان نسخه‌ها

'''طراحی فرش''' حرفه‌ای است که در آن طراح [[فرش]] نقشه بافت را با توجه به نقشی که قرار است بر روی فرش تولید شده باشد می‌سازد. این طرح می‌تواند بر روی [[کاغذ]] یا ابزار دیگر باشد.

 

 

این طرح‌ها از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین طرح‌ها در فرشبافی ایران بوده‌است ومخلوق ذهن قالیبافان بومی است. طبیعت و محیط زندگی آنها به ساده‌ترین شکلی در طرح این فرشها منعکس شده‌است. از نقشه‌های منظم و مدون پیروی نمی‌شود و دارای زیبایی دلپسندی است.

گروه‌های فرعی این طرح‌ها اغلب منسوب به مناطقی است که طرح ابتدا در آنجا رواج پیدا کرده‌است و یا به نام اشخاصی است که دارای نفوذ محلی بوده‌اند و یا سفارش بافت آن را داده‌اند. نام‌های معروف و قدیمی این گروه عبارتند از هیبت لو (مربوط به فارس و آباده)، قشقایی بته، افشاری، خاتونی، اردبیل، مزلقان، خمسه، ساوه، تفرش، هریس، مهربان، گوراوان، زنجان و [[مشکین شهر]]، بختیاری، کردی، یلمه، گبه (خودرنگ)، سیستان، فردوس، سالارخانی، یعقوب خانی، سنگ چوبی، علی میرزائی، جان بیگی، جانمازی، جوین، موسی‌آباد، بلوچستان، ویس، قرجه، سنه و دسته گل.

 

دراین طرح از انواع اشکال هندسی استفاده می‌شود، معمولاً خطوط زاویه دارند و بطور دورانی و قوسی شکل حرکت نمی‌نمایند.

 

گروه‌های فرسی مهم این طرح عبارتند از: هندسی بندی قابی، هندسی ترنجدار، هندسی محرمات، هندسی لچک ترنج (شاخه شکسته)، هندسی کف ساده، هندسی خطائی، هندسی ستاره (موزاییک)، هندسی خاتم شیرازی و هندسی جوشقانی.

 

طرح محرمات به طرح‌هایی در فرش اطلاق می‌گردد که قطعاتی از یک نقشه در طول فرش تکرار می‌گردد و عرض فرش در متن به چند ردیف تقسیم می‌گردد و هر ردیف آن از رنگ و طرح مشخص از ابتدا تا انتهای فرش ادامه پیدا می‌کند و بطور راه راه ترسیم می‌گردد. این طرح در بعضی از نقاط ایران به نام قلمدانی مشهور است.

 

گروه‌های فرعی طرح محرمات عبارتند از قلمدانی سراسری، گل‌ریز با زمینه یکرنگ و بته با زمینه الوان.

 

طرح اصلی محرابی از طرح محراب الهام گرفته شده‌است و تزئیناتی از قبیل قندیل‌ها و ستون‌ها و سرستون‌ها و گل و برگ‌ها به آن اضافه شده‌است.

 

در تجزیه و تحلیل این طرح ما در نظر گرفته‌ایم که این طرح ارتباط نزدیکی وبسیار تنگاتنگی با[[نجوم]] و [[اخترشناسی]] بوده است، در ادیان قدیم با استفاده از نماد نجوم را بررسی می‌کردند. برای نمونه :[[حالات صورو بروج]]، ریشه در پنداشت اقوام کهن و برای شناخت ستارگان و تعیین محل آنها جهت راه یابی دارد.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=نبیی |نام=ابوالفضل |کتاب= هدایت طلاب به دانش اسطرلاب| ناشر=آستان قدس رضوی |سال=صفحه:112}}</ref>

 

 

این طرح در ردیف طرحهای بومی و ایلی است. بافت آن مانند سایر[[طرحهای هندسی]] ذهنی است و از روی نقشه بوجود نیامده‌است. خوشبختانه زیبایی این طرح، طراحان فرش را برآن داشته‌است که آنرا بصورت یک طرح منظم و مدون و با حفظ ویژگیهای قدیمی آن، پیاده نمایند.

* ''[[ماهی همدان یا پیچ ماهی]]''<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=کریمی |نام= اصغر|کتاب=قالی ایران یا باغ همیشه بهار | ناشر= |سال=}}</ref>

 

درطرح گلدانی اغلب شکل گلدان در اندازه‌های مختلف به چشم می‌خورد. گاه یک گلدان بزرگ پر از گل تمام فرش را می‌پوشاند. گاه چندگلدان کوچک بطور متقارن در اطراف متن و یا دنبال هم سرتاسر متن را فرا می‌گیرد.

 

گروههای فرعی این طرح عبارتند از: گلدانی ختائی، گلدانی دوطرفه، گلدانی محرابی، گلدانی سراسری، گلدانی ظل السلطان (گل وبلبل)، گلدانی حاج خاتمی، گلدانی تکراری، گلدانی لچک ترنج و گلدانی یکطرفه.

 

طرح گل فرنگ ترکیبی است از طرحهای اصیل ایرانی با گلهای طبیعی، مخصوصا گل سرخ. در این نوع قالی از رنگهای تند و روشن مخصوصا رنگهای سرخ استفاده می‌شود.

 

گروههای فرعی این طرح را [[گل سرخ]] (لچک ترنج)، [[قالی بیجار|گل فرنگ بیجار]]، گلفرنگ مستوفی، گلفرنگ ترنجدار، گلفرنگ دسته گلو گلفرنگ [[گل و بلبل]] تشکیل می‌دهند.

 

این طرح از قابهای چند ضلعی بوجود آمده‌است و از گروهای فرعی آن قابی اسلیمی، قابی قرآنی کرمان یا ستونی را می‌توان نام برد.

 

مشخصاتی که در مورد طرحهای درختی ذکر شده در طرحهای شکارگاه نیز وجود دارد، اما در اغلب طرحهای شکارگاه، حیوانات وحشی در حال شکار نقش بسته شده‌است. گروه‌های فرعی این طرح عبارتند از: شکارگاه درختی، شکارگاه ترنجدار، شکارگاه قابی، شکارگاه لچک ترنج و شکارگاه سراسری.

 

علاوه بر طرح‌های نامبرده بالا که هریک برای خود دارای نام‌های مشخص و معین می‌باشند و تاریخچه قابل توجهی دارند به مرور زمان طرح‌های دیگری هم از ترکیب و تلفیق دو یا چند طرح بوجود آمده‌است.