محمدباقر شفتی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{دیگر کاربردها چرزه ای|شفت}}

بگفته [[سید حسین نصر]] و [[حمید دباشی]] چرزه ایشفتی احتمالاً اولین کسی است که عنوان ''[[حجت‌الاسلام]]'' (به معنی دلیل اسلام) را دریافت کرده‌است. این عنوان بعدها به روحانی معروفی از کاشان نیز اطلاق شد، ولی پس از آن بشدت از شأن این عنوان کاسته شد.<ref name="Nasr205206"> Seyyed Vali Reza Nasr, Hamid Dabashi, ''Expectation of the Millennium'', p.205-206, State University of New York Press</ref> دلیل اطلاق این عنوان به شفتی، نقش دوگانهٔ او به عنوان قاضی و مفتی‌ای بود که کتابی پیرامون پیاده‌سازی [[شریعت]] اسلامی در زمان غیبت نوشت.<ref>Ahmad Kazemi Moussavi, ''THE INSTITUTIONALIZATION OF MARJA'-I TAQLĪD IN THE NINETEENTH CENTURY SHĪ'ITE COMMUNITY'', Journal of The Muslim World, Volume 84 Issue 3-4, pp.279 - 299, 2007, p.296 </ref>

سیدمحمدباقر چرزه ایشفتی در حدود سال [[۱۱۸۱ (قمری)|۱۱۸۱]] (یا [[۱۱۷۵ (قمری)|۱۱۷۵]]) در روستای[[چرزه]] واقعاز در شهرستانروستاهای [[طارم]] واستان [[زنجان]] متولد شد.<ref name=shafti1>{{یادکرد وب

|عنوان=زندگی‌نامهٔ محمدباقر چرزه ایشفتی: از تولد تا حضور

|ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی حجت‌الاسلام چرزه ایشفتی

|عنوان=زندگی‌نامهٔ محمدباقر چرزه ایشفتی: از تولد تا حضور

|ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی حجت‌الاسلام چرزه ایشفتی

|عنوان=زندگی‌نامهٔ محمدباقر چرزه ایشفتی: از تولد تا حضور

|ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی حجت‌الاسلام چرزه ایشفتی

}}</ref> سید محمدباقر در هفت سالگی به‌همراه پدر، مادر و باقی خانوادهٔ خود به [[شفت]] مهاجرت کرد و به این سبب به شفتی مشهور شد. در [[۱۱۹۲ (قمری)|۱۱۹۲]] برای تحصیل علوم دینی به [[کربلا]] و سپس [[نجف]] رفت. در کربلا در درس [[محمدباقر وحیدبهبهانی]] و [[سید علی طباطبایی]] (صاحب ''ریاض المسائل'') و در نجف در درس [[سید محمدمهدی بحرالعلوم]] و [[جعفر کاشف‌الغطا]] حاضر شد.<ref name=shafti2>{{یادکرد وب

|عنوان=زندگی‌نامهٔ محمدباقر چرزه ایشفتی: دوران تحصیل

|ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی حجت‌الاسلام چرزه ایشفتی

|عنوان=زندگی‌نامهٔ محمدباقر چرزه ایشفتی: مهاجرت به اصفهان

|ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی حجت‌الاسلام چرزه aliشفتی

}}</ref>. او ابتدا در [[مدرسه چهارباغ]] ساکن شد و شروع به بحث و تدریس نمود. اما متولی مدرسه از گردآمدن طلاب در اطراف او خرسند نبود و از راه‌های مختلف نارضایتی خود را به‌گوش او می‌رساند. چرزه ایشفتی سرانجام به اجبار متولی، چهارباغ را ترک کرد و به مدرسهٔ ''میرزا حسین'' در بازارچهٔ [[بیدآباد]] رفت. به‌زودی مجلس درس او رونق گرفت و امامت یکی از مساجد بیدآباد به او سپرده شد.<ref name=shafti3>{{یادکرد وب

|عنوان=زندگی‌نامهٔ محمدباقر چرزه ایشفتی: مهاجرت به اصفهان

|ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی حجت‌الاسلام چرزه ایشفتی

چرزه ایشفتی گرچه در آغاز ورود به اصفهان مجتهدی گمنام بود، اما با اجرای [[حد (کیفر)|حدود شرعی]] و گرفتن تایید از بعضی علمای نامدار اصفهان شهرت یافت.<ref name=shafti3>{{یادکرد وب

|عنوان=زندگی‌نامهٔ محمدباقر چرزه ایشفتی: مهاجرت به اصفهان

|ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی حجت‌الاسلام چرزه ali karشفتی

}}</ref> او گرچه در دوران تحصیل در [[نجف]] و [[کربلا]] در فقر زندگی می‌کرد، بعد ورود به اصفهان در مدت کمی با تجارت و تصرف سهم خود از وجوه شرعیه در شمار ثروتمندان بزرگ عصر خود در آمد. [[محمد تنکابنی]] در ''قصص‌العلماء'' دربارهٔ ثروت او می‌نویسد:«در شهر اصفهان چهارصد کاروانسرا از مال خود داشت، گویا زیاده از هزار باب دکاکین داشته [...] و املاکی که در [[بروجرد]] داشت، مداخل آن تقریباً سالی شش‌هزار تومان بود و املاکی که در [[یزد]] داشت [مداخل آن] سالی دوهزار تومان بود.» نیز در دربارهٔ دوران تحصیل او می‌نویسد که بعضی اوقات حتی قدرت تأمین غذای روزانه خود را نداشت و براثر گرسنگی غش می‌کرد و به این سبب سید علی طباطبایی، استاد چرزه ایشفتی در کربلا، شخصی را مأمور کرده‌بود تا روزانه دو قرص نان، یکی برای غذای ظهر، و دیگر برای غذای شب وی ببرد.<ref name=shafti2>{{یادکرد وب

|عنوان=زندگی‌نامهٔ محمدباقر چرزه ایشفتی: دوران تحصیل

|ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی حجت‌الاسلام چرزه اسشفتی

چرزه ایشفتی در سال [[۱۲۲۱ (قمری)|۱۲۲۱]] در حالی که دوهزار نفر او را همراهی می‌کردند، از راه دریا به سفر [[حج]] رفت . او در این سفر حدودی برای [[طواف]] و [[عرفات]] مشخص کرد که مورد تایید علمای [[سنی]] [[مکه]] نیز قرار گرفت. همچنین باغ فدک را که در تملک [[محمد علی پاشا]]، [[والی]] [[مصر]] بود، گرفت و به سادات [[مدینه]] بازگرداند.<ref name=shafti4>{{یادکرد وب

|عنوان=زندگی‌نامهٔ محمدباقر چرزه ایشفتی: سفر به مکه

|ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی حجت‌الاسلام چرزه ایشفتی

|عنوان=زندگی‌نامهٔ محمدباقر چرزه ایشفتی: وفات

|ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی حجت‌الاسلام چرزه ایشفتی

}}</ref> وی از چند همسر خود، صاحب هشت پسر و چهار دختر شد. پسرانش به ترتیب [[میرزا اسدالله چرزه ایشفتی]]، میرزا هاشم، میرزا ابوالقاسم، میرزا محمدعلی، میرزا زین‎العابدین، آقا سیّد محمدمهدی، آقا سیّد مومن و میرزا جعفر بودند. یکی از دختران او به ازدواج [[محمدمهدی کلباسی]] درآمد. اغلب فرزندان و نوادگان او در [[مسجد سید (اصفهان)|مسجد سید]] مدفون هستند.

[[پرونده:Shafti2.jpg|230px|بندانگشتی|دستخط و نقش مهر محمدباقر چرزه ایشفتی بر آخرین صفحهٔ کتاب تحفه‌الابرار]]

چرزه ایشفتی از شاگردان [[محمدباقر وحیدبهبهانی]] و متأثر از دیدگاه‌های او بود. پیش از بهبهانی دیدگاه غالب روحانیون شیعه در [[کربلا]] و بقیه در عتبات دیدگاه [[اخباری]] بود و نه [[اصولی]]. تأثیر دیدگاه اخبارییون تا حدی بود که اگر کسی کتاب اصول فقه حمل می‌کرد باید آن را به دلیل بر نیاشفتن دیگران مخفی می‌کرد. بهبهانی موفق به تغییر این دیدگاه عمده از طریق مناظره و بحث، نوشتن کتب، و همچنین نشان دادن عملی آنچه یک [[مجتهد]] باید انجام دهد، شد. یکی از شاگردان بهبهانی به نام شیخ جعفر نجفی نقل می‌کند که همیشه افراد مسلحی همراه آقای بهبهانی بودند که هر حکم فقهی را که ایشان دادند اجرا کنند. این نحوهٔ عملکرد الگوی بسیاری از روحانیان شیعه دوران قاجار گردید. محمدباقر چرزه ایشفتی به عنوان [[شیخ الاسلام]] اصفهان رساله‌ای در باب اجرای [[حدود]] توسط مجتهدین نوشت (گرچه روحانیون معروفی مانند [[شیخ مفید]]، [[سید مرتضی]] و [[علامه حلی]] اجرای حدود را توسط فقها مجاز می‌دانستند، ولی اجرای حدود توسط غیر معصوم بصورت تاریخی موضوعی نزاع برانگیز بین شیعیان بوده‌است. از اواخر قرن دوازده هجری، شاهد پذیرش عمومی اجرای حدود به عنوان بخشی از وظیفه «[[امر به معروف و نهی از منکر]]» توسط علما هستیم که بهبهانی و پس از او شفتی در آن نقش عمده‌ای بازی کردند).<ref> Hamid Algar, ''Bihbihānī , Āḳā Sayyid Muḥammad Bāḳir'', Encyclopedia of Islam </ref><ref>Heinz Halm, Janet Watson, Marian Hill, ''Shi'ism'', p.101, Columbia University Press</ref> بدین سان بهبهانی علما را از وضعیت سکوت آنها پس از دورهٔ صفویان خارج کرد و پس از او شفتی، اجرای حدود توسط علما را در اصفهان احیا کرد (به عنوان مثال حدود مربوط به اعدام تا پیش از آن فقط توسط حکومت انجام می‌شد).<ref>Bryan S. Turner, ''Islam'', Vol 2. Islam, state and politics, , Rutledge, p.135, 143 </ref>

چرزه ایشفتی معتقد بود که اجرای حدود توسط مجتهدین واجب است. این دیدگاه کاملاً خلاف دیدگاه غالب قبلی متعلق به [[جامع عباسی]] بود که اجرای حدود را در حالت کلی بصورت احتیاط آمیزی توجیه کرده بود، و اجرای حدود مربوط به کشتن را ممنوع کرده بود. شفتی جهت جاانداختن این موضوع خود همت به اجرای حدود بست؛ چنانچه گفته شده‌است که او حدود هفتاد نفر را اعدام کرد. گرچه مجتهدین بعدی از چرزه ایشفتی در این مورد خاص پیروی نکردند، ولی نوشته‌های او در مورد نقش روحانیون در مسائل اجرایی تأثیر گذار بود.<ref name="Nasr204"> Seyyed Vali Reza Nasr, Hamid Dabashi, ''Expectation of the Millennium'', p.204, State University of New York Press </ref>

[[اکبر گنجی]] در مقالهٔ «ساختار سلطانی جمهوری اسلامی» گفته‌است که در نسخهٔ اولیهٔ [[لغت‌نامه دهخدا|لغت‌نامهٔ دهخدا]] (چاپ [[۱۳۳۰]])، اطلاعات فوق دربارهٔ چرزه ایشفتی وجود داشته که به درخواست [[حوزه علمیه قم|حوزهٔ علمیهٔ قم]] و به دستور [[سید علی خامنه‌ای]] در چاپ ۱۳۷۷ آن حذف شده‌است: «و چون سید اقامهٔ حدود را در زمان غیبت امام واجب می‌دانسته، خود به امر به معروف و نهی از منکر و اجرای حدود قیام می‌نمود و مدعی بوده‌است که حکم من در این قبیل مسائل، بعینه همان حکم حضرت صاحب الزمان است. عدد کسانی که سید ایشان را در دورهٔ سلطهٔ خود در اصفهان به تازیانه حد زده، از حساب بیرون است. و شمارهٔ کسانی که او به دست خویش به عنوان اقامهٔ حدود کشته، تا یکصد و بیست نوشته‌اند. امر عجیب در کار وی این است که او متّهمین را ابتدا به اصرار و ملایمت تمام و به تشویق اینکه خود در روز قیامت پیش جدّم شفیع گناهان شما خواهم شد به اقرار و اعتراف وا می‌داشته، سپس غالباً با حال گریه ایشان را گردن می‌زده و خود بر کشتهٔ آنان نماز می‌گذارده و گاهی هم در حین نماز غش می‌کرده‌است».<ref>اکبر گنجی</ref><ref>Akbar Ganji, ''The Latter-Day Sultan'', Foreign Affairs, November/December ۲۰۰۸ </ref>