ناودان: تفاوت میان نسخه‌ها

ناودان به نامهاي ديگر چون [[نودون]] , [[ناويدان]] , نوين , نونيا (درزبان كردي) , راه آب , آبرو و ميزاب خوانده مي شود .

آب برف و باران پس از جمع شدن بصورت نقطه ای يا خطی به خارج انتقال مي يابد و هرچه بنا با مواد و [[مصالح ]] آسيب پذيرتري ساخته شود , حساسيت و اهميت ناودان در آن افزايش پيدا مي کند . از آن جا كه بيشترين حجم آب حاصل از نزولات آسماني از ناودان عبور مي كند، ناودان آسيب پذيرترين بخش [[ساختمان]] است به ويژه در [[بنا هاي گلي؛گلي]]؛ و تخريب ناودان در كمترين زمان اين بناها را به توده اي از گل تبديل مي كند .

در گذشته به نحوه جمع آوري و هدايت آب خروجي از[[ ناودان]] اهميت مي دادند چنان كه در كيمياي سعادت آمده است: «هركه را آبي از بام آيد و راه گيرد بر وي واجب است كه راه پاك كند.» و همچنين در آيين شهرداري آمده است: «گذاشتن آب باران و خلاب برف در راه- بي رفتن- منكر است، وليكن شخص بايد بدان مخصوص نباشد، مگر برفي كه يك كس در راه انداخته باشد , يا آبي كه از ناوداني معين در راه فراهم آيد و پاك كردن آن علي الخصوص بر عهده صاحب آن باشد . و اگر آب باران باشد حسبتي عام بود و بر والي واجب شود كه مردمان را تكليف كند تا بدان قيام نمايند به همين دليل در پاره يي از بناهاي قديمي آب جاري از ناودان را با شيب يا نهر كوچكي به چاه فاضلاب يا باغچه انتقال داده و يا با هدايت آن به آب انبار , آب را جهت استفاده ذخيره مي نمودند ( مانند برخي از كاروانسراهاي كويري).

در مناطق بارانی بخشی از بام با شيب از جداره بنا فاصله گرفته ( اين فاصله بستگی به مقدار ميزان باد و نوع نماسازی و ... دارد ) و آب جمع شده روی بام را يكراست به بيرون هدايت می کند.<ref>فرهنگ واژه ی معماری گذشته سعید فلاح فر</ref>

ب) براي ايجاد روزن رخبام كلا حذف مي گردد.<ref>فرهنگ واژه ی معماری گذشته سعید فلاح فر</ref>

در روزن هاي سر بسته با ادامه جداره بر روي روزن , سرپوشي براي آن ايجاد نموده و سپس رخبام روي آن مستقر مي شود . اين سرپوش با قرار دادن يك آجر يا يك رديف آجر برروي روزن ساخته مي شود . اگر طول يك آجر براي پوشاندن روزن كافي نباشد , با لاريز نمودن طرفين روزن , دهانه آن را تنگ نموده سپس با استقرار يك آجر با ابعاد بزرگتر يا يك رديف آجر آن را پوشش مي دهند. در صورتي كه دهانه روزن بزرگتر از حد معمول باشد با استفاده از يك رديف آجر كه به صورت تاق آهنگ رومي اجرا مي شود آن را مسقف مي نمايند؛ مانند کاروانسرای مياندشت.<ref>آموزه های معماری سنتی ایران پژمان شقاقی</ref>

ب) اين نوع ناودان با استفاده از تنبوشه و به فرم هاي مختلف در درون جرز ساخته مي شود.<ref>آموزه های معماری سنتی ایران پژمان شقاقی</ref>

نحوه تعبيه اين ناودان در برخي بنا ها با عقب نشيني پيموني از آجر پخته به صورت رگي يا تيغه اي با ملات گچ و يا با استفاده از سفال هاي خاص و در برخي بناهاي آجري در شرايط ويژه يي ممكن است شياري با مواد مقاوم تر، مانند سنگ پاك تراش، در بنا جاسازي شود.<ref>آموزه های معماری سنتی ایران پژمان شقاقی</ref>

ب) بسته: در ناودان هاي شياري بسته، براي جلوگيري از فرسايش بدنه بنا، نظم دادن به خروج آب و قابل تعويض بودن ناودان، اقدام به الحاق ناودان تخته اي به بنا كرده اند كه بعدها ناودان هاي حلبي با تزئينات خاصي جايگزين آنها شدند.<ref>آموزه های معماری سنتی ایران پژمان شقاقی</ref>

د) ناودان شره يي سنگي، مانند شماري از ناودان هاي بكار رفته در كاروانسراي چاله سياه.<ref>آموزه های معماری سنتی ایران پژمان شقاقی</ref>

ج) ناودان شره يي بايد در محلي نصب شود كه معترض نداشته باشد؛ چنانكه در آئين شهرداري آمده است: «شارع مشترك المنفعه است و كسي حق ندارد منفعت آن را به خود اختصاص دهد جز به قدر احتياج و نيز جايز نيست نصب ناودان هايي كه از ديوار بيرون آيد و آب آن به كوچه هاي تنگ ريزد، زيرا سبب نجاست جامه ها و تنگي راه مي شود كه اين كار بر عموم مردم ناشايست است و بر محتسب است كه مردم را به رعايت اين امور مكلف سازد.» با وجود معايب ناودان شره يي، در برخي شرايط خاص از اين ناودان به جاي ناودان شياري استفاده مي شود.<ref>آموزه های معماری سنتی ایران پژمان شقاقی</ref>

ج) در ناودان هاي شره يي، لگنچه يي را زير ناودان قرار مي دادند.<ref>تحقیق در معماری گذشته ی ایران تالیف پیرنیا تدوین غلامحسین معماریان</ref>

علاوه بر ميزان باد، بارندگي و سرما، مواد و مصالح بكارگرفته شده در ساختمان، و سليقه و زيبا شناسي نيز بر فرم و مواد و مصالح بكار رفته در ناودان مؤثر بوده اند و به لحاظ اهميت ناودان در بنا همواره آن را از مواد و مصالح مقاومي مانند سنگ، آجر، فلز، سفال، چوب، و يا با تلفيق مصالح مختلف و با اشكال گوناگون مي ساختند.<ref>تحقیق در معماری گذشته ی ایران تالیف پیرنیا تدوین غلامحسین معماریان</ref>

ط) از اندود ساروج در جداره داخلي ناودان استفاده مي كردند.<ref>تحقیق در معماری گذشته ی ایران تالیف پیرنیا تدوین غلامحسین معماریان</ref>