مکتب اخباری از نظر اصول استنباط و اکتفا به قرآن و روایات به [[مکتب ظاهری]] در میان اهل سنت شباهت دارد و اصولیون شیعه نیز در بین مذاهب چهارگانه اهل سنت شباهت بیشتری به [[شافعیان]] دارند. در بین مذاهب دیگر شیعه؛ مذهب [[اسماعیلی]] از نظر فقهی شباهت بسیاری به مذهب جعفری دارد. هر چند از نظر مسائل مربوط به سیاست، حکومت و امامت اختلاف جدی با مذهب جعفری دارد. اما مذهب فقهی شیعیان [[زیدیه|زیدی]] بیشتر به اهل سنت و بهویژه [[حنفی|حنفیان]] نزدیک است تا فقه جعفری.
مکتب اخباری بیشترین نفوذ را در اواخر دوره [[صفوی]] و پساصفوی با دیدگاههای فقهایی چون [[محمدامین استرآبادی]] و [[یوسف بحرانی]] به دست آورد اما در اواخر دوره قاجار جریان اخباری بهشدت ضعیف شده و [[مرتضی انصاری|شیخ مرتضای انصاری]] (۱۲۲۴ - ۱۲۸۱ ه. ق) تفوق کامل اصولیون را بر جریان نواخباری دیکته کرد. اصولیون به طور کلی در زمینه مسائل حقوقی مشی [[لیبرالیسم|آزادیگرایانهتری]] از اخباریون دارند، اما این تصور که همه علمای اصولی پیشرو و علمای اخباری همگی واپسگرا به کلی بیاساس است. طبقه فعال سیاسی شیعیان نیز از بین اصولیون است و مبنای مشروعیت رهبری [[روحالله خمینی]] و حکومت [[جمهوری اسلامی]] که به دست او تأسیس شد وابسته به تعالیم مکتب اصولی بود. ابهام زیادی در مورد پیروی از مکاتب اخباری و اصولی در جهان شیعه امروز وجود دارد. برخی منابع تشیع ایرانی را اصولی و تشیع عراقی را اخباری معرفی کنند. برخی منابع دیگر شیعیان [[ایران]] و [[عراق]] را به طور کامل پیرو سیستم [[مرجعیت]] دانسته و در نتیجه آنها را اصولی میدانند. در این دیدگاه آیتالله علی سیستانی (بلندپایهترین شخصیت مذهبی عراق) یک مرجع تقلید است و احکام اسلامی از طریق مراجع و مجتهدین تفسیر و به روز شده و این به معنی پیروی از مکتب اصولی است. بر اساس این دیدگاه اخباریون امروزه تنها در [[بحرین]] اکثریت دارند و در برخی مناطق دیگر خلیج فارس مثل [[بصره]] و [[خرمشهر]] هم حضور دارند.البتهگروههرچند هاییرسوبات ازفکری آنهادیدگاههای نیزاخباری هنوز در قممیان شیعیان و مشهدعلمای نیزشیعه بهچه فعالیتدر هایایران خودو ادامهچه در سطح وسیعتری عراق، هند، پاکستان و بحرین باقیماندهاست. پس از شکست اخباریون میمهمترین دهندرقیبی که نسبتجریان اصولی تاکنون به رویدادخود هایدیده نوینمکتب ([[شیخیه]] مسائلاست المستحدثه)که اقداماتبر مؤثرپایه وآموزههای فراگیرتری[[شیخ داشتهاحمد اندواحسائی]] درو پی[[شیخ اینکاظم اقداماترشتی]] بنیان نهاده شد. در استحالی که تعدادیاختلاف ازاصولیون اندیشورانو حوزهاخباریون مکتبدر شناسیزمینهً بر«[[فروع ایندین]]» اعتقادندبود کهشیخیه پایهدر های«[[اصول مکتبدین]]» "با نواصولیون اخباریاختلاف "نظر باردیگرداشت. امروزه یک جریان قوی شیخیه در حالپاکستان بنابه نهادهحیات شدنخود میادامه باشدمیدهد.<ref>[http://www.globalsecurity.org/military/intro/islam-ithna-ashari2.htm وwelvers / Ithna Ashari Islamic Schools of برخیThought] نیزGlobal Security</ref>
نام "جریان نوحدیث گرا" را به آنها اطلاق می کنند که از جمله زعما و پدران معنوی اینان در عصر حاضر می توان به علامه سید فضل الله طباطبایی( درگذشته به سنه یکهزار و سیصد وهشتاد وپنچ هجری شمسی)و شاگردوی علامه شیخ محمد درودی تفرشی و...اشاره کرد . شایان ذکر است که حکومت جمهوری اسلامی و حوزه علمیه قم نیز که بر پایه اندیشه های اصولی بنا نهاده شده است در حذف اندیشه های اخباری و تبعید علمای آنها از هیچ اقدامی فرو گذار ننموده است زیرا نشر افکار این جرگه از فقهای امامیه منجر به زیر سؤال رفتن سازمان تقلید و مرجعیت شیعه خواهد شد که خطر بزرگی برای اصولیون محسوب می شود
هرچند رسوبات فکری دیدگاههای اخباری هنوز در میان شیعیان و علمای شیعه چه در ایران و چه در سطح وسیعتری عراق، هند، پاکستان و بحرین باقیماندهاست اما پس از شکست اخباریون مهمترین رقیبی که جریان اصولی تاکنون به خود دیده مکتب [[شیخیه]] است که بر پایه آموزههای [[شیخ احمد احسائی]] و [[شیخ کاظم رشتی]] بنیان نهاده شد. در حالی که اختلاف اصولیون و اخباریون در زمینهً «[[فروع دین]]» بود شیخیه در «[[اصول دین]]» با اصولیون اختلاف نظر داشت. امروزه یک جریان قوی شیخیه در پاکستان به حیات خود ادامه میدهد.<ref>[http://www.globalsecurity.org/military/intro/islam-ithna-ashari2.htm welvers / Ithna Ashari Islamic Schools of Thought] Global Security</ref>