بخش مرکزی شهرستان ایوان: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ربات: حذف پیوند به خود |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱:
استان ایلام از گذشته دور مهد تمدنی اصیل و منطقه ای آباد بوده است، رودخانه های سیمره و گنگیر با آبیاری و حاصلخیز کردن اراضی منطقه زمینه ی سکونت اقوامی را فراهم کرده است که تمدن هایی پیرامون این رودخانه ها ایجاد کرده اند . دره های سیمره و ایوان نقش بزرگی را در تاریخ ایران و ایلام در گذشته داشته اند و مهمترین خط ارتباطی بین تمدن های موجود در کوهها و دشتهای جنوب غرب ایران از این استان می گذشته است .
تاریخ زندگی انسانها در این منطقه به حدود هفت هزار سال قبل از میلاد برمی گردد که مورد تائید کارشناسان و محققین باستان شناسی می باشد . وجود آب و زمینهای حاصلخیز ،جنگل،هوای معتدل یکی از انگیزه های اصلی برای زندگی انسان ها در این استان بخصوص در دشت ایوان بوده است .
ایوان در گذشته جزئی از عیلام باستان بوده است که اقوام زیادی در این دیار زندگی کرده اند که از خود آثاری به جای گذاشته اند، از جمله اقوام اولیه ای که در این سرزمین بوده اند کاسی ها (آلاتی تورانی)، گوتیها که شاخه ای از آریائیها می باشند و قبل از مادها در این سرزمین زندگی نموده اند، وجود وسایل و ابزارآلات برونزی مشخصه ی این قوم است که در منطقه ی ایوان، ایلام و لرستان بدست آمده و این صنعت اولین صنعت فلزکاری می باشد که تاکنون در جهان بدست آمده است .
عیلامیها قوم دیگری هستند که پس از مهاجرت از بابل در این سرزمین مستقر شده و حکومت عیلام را تشکیل داده اند و آثاری چون خرابه های زرنه، دره شهر و شوش از این قوم بجا مانده است .
از دیگر اقوامی که در این منطقه بوده اند آکد، سومر، بابل، لولوبی ها و آشوری ها را می توان نام برد . مادها از اقوام دیگر آریائی نژاد هستند که در سده ی هشت قبل از میلاد دولت ماد را تشکیل داده اند ؛ یکی از سرداران رشید ماد به نام «دیوکو» (دیوکس) با متحد کردن قبایل توانست دولت ماد را گسترش دهد پس از بسط و تشکیل دولت دامنه ی خود را به این منطقه گسترش دادند و تا کناره های دجله و فرات پیش رفتند ، از جمله آثار این قوم دخمه ای در دره کوشک که با سرطاقی حلالی با سنگ تراشهای بزرگ ساخته شده است می توان اشاره کرد .
استان ایلام کنونی و ایوان در زمان ماد جزئی از ایالت عیلام بوده اند و عنوان ساتراپ نشین هشتم دولت ماد محسوب می شدند و قدیمیترین نام این جلگه «آریوخ» بوده است که از اینجاست که عیلامیها به کمک پادشاه آشور به نینوا شتافتند .
در دوره ی هخامنشیان این منطقه یکی از ایالات مهم بنام «سبد» که جمع آن «سبدان» بوده استو لشکر اسکندر مقدونی از این منطقه گذشته است بطوری که استرابون از آن به نام «ماساباتیس» به عنوان یکی از بخش های مهم عیلام بین شوش و نواحی اطراف زاگرس یاد می کند .
پلینی آن را «مزوباتن» می نامد و ساکنین آنرا مزاباتیایی و بطلیموس سامباتیایی می نامد و بالاخره دیودروس در توصیف لشکرکشی اسکندر نیز از آن به عنوان «سنبه» یاد کرده است .
زرتشت در اوستا از آن به نام «سپتیمه» و «ماساباتان» نام برده است و بنیامین تودله از آن به عنوان «ارین» یاد می کند و می گوید : « در حدود بیست هزار خانوار یهودی در آنجا مستقر بوده اند »؛ استرابون نیز از یک خط ارتباطی مهم از ماساباتیس در امتداد نواحی جبال زاگرس به ماد کشیده می شده است سخن می گوید و بالاخره پلینی درباره ی این راه می گوید : «بازترین، وسیعترین راه از شوش به بلخ از ایالت مزوتبن (مزوباتن) می گذرد و علت احداث این راه پر پیچ و خم عبور دادن سپاهیان از کوههای زاگرس بوده است اما با این حال عبور ارابه های سنگین حامل توپخانه به سختی امکان پذیر است» .
در دوره ی هخامنشیان پس از آنکه اسکندر ایران را تصرف نمود دیری نپائید که در گذشت و هرج و مرج در غلمرو او آغاز گردید و جانشینان وی ایران را به ایالت هایی تقسیم نمودند ؛ منطقه ی ایوان جزیی از ساتراپ نشین ماد شد و پس از آن در دوره ی ماد و پس از آن در سال 250 قبل از میلاد اشک اول حکومت اشکانیان را از سرزمین پهله (پهلو) آغاز نمود و حکومتی جدید به شیوه ی ایرانیان تاسیس نمود که بعدها مبدل به دولتی بزرگ شد و در خرابه های اریوحان سکه هایی از این دوره بدست آمده است .
اما در زمان ساسانیان یکی از ایالت های مهم و قابل توجه بوده است زیرا این ایالت فاصله ی چندانی با پایتخت ساسانیان در مداین نداشته و بر سر شاهراه تجارتی بلخ قرار داشته است و از آن بنام دروازه ی بلخ (خراسان) یاد کرده است، دشت ایوان و ایالت ماسبدان بوده است .
بطوریکه در زمان فتح ایران توسط اعراب ، طبری در این باره می گوید : پس از آنکه هاشم از جولا برگشت سعد خبر داد که آذین پسر هرمزان سپاهی گرد آورده و به دشت ها روی آورده اند ، سعد ضرار بن خطاب را با سپاهی به مقابله او فرستاد و در دشت ماسبدان به هم برخورد نمودند و جنگی شدید درگرفت و آذین توسط ضرار دستگیر شد و سرش از تن جدا شد ، سپاه اعراب تا حوالی سیروان جلو رفته و ماسبدان را قهراً گرفتند ، بعد از فتح، ماسبدان جزء ایالت کوفه قرار گرفت و از آن به نام ولایت جبال نام برده شده است .
در نیمه ی سده ی چهارم هجری یکی از خاندان کرد برزکانی قدرتی به هم آورد و حدود شصت سال این خاندان بر سرزمینهای دیناور، کردستان، همدان، ماسبدان، شهرزول و قسمتی از خوزستان حکومت کرده اند و از ایوان به نام آریوحان نام برده شد و یکی از شهرهای مهم آن دوره بوده که در آن ضراب خانه بوده و سکه هایی به نام ابوالنجم بدربن حسنویه بدست آمده که نام شهر محل ضرب سکه را آریوحان (آریوجان) نوشته شده است ؛ ابودولف در توصیف ایوان آورده است : « ..... که شامل شهرهای متعدد از جمله اریوحان است این شهر زیبا در دشتی میان کوههایی پر از درخت واقع شده است و از آن آبهای معدنی و گوگردی و معدن زاج و شوره و املاح دیگر وجود دارد ، آب رودخانه به بندنیجیز (مندلی) می ریزد و نخلستانها با آن آبیاری می شوند .... تا رد چند فرسخ و در آنجا آرامگاه مهدی (خلیفه ی عباسی) واقع است و یگانه اثری که از این شهر دیده می شود ساختمانی است که شکل خارجی آن از بین رفته است و چیزی از آن باقی نمانده است پس از آنجا به سیروان (شیروان) می روند » .
بعد از انقراض حکومت حسنویه ایالت ماسبدان به دو منطقه تقسیم شد ، در قسمتی از آن اتابکان لر استقرار داشتند و تا دوره ی شاه عباس صفوی حکومت نمودند و در قسمت دیگر کلهرها استقرار یافتند و مرزهای خود را تا نزدیک سنندج توسعه دادند و در جوانرود در محلی به نام پلنگان قلعه ی محکمی به مرکزیت حکومت خود برگزیدند که در حدود 564 (ه.ق) توسط خاندان اردلان تسخیر و ایل کلهر به طرف ایوان رانده شدند و محل حکومت خود را در ایوان قرار دادند و این محل تا دوره ی صفویه فعال بود و بعد از آن مرکز امیرالامرائی کلهر به بغداد منتقل شد .
در سال 930 (ه.ق) ذولفقارخان کلهر با بر کنار کردن حکام محلی مقر حکومت خود را در بغداد قرار داد و حکومت کلهرستان را بوجود آورد که توسط شاه طهماسب در سال 936 (ه.ق) حکومت او برچیده شد و چند صباحی امیرالامرایی کلهر از قزلباش انتخاب می شدند ، اما به علت نا آرامیهای منطقه حکام صفویه مجدداً امیرانی محلی را برگزیدند که در سال 1001 (ه.ق) یکی از سرداران رشید کلهر به نام خانمنصور حکومت ایوان را در دست گرفت ، این خاندان تا سال 1058 (ه.ق) برکل کلهر تسلط داشتند و از آن تاریخ به بعد سران زنگنه بر قسمتهایی از کلهر بخصوص نواحی کرمانشاه دست یافتند و حکومت فرزندان خانمنصور محدود به ایوان و اطراف آن شد و تا اوایل دوره ی زندیه ادامه داشت ، بعد از آن تاریخ الهی خان و فرزندانش علیخان تا اواخر دوره ی قاجاریه حکومت محلی را در دست داشتند ، سپس ایوان مورد تاخت و تاز والیان لرستان و حکام کلهر قرار گرفت و گاهی لرها و گاهی کلهرها بر آن تسلط می یافتند تا اینکه والیان لرستان توسط رضاخان سرکوب شدند و ایوان جزء املاک خاصه ی شاه شد و در تقسیمات کشوری سال 1345 (ه. ش) جزء استان ایلام شد.
| |||