خواب: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ربات افزودن: eu:Lo |
Jahan44300 (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۴:
== خواب در دیگر جانوران ==
همه چیز درباره خواب
تا به حال فکر کرده اید چقدر از زندگی تان را خواب بوده اید. هر انسان به طور متوسط یک سوم طول عمرش را درخواب سپری می کند. وقتی می خوابید ضربان قلبتان کاهش می یابد و ماهیچه هایتان شل می شوند. تنفستان هم آهسته می شود و کمتر و کمتر به محرک های دنیای خارج واکنش نشان می دهید. خواب انرژی بدن شما را دوباره ذخیره می کند و به شما کمک می کند تا وقایعی را که در طول روز اتفاق افتاده، مرور کنید و به خاطر بسپارید. البته در نظر داشته باشید خوابیدن و خواب دیدن هم مثل هر کار دیگری که بدن شما انجام می دهد، تحت فرمان و کنترل مغزتان انجام می گیرد. صبح بیدار شدن هم مثل به خاطر سپردن این که شما چه کسی هستید و یا این که کجا زندگی می کنید همه و همه بر عهده مغز و تحت فرمان این عضو از بدن شماست. در حقیقت، مغز یک مرکز کنترل قابل توجه است. حتی همین حالا که در حال خواندن این جملات هستید، می توانید فکر بکنید، نفس بکشید و حرکت هم بکنید. تصمیم گیری ها، فکر کردن ها، آرزوها و خواب دیدن ها همگی از سوی مغز شما اداره می شوند. مغز هر فردی به قسمت هایی با نام قدامی، میانی و خلفی که توسط اعصاب به هم متصل هستند، تقسیم می شود. قسمت قدامی مغز طی تکامل انسان هابزرگتر می شود. پیچ و تاب های زیادی پیدا می کند. به همین دلیل است که مغز انسان ظاهری شبیه مغز گردو به خود گرفته است. کورتکس مغزی در انسان ها بزرگتر از بقیه حیوانات است و این کورتکس بسیاری از مهارت های منحصر به فرد ما انسان ها مانند زبان و قابلیت حل کردن مشکلات را بر عهده دارد. خواب و خواب دیدن هم ارتباط زیادی با این قسمت دارد.
به چه مقدار خواب روزانه نیاز داریم؟
با افزایش سن، بدن به خواب کمتری نیاز پیدا می کند. یک کودک به 16 ساعت خواب روزانه نیازمند است، ولی وقتی فردی به سن 60 سالگی می رسد، با کمتر از 7 ساعت خواب نیاز روزانه بدن خود را برطرف می کند. اگر فردی برای مدتی طولانی بیدار بماند، ممکن است به انواع بیماری های روحی مثل پارانویا و توهم مبتلا شود. البته اگر گاه و بیگاه دچار بی خوایی می شوید نباید نگران باشید، هیچ ضرر طولانی مدتی شما را تهدید نمی کند. جالب است بدانید که فردی به نام رابرت مک دونالد با بیدار ماندن به مدت 18 روز توانسته است رکورد بی خوابی دنیا را در سال 1988 به نام خود ثبت کند.
ساعت بدن شما
سیکل خواب و بیداری هر فردی معمولا 24 ساعت طول می کشد; اما اگر به نحوی شما را از دانستن زمان و ساعت محروم کنند، این سیکل می تواند کم کم طولانی تر شود و به حدود 25 ساعت برسد. به این ترتیب، هر فردی در بدنش یک ساعت بیولوژیکی مخصوص به خود دارد. این ساعت با منطقه ای از مغز به نام هیپوتالاموس در ارتباط است، که قسمتی از آن مستقیما به چشمها مرتبط می شود.
سیکل خواب انسان ها یا دوره خواب دیدن
دانشمندان با استفاده از الکتروانسفالوگرافی (EEG) یا دستگاه سنجش الکتریکی فعالیت های زیستی، فعالیت الکتریکی مغز را در طول 5 مرحله از خواب اندازه گیری کرده و متوجه شدند وقتی انسان به خواب می رود همزمان با کاهش فعالیت مغزش از مراحل یک تا 4 عبور می کند. مرحله 4 عمیق ترین مرحله خواب است و سپس 5 تا 15 دقیقه پیش از شروع مرحله 5 مراحل یک تا 4 برعکس طی می شود. مرحله 5 که به اختصار REM نامیده می شود مرحله ای است که در آن حرکات سریع چشم دیده می شود. پدیده خواب دیدن هم در این مرحله اتفاق می افتد. کل این سیکل حدود 90 دقیقه به طول می انجامد و در کل شب چند مرتبه تکرار می شود.
چرا خواب می بینیم؟
هیچ کس تا به حال نتوانسته است پاسخ قطعی این سوال را بیابد. برخی روانکاوان معتقدند خواب ها کلیدی به ضمیر ناخودآگاه ما هستند. برخی محققان نیز فکر می کنند خواب دیدن سبب می شود بدن ما در حالت خواب باقی بماند. دیگران نیز بر این باورند که خواب ها و رویاها مسیرهایی هستند که به وسیله آن، مغز ما اطلاعات غیر ضروری خود را حذف می کند و اطلاعات مهمی را که باید ذخیره داشته باشد، حفظ می کند. خواب ها در واقع ارتباطات بدن، ذهن و روح هرفردی در یک محیط ارتباطی نمادین از زیستن هستند. خواب دیدن که طی فرآیند خوابیدن اتفاق می افتد، شکلی از فعالیت روحی ماست و تا به حال آزمایش های فراوانی بر روی این پدیده انجام گرفته و به محققان ایده های فراوانی در این زمینه داده است. محققان می دانند که تجربیات بینایی تقریبا در تمامی رویاها حضوری ثابت دارند، اما حضور تجربیات شنیداری 40 تا 50 درصد و حواس لامسه، بویایی و چشایی و درد نیز درصد نسبتا کمی از حضور را در خواب هر فردی دارا هستند. البته در هر رویا مقادیر قابل توجهی از احساساتی مانند ترس، عصبانیت یا خوشحالی نیز وجود دارد. بیشتر رویاها به شکل داستان هایی منقطع و از هم گسیخته دیده می شوند. احساسات به طور مکرر در آنها تغییر می کند. بیشتر خواب هایی که هر فردی در طول عمرش می بیند، معمولی هستند اما بجرات می توان گفت: بیشتر مردم دست کم چند رویای عجیب و غریب را هم تجربه کرده اند. خواب ها معانی مختلفی دارند و به عبارت دیگر آرزوهای مهم، ترس ها، دلواپسی ها و نگرانی های فردی را که خواب می بیند، نشان می دهند. بنابراین مطالعه و بررسی خواب هایی که هر فردی می بیند، می تواند جنبه های متفاوتی از عملکردهای روانی وی را بر ملا کند. البته خیلی وقت ها مثلا وقتی شخص با معده پر بخوابد یا این که داروهای خاصی مصرف کند، نمی توان بر معانی خواب او تکیه کرد. در این مواقع، بیشتر خواب ها، خواب هایی بی محتوا خواهند بود; اما برخی خواب ها برحوادث مهمی که در آینده رخ می دهند دلالت دارند و برخی نیز پیغام هایی هستند که شخص را از خوشبختی یا منفعتی درآینده با خبر می کنند آیا شما این واقعیت را تجربه کرده اید؟
زیست شناسی خواب
براساس مطالعات مفصلی که روی این پدیده انجام گرفته، مشخص شده است 2 حالت قابل تفکیک در خواب هر فردی وجود دارد. حالت اول که به آن خواب S یا NREM می گویند یبشتر دوره خواب را شامل می شود. در این نوع خواب سیستم عصبی ارادی فعالیت کمی دارد و حرکات سریع چشم هم در آن وجود ندارد. هیچ خوابی هم در این مرحله دیده نمی شود. دومین نوع خواب که به آن D یا REM می گویند به طور دوره ای در طول دوره خواب رخ می دهد و مشخصه آن هم فعال شدن سیستم عصبی ارادی، حرکات سریع چشم و خواب دیدن های مکرر است. معمولا هر شخصی 4 یا 5 دوره از خواب D را طی شب تجربه می کند، چه خواب هایی را که دیده است به خاطر داشته باشد و چه آنها را به یاد نیاورد. این دوره ها در فواصلی که حدود 90 دقیقه طول می کشد، اتفاق می افتند و روی هم رفته 25 درصد از خواب شبانه را تشکیل می دهند; اما بد نیست بدانید که در نوزادان 50 درصد از کل خواب را این دوره ها در برمی گیرند. شواهد نشان می دهند که یک دوره خواب دیدن معمولا از 5تا 20 دقیقه به طول می انجامد.
آیا حیوانات هم خواب می بینند؟
تحقیقات نشان می دهند که پستانداران حداقل دارای دوره خوابی D هستند و چون خواب دیدن هم در این دوره اتفاق می افتد، پس آنها هم خواب می بینند. مشخص شده است که در این جانوران در طول دوره خواب D فعالیت شدید کورتکس بینایی اتفاق می افتد.
در خواب یاد بگیرید
مطالعات نشان داده اند که خوابیدن برای داشتن ذهنی خلاق و حافظه ای قوی لازم و ضروری است. هر کسی به دنبال یک خواب خوب شبانه احساس شادابی و سرحالی می کند، اما آیا می توانید باهوش تر و شاید هنرمندانه تر از خواب برخیزید؟ دانشمندان آلمانی برای اولین بار اثبات کرده اند مغز به خواب رفته ما به کار خود روی حل مشکلاتی که ذهن ما را در طول روز درگیر کرده بودند، ادامه می دهد و ممکن است پس از یک خواب 8 ساعته، مغز ما بسیار آسان تر به پاسخی درست برای آن مشکل دست پیدا کند. پس یک خواب خوب در شب امتحان، می تواند تاثیر خوبی در کارنامه یک دانش آموز داشته باشد. مطالعات نشان می دهند کمبود خواب 70 میلیون آمریکایی دلیل مهمی برای افزایش آمار تصادفات و یا کسب نمرات کمتر در امتحانات و نیز بدبودن وضعیت سلامتی این افراد به شمار می آید. محققان آلمانی اثبات کرده اند خوابیدن می تواند مشکلات دیروز ما را به راه حل های خوب امروز تبدیل کند. آنها بررسی خود را روی 106 مغز انجام داده اند که به 5 گروه مجزا با تعداد مساوی زنان و مردان 18 تا 32 ساله تقسیم شده بودند. این تحقیق طوری طراحی شده بود که گروه اول می توانستند بخوابند، اما گروه دوم باید تمام شب را بیدار می ماندند. سومین گروه نیز مجبور بودند تمام روز را بیدار بمانند و دو گروه دیگر نیز برای آزمایش های تکمیلی استفاده می شدند. هر 5 گروه، در آزمایشی که مخصوص آنها طراحی شده بود، شرکت کردند. این آزمایش، تست تبدیل عدد نام داشت. در این تست افراد می بایست رشته ای متشکل از 8 عدد را به یک رشته جدید که با قوانین جور دربیاید تبدیل کنند. قانونی هم در این آزمون پنهان بود که شرکت کنندگان باید آن را کشف می کردند. نتایج بسیار جالب بود: گروهی که 8 ساعت پیش از انجام این آزمون خوابیده بود نسبت به گروهی که شب را بیدار مانده بود نتیجه ای3 برابر بهتر به دست آورد. در واقع نتایج این تحقیق از مطالعاتی که قبلا روی بیوشیمی مغز انجام گرفته بود، حمایت می کند و نشان می دهد حافظه ها پیش از این که ذخیره شوند، بازسازی شده و به این ترتیب مشکلات آسان تر حل می شوند. همچنین می توان توضیحی برای کمتر شدن حافظه در افراد پیرتر پیدا کرد، زیرا معمولا افزایش سن با کم خوابی همراه است. تاریخ هم این تحقیقات را تایید می کند. داستان بسیاری از هنرمندان و دانشمندانی را شنیده ایم که از خواب بیدار شده و توانسته اند بهترین و قابل توجه ترین کار زندگی خود را پس از یک دوره طولانی ناامیدی انجام دهند. به عنوان مثال، شیمیدان مشهور روسی، دیمتری مندلیف جدول تناوبی عناصر را در خواب طراحی کرده، یا شاعر انگلیسی، ساموئل تیلور کولیریج مشهورترین شعر حماسی خود را با نام کوبلای خان در خواب سروده است. نتایج تمامی این بررسی ها دلیل خوبی هستند برای افراد خواب آلود و خواب دوست. شاید شما هم پس از بیدارشدن از یک خواب خوب بتوانید شاهکار زندگی خود را خلق کنید.
*********************
چرا انسان ها خواب می بینند، تعابیر خواب ها چیست، چه رازهایی در آنها نهفته است و ... از مواردی هستند که در مقاله امروز در مورد آنها بحث می کنیم.
علاقه به خواب و رویا پیشینه ای به قدمت تاریخ بشریت دارد. یکی از کتاب های آسمانی مانند "قرآن" و "انجیل" سرشار از داستان های مختلف در مورد خواب و رویا می باشد که شامل اولین رویاها که تقریبا 1900 سال قبل از میلاد مسیح به وقوع پیوستند نیز می باشد. مردم یونان، روم و بابل به خواب و رویا اعتقاد محکمی داشتند به ویژه در شب های جنگ. آنها تصور می کردند که خدا از طریق رویا به آنها راه پیروزی را نشان می دهد. امروزه اعتقاد به خواب و رویا و تفسیر آن مانند گذشته عمیق نمیباشد. در آغاز قرن 20 زیگموند فروید خواب را به این صورت تعریف کرد: "راهی ملکوتی به ضمیر ناخودآگاه." او تصور خود را از رویا نشات گرفته از احساسات سرکوب شده فرد به ویژه امیال جنسی می دانست. امروزه بر این باورند که تعبیر فروید اندکی ساده انگارانه بوده. اما به راستی ما برای چه خواب می بینیم؟
خواب هایی که می بینیم معمولا نوعی واکنش نسبت به افکار، فعالیتها و احساساتی هستند که در طول روز داشتیم. آنها بازتاب افکاری هستند که برای یکی دو روز گذشته در ذهن ما خطور می کردند. رویاها ظاهرا یکی از بخش های جدا نشدنی موجودیت ما هستند. چندی پیش آزمایشی انجام شد که در طی آن به افراد بالغ داروهایی داده میشد که اجازه حرکت سریع مردمک چشم در خواب (REM) را از آنها می گرفت. زمانی که چشم چنین حرکتی دارد، فرد مورد نظر خواب می بیند. حذف توانایی خواب دیدن تضادهای اخلاقی شدیدی را در افراد تحت آزمایش ایجاد کرد. آنها به شدت مضطرب و خشن شده بودند و نمی توانستند به راحتی بر روی مطلبی تمرکز کنند. در این آزمایش همچنین ثابت شد که هر چه فردی جوانتر باشد رویا برای حفظ سلامت او نقش محوری تری را بازی می کند.
مطالعه و تحقیق دانشمندان در زمینه خواب و رویا به یکسری نتایج جهان شمول ختم شده. اول اینکه تمام افراد حتی آنهایی که این امر را انکار می کنند خواب می بینند. خواب دیدن به اندازه نفس کشیدن یک امری بدیهی است. کودکان خیلی بیشتر از بزرگترها خواب می بینند. نوزادان در حدود 70% از خواب خود را در حال دیدن رویاهای متعدد هستند. در مقایسه، بزرگسالان تنها در 25% از خواب خود رویا می بینند. در برخی موارد ثابت شده است که حیوانات نیز خواب می بینند.
تحقیقات نشان می دهد که خواب هر فردی دارای 2 مرحله مختلف می باشد. در ابتدا افراد به خواب سبک فرو می روند. از آن به بعد به طور تدریجی وارد مراحل بعدی شده تا به مرحله ای می رسیم که به عنوان IV شناخته می شود. این مرحله یک قدم پیش تر از مرحله خواب سنگین (REM) است. در این مرحله با وجود اینکه چشم ها بسته هستند اما مردمک با حرکات تندی همراه می باشد. درست مثل این است که چشم ها در حال نگاه کردن به فیلمی هستند که بر روی پرده بسته پلک ها در حال نمایش است. در طول این مرحله مغز همانطور که در بیداری فعالیت می کند از خود واکنش نشان می دهد. و در این زمان است که عمل خواب دیدن اتفاق می افتد.
تقریبا در حدود 90 دقیقه زمان لازم است تا فرد به خواب عمیق فرو رود. زمانی که مرحله REM سپری شد مجددا این فرایند تکرار می شود. در چرخه اول این مرحله چیزی در حدود 5 دقیقه است. این میزان در طول چرخه افزایش پیدا می کند و در آخرین مرحله ممکن است تا حدود 50 دقیقه نیز به طول انجامد. بنابراین در یک شب فرد به طور نرمال در طول 20 تا 90 دقیقه خواب می بیند.
خواب ها به راحتی فراموش می شوند. در حقیقت ما فقط خواب های آخری را که می بینیم به یاد می آوریم. همه ما اغلب خواب می بینیم و این امر باعث می شود تا در زمان بیداری به یک تعادل نسبی دست پیدا کنیم. خواب یک رویداد ویژه با یک معنای خاص نیست. چیزی است که هر شب برای تمام افراد پیش می آید. افراد بسیار زیادی هستند که خوابهای شما را برایتان تعبیر می کنند. اما حقیقت اینجاست که تفاوت و تضادهای بیشماری در بین تعابیر متفاوت وجود دارد. شاید یک کارشناس به شما بگوید که تعبیر خواب شما این است در حالی که کارشناس دیگر تعبیر کاملا متفاوتی از آن برای شما بیاورد. مشکل دیگر این است که روان درمانگرهای هر کشور با توجه به فرهنگ خود و نمادها و سمبلهایی که برای خود دارند به تعبیر و تفسیر خواب ها میپردازند. این امر مجددا باعث می شود که یک خواب تعابیر کاملا متفاوتی داشته باشد.
امروزه تحلیلگران قصد دارند تا به افراد آموزش دهند خودشان خواب هایشان را تعبیر کنند. هر کس از افکار، احساسات و تجربیات خود بیشتر از هر فردی آگاه است و بنابراین می تواند تحلیل درست تری از خوابش داشته باشد. به عبارت دیگر ما میتوانیم خواب هایمان را هر طوری که دلمان می خواهد تعبیر کنیم.
مجمع عمومی علوم اظهار می دارد که رویا یکی از ضروریات برای تمرین ضمیر ناخودآگاه می باشد. آنها اخطار داده اند که نباید تحلیل های غیر اصولی از خواب ها داشته باشیم. آنها پیشنهاد می کنند که رویاهایتان را خیلی جدی نگیرید و فقط سعی کنید از آنها لذت ببرید چراکه مرحله ضروری از خواب شما هستند.
*********************
گاهی از «خواب» به عنوان نشانه ای از «متافیزیک» یا «ماوراء الطبیعه» سوء استفاده می شود. این اتفاق پیش از این برای بسیاری از پدیده های دیگر مانند ماه و خورشید گرفتگی، رعد و برق و انواع مریضی ها می افتاد، اما دانش با توضیح این پدیده های طبیعی آنها را از شر متافیزیک رها ساخت. البته هنوز هم نشانه هایی از آن دوران باقیست. با اینکه امروزه ما می دانیم علت بیماری موجودات شیطانی نیستند اما هنوز بسیارند کسانی که برای بهبودی بیماری دعا می خوانند. در مورد خواب نیز چنین است.
در مورد مکانیزم و فرایند خواب در سال های اخیر اطلاعات خوبی بدست آمده است. ما می دانیم خوابیدن یک فرایند طبیعی است که در آن سطح هوشیاری و میزان پاسخ گویی به حواس پایین می آید. پستانداران، پرندگان، خزندگان، ماهی ها و حتی حشرات می خوابند. ما می توانیم با محرک هایی چون کافئین بیدار بمانیم یا حتی یک مگس را بیدار نگه داریم!
هدف این نوشته شرح مکانیزم خواب نیست، مقالات علمی بسیاری در اینباره وجود دارد که نشان می دهد خواب به درستی چیست. اما بطور خلاصه می توان بیان داشت خواب دیدن، سیر و سلوک روح نیست بلکه فعالیت مغزی در هنگام خواب است، که در آن اندوخته های ذهنی فرد از قبیل تجربیات و احساسات در قالب خاطرات یا آموخته ها در حافظه بلند مدت ذخیره می گردد و بخشی از آن که بی ارزش است فراموش می شود. مثلا افراد نابینا خواب های صرفا صوتی و افراد نا شنوا خواب های تصویری می بینند. در صورتی که اگر خواب دیدن را پرواز روح تصور کنیم باید بپذیریم که روح این افراد نیز چشم یا گوش ندارد !
*********************
مقدمه
رویا و اسطوره:
با تاسیس تدریجی روانکاوی، بررسی عمیق تر رویاها را ایجاب می کرد. فروید توانست با بررسی حوزه های گسترده از زندگانی روانی، بهنجارها و نا بهنجارها و تحقیقاتی درباره هستی و تظاهرات وسواس گون و اختلالات و پریشانی های روانی، این فراورده های به ظاهر ناهمگن روان انسان را از منظر مشترکاتشان بررسی کرده، یعنی از دیدگاه پیوندها و مناسباتی که با ناخودآگاه و زندگانی عاطفی کودک و با جنسیت دارند. گرایش مشترک همه آن پدیده های روانی این است که یکی از آرزوهای انسان را برآورده شده، نمایش دهند و برای رسیدن به مقصود نیز از وسایل و ابزاری که مشترک بین همه آنهاست، استفاده می کنند. و حتی اشاره به ارتباط لطیف یا بذله گویی و نکته پرانی با ناخودآگاه را نشان می دهد.
خواب ورویا از دیدگاه پزشکی:
دکتر معنوی سه: خواب و رویا، این دو پدیده شگفت، چون رازی ناگشودنی از آغاز آفرینش، اندیشه او را مشغول داشته است و گذشته از آن گروه بیشماری به بیخوابی گری افتادند و لذا نیاز به اندیشه زیاد در این مورد بوده است، و این حقیقت که رویاها وابسته های فیزیولژیک دارند به گونه های مختلفی مطرح می گردید. مشخصات عمده خواب عبارت است از: دوره های بی تحرکی نسبتا طولانی و افزایش آستانه واکنش به محرک ها. نیاز به خواب در سالهای نخست حیات بیش از دوره میان سالی و پیری است.
یک روش مهم روان شناسی برای ترجمه و تعبیر محتویات ضمیر ناخودآگاه، بررسی رویاها می باشد و رویا به عنوان پدیده ای که به طور مستقیم در ارتباط با زندگی روانی است تلقی می شود و رویا نماینده و محصول بخشی از اندیشه فرداست که نیروی هدایت کننده و مهار کننده ناشی از خودآگاه بر آن اعمال نمی گردد.
خواب و رویا از لحاظ قرآنی و عرفانی:
در قرآن مجید از رویا به نعمت خدادادی تعبیر شده (هوالذی جعل لکم اللیل لباسا و النوم سباتا و جعل النهار نشورا) و در آیـۀالکرسی (لا تاخذ سنة و لا نوم، هرگز خداوند را چرت یا خواب فرا نمی گیرد).
و همچنانکه ما، در رویا به آن عالم متصل می شویم، در بیداری هم می توان به آن عالم اتصال یافت و طریقه اهل طریق و صحت و ریاضت و مجاهدات و دلالت بر بدن مثالی را تصدیق می کند. و در اخبار فرموده اند: وحی بعضی از انبیاء در خواب بوده است و تصدیق می کند بر مسائل قبر و عذاب و تنعم و....
تعریف خواب:
حالت و یا پدیده¬ای است که آدمی ارتباط خود را با محیط اطراف از نظر هوشیاری از دست داده است لکن با کما و بیهوشی و مرگ متفاوت می باشد و درواقع نقطه مخالف بیداری و هوشیاری است و جسم و ذهن در حال استراحت و تجدید قوا می باشد.
تعریف خواب از ظاهری:
حالت یا پدیده ای است که چشمها بسته می باشد و تا زمان پایان خواب کلیه ارتباط هوشیاری با محیط واقع قطع گردیده است. مردمک چشم کوچکتر و....
تعریف خواب از نظر باطنی (موجی):
در مراحلی از خواب معمولی امواج تتا توسط دستگاه الکتروآنسفالوگرافی EEG از مغز ظاهر می گردند دامنه آنها 200 میکرو ولت و فرکانس آن از 4 تا 7 هرتز است.
تعریف خواب دیدن:
هر نوع خوابی که انسان می بیند، چه خواب های ترسناک و یا کابوس ها و چه خواب های زیبا و رویاها و چه قابل تعبیر و چه خوابهای پرت و پلا و بدون معنا همه را در چهار چوب تعبیر خواب دیدن و یا رویا بینی مورد بررسی قرار می دهیم.
تعریف تعبیر خواب:
عبارت است از ترجمان رویاهای آدمی با توجه به باورهای اجتماعی و روی داده های ذهنی یک فرد در جامعه خود با دیدگاه های مدنی و باورهای اعتقادی به صورت خاص خود معنا پیدا کند.
تعریف معبر:
معبر توانمند کسی است که جامعه و باورهای فرد رویا بین را به خوبی بشناسد و از نظر روانشناسی و اخلاقی شناخت لازم را از فرد رویا بین داشته با شد. خوراک و داروهای فرد رویا بین، ساعات مختلف خواب و مهمترین چیز دانش پاراپسیکولوژی (فراروانشناسی) آنهم در مقوله (کلیرویانس) آینده نگری، می باشد. لذا معبر و فردی که خواب می بیند، باید تا حدودی دارای این نیرو فرا حسی باشد.(1)
خواب دیدن از نظر علمی و دینی:
انسان باید در شبانه روز چند ساعت بخوابد تا بتواند تندرستی و نیرو مندی خود را حفظ کند و خواب همان حالت طبیعی فقدان شعور است که در بزرگسالان اکثرا 8 ساعت می باشد. نوزادان ده برابر مدت بیداریشان در خواب می روند و بزرگسالان دو برابر مقدار خوابشان به فعالیت می پردازند.(2)
اثراتی که از خواب دیدن به دست می آید:
1. در ابتدای خواب آگاهی کم می شود و بتدریج از بین میرود.
2. شعور انسان به طرف کندی می رود.
3. حرکات ارادی انسان ابتدا ضعیف و سپس به کلی از بین می رود.(3)
فرضیه هایی گوناگونی که به علت خواب ذکر شده است:
به این علت فرضیه ها متعدداند که هیچ یک به حد کافی حقیقت آن علم را بیان نداشته:
1. فرض شیمیایی: یعنی به وسیله مواد حاصل از خستگی،خواب عارض می شود.
2. فرض قوه ای: خواب به خاطر خستگی نورونها و... حاصل می شود.
3. راجع به دوران خون: وقتی که شریانهای خارجی و سطح بدن متسع گردد، خون دماغ کم می شود و این کم خونی موقتی سبب خواب می شود.
4. به واسطه جمع شدن ذراتی بر روی شعب و متفرعات سلول های عصبی مخ موقتا در طرق ارتباطی سلولهای دماغی انقطایی حاصل می شود و سبب موقتی فعالیت دماغی شده و خواب پدیدار می شود.
5. خواب، غریزه تمایل فطری است که در موقع تولد با انسان موجود بوده و با وجود و هستی او عجین و مخلوط است و....(4)
نظر غزالی درباره نفس:
غزالی در کتاب اربعین گوید، نفس همان روح است که حقیقت و خواص انسانی است، انسان بدان وابسته است و خداوند می فرماید: (قل الروح من امر ربی) و نیز گویند نفس همان لطیفه ربانی و روحانی است که از برای آن تعلقی به قلب جسمانی است.و همین لطیفه است که در دو موقع به خصوص یعنی خواب و مرگ بطور ناقص و کامل از بدن مفارقت نموده و در هنگام خواب به سوی او بازگشت نموده. و به هنگام مرگ به کلی از او جدا شده.
و در قرآن مجید از این نعمت خدا داده یاد شده است (هوالذی جعل لکم اللیل لباسا و النوم سباتا جعل النهار نشورا ) و در آیةالکرسی (لا تاخذه سنة و لانوم ) هرگز خداوند را چرت و پینکی، نیز خواب فرا نمی گیرد.(5)
رویا و آخرت:
صدرالمتألهین در پاسخ به این پرسش که فراورده تخیل در رویا در جهان طبیعی چه تفاوتی و چه مشابهتی با فرآورده خیال در آخرت دارد، می گوید:
«وجه مشابهت میان آنها این است که آنچه در خواب دیده می شود مزاحم هیچ یک از هستی های این جهان نیست، چه شخص در خواب چه بسا افلاک بزرک و کوه های بلند می بینید که با آنچه در این عالم مزاحمت ندارد... بهمین سان، آنچه انسان بعد از مرگ می بیند مزاحمتی و مضایقتی میان آن و اجسام این عالم نیست. اما وجه مفارقت ذاتی میان آنها این است که سرای آخرت و صورت های واقع در آن موجوداتی عینی هستند که از جهت نیرو مندی و شدت تاثیر برتر از موجودات ]عینی [ این عالم هستند، چه رسد به صورت هایی که در خواب مشاهده می شود.
نسبت جهان هستی به این جهان همچون نسبت بیداری به خواب است،چنانکه در گفتار رسول (ص) آمده است:" مردم در خواب اند پس چون بمیرند بیدار شوند".»(6)
نظریه دانشمندان و اهل عرفان درباره صفای باطن:
آنچه را از دیر باز اهل فلسفه و عرفان ودیگران در زمینه الهام و اشراق و یا عرفان و صفای باطن بیان نموده اند، دانش امروزی نیز آن را مورد اثبات و تایید قرار داده است که (سعادت و کامیابی چون جوهری در سازمان بندی و سیستم وجود انسان ) به وسیله خالقش آمیخته است و هر انسانی به یک قدرت عظیم تر از خودش دسترسی دارد و آن در کلمه: " شما"نهفته است.(7)
پنج قاعده کلی و اساسی را به خاطر بسپارید که بتوانید با استفاده از آن مکانیزم کامیابی خود را به کار انداخته و توجه داشته باشید که اطلاعات و مهارت لازم برای به کار انداختن آن همان قدر ساده و آسان است که یک راننده برای راه انداختن یک اتومبیل نیاز دارد.
1. ساختمان مکانیزم کامیابی شما باید دارای مقصد یا هدف معینی باشد. این دستگاه کارش: الف- هدایت شما به طرف هدف در عالم وجود ب- و یا آنچه را که در عالم هستی مورد نظر شما است (کشف) کند.
2. مکانیزم خودکار عمل نهایی را انجام می دهد به این معنا که دستگاههای مختلف مربوطه را فعال نموده و مسیر را برای رسیدن به هدف روشن و نمایان می سازد و مطلوب تر آن است که شما در مورد نتایج کار تعقل نمایید.چون وسائل مورد نیاز و و راه حل مسئله و دقت عمل در انجام دادن این امر به عهده خود دستگاه مربوطه است.
3. در صورتی که در راه رسیدن به هدف مواجه با اشتباهات و و یا عدم موفقیت شوید نگران نباشید زیرا ممکن است در اثر یک تغذیه غلط و یا زیان آور دستگاه مکانیزم خودکار برای رسیدن به هدف مرتکب اشتباهاتی شود که خیلی سریع این اشتباهات را می تواند تصحیح نماید.
4. برای رسیدن به سطح انواع مهارت ها از طریق تکرار و خطا صورت می گیرد، بدین معنی که آنقدر این سری اشتباهات در ذهن و فکر تصحیح می گردد، تا این که به سطح مطلوب برسد سپس به تدریج، در اثر فراموش نمودن خطاهای گذشته، و جایگزین نمودن آنها با پاسخ های صحیح و موفقیت آمیز دیگر این امر به صورت تکراری در وجود شخص ادامه پیدا می نماید.(8)
5. باید به مکانیزم خودکار اعتماد نموده و اجازه بدهیم که عمل خود را درست انجام بدهد و هرگز در اثر ایجاد اضطراب آن را سرکوب نکنید و همچنین نباید آن را به اجبار وادار به کار نموده، بلکه باید به او فرصت بدهید تا خودش عمل نماید.
انسان نباید در انتظار بماند که مکانیزم خلاقه بدون اراده و تصمیم او عمل کند تا بدین ترتیب بتواند گواه و نشانه ای از کار آن به دست آورد، بلکه این انسان است که باید تصمیم بگیرد و چون مکانیزم خلاقه بعدا به موقع عمل خواهد نمود. (2)
چرا سوال کردن و اقرار به ندانستن امری خجالت آور تلقی شده :
سوال کردن و اقرار به ندانستن، امری کاملا خجالت آور تلقی شده است و دلیلی بر حقارت عقلی انسان به شمار می رود، هر قدر بر سن ما افزوده می شود به همان نسبت از درجه قابلیت در شگفت شدنمان کاسته می گردد، همین طرز فکر باعث شده که یکی از مهمترین و غامضترین پدیده های حیاتی خود یعنی رویا را نادیده گرفته و در مورد آن دچار اعجاب یا استفهام نشویم.(9)
شاید اعجاب انگیز ترین صنعتی که بتوان برای رویا ذکر کرد شباهت بین محصولات و مضامین فکر خلاق ما در هنگام خواب با باستانی ترین آفرینشهای آدمی،یعنی " اساطیر" باشد.(9)
ملل گوناگون، اساطیر گوناگون ساخته اند، همان گونه که افراد مختلف رویاهای مختلف دارند، ولی با همه تفاوت های آشکاری که در رویاها و اساطیر می بینیم، وجه اشتراکی در آنها موجود است، و آن اینکه همگی به "زبان سمبولیک" نوشته شده اند.(10)
و این زبان زبانی است که تجربیات درونی و احساسات و افکار را به شکل پدیده های حسی و وقایعی در دنیای خارج بیان می کند و منطق آن با منطق روزمره ما فرق دارد.
با این همه، انسان امروز زبان سمبولیک را از یاد برده، البته نه به هنگام خواب، بلکه به هنگام بیداری.(11)
زبان سمبولیک ما را به یکی از منابع بزرگ دانش بشر یعنی اساطیر نزدیک می کند و بین ما با طبقات و قسمتهای عمیق تر شخصیتمان تماس نزدیکتری برقرار می کند و به همین دلیل باید همه، آن را چون یک زبان خارجی مهم فراگیریم.(12)
و سه نوع سمبول متعارف، تصادفی و جهانی را نام می برند.
نظر اریک فروم:
ضمیر ناخودآگاه نه دنیای افسانه ای یونگ است که در آن تجربه از راه نژاد به ارث می رسد، و نه آنچه که فروید تصور کرده است، مرکز و مقر نیروهای نامعقول لیبیدو به شمار می رود.
بلکه صرفا با در نظر گرفتن این اصل که « افکار و احساسات ما تابع رفتار و کردار ماست » قادر به درک هشیارانه و صحیح ضمیر ناخودآگاه خواهیم شد.(13)
هنر تعبیر خواب:
فهم زبان رویا هنری است که مثل همه هنرهای دیگر به استعداد، تمرین، حوصله و یادگیری نیاز دارد. یکی از مهمترین و اغلب مشکلترین مسائلی که در تعبیر رویا با آن مواجه می شویم، تشخیص آن است که یک رویای مخصوص مظهر امیال و آرزوهای غیر منطقی و ارضای آنهاست و یا به هراس یا تشویش ساده ایی مربوط است و یا اصولا دید وسیعتری را در مورد وقایع محیطی و داخلی انسان و عوامل موثر بر آن به ما میدهد.(14)
رویا گاه مظهر نفس بهتر و گاه مظهر نفس کمتر است و وظیفه ما در تعبیر رویا این است که با یافتن کلیدهای لازمه در هر مورد معنی واقعی آن را در می یابیم.
سوالات دیگری نیز در مورد تعبیر رویا مطرح می شود که اهم آن عبارتند از:
1. آیا واقعا به تداعی معانی و خاطرات گذشته بیننده رویا آن طور که فروید مورد نظر داشته است احتیاج داریم یا بدون دسترسی به این خاطرات هم می توان رویا را درک کرد ؟
2. رابطه رویا با وقایع اخیر زندگی شخص و به خصوص تجربیات او در روز قبل از مشاهده رویا و نیز رابطه رویا با شخصیت و حضایل بیننده و آرزوها و دلهره های او چیست؟
که آقای اریک فروم طی تعبیر خوابهای بسیاری در کتاب تا حدودی پاسخ این سوالها را داده اند.(15)
زبان سمبلیک در اساطیر، قصه های کودکان، مراسم مذهبی و داستانها:
اسطوره مانند رویا عقاید و افکار فلسفی و مذهبی و وقایعی را که در زمان و مکان اتفاق افتاده اند و نیز تجربیات روانی مهم انسان را به زبان سمبلیک بیان می کنند. داستان آشکار اساطیر به عنوان گزارش صحیحی از اتفاقات رخ داده در واقعیت تلقی می گردد و این طرز فکر در قرن نوزدهم و در ابتدای قرن بیستم بسیار متداول بوده، صرفا در سالهای اخیر طرز فکر جدید دیگری جایگزین شده است.
اکنون به معنا و مفهوم فلسفی یا مذهبی اساطیر اهمیت بیشتری داده می شود و داستان ظاهری آن صرفا به عنوان سمبولی از معنای حقیقی آن در نظر گرفته می شود، گو اینکه داستان آشکار بسیاری از اساطیر نیز محصول ساده ای از تخیل فوق العاده مردمان بدوی نیستند بلکه محتوی خاطراتی واقعی از گذشته هاست.(16)
از بین کسانی که راه را برای قبولی این طرز فکر تازه باز و هموار کرده اند باید برای باخ ئوفن و فروید اهمیت زیادتری قائل شویم. باخ ئوفن با استفاده از نیروی دقت و کنجکاوی درخشان و بی همتای خود اساطیر را از نظر روانی، مذهبی، و تاریخی مورد بررسی قرار داده است. فروید با ابتکار روش تفسیر زبان سمبلیک، که زیربنای نظریه تعبیر رویا واقع شده، فهم اساطیر را آسان تر کرده است. وی اساطیر را نیز مانند رویا مظهری از انگیزه ها و تمایلات نامعقول و ضد اجتماعی انسان تلقی کرده است و نه بیان سمبولیک دانش انسانهای گذشته. مانند اسطوره ادیپ، قصه کلاه قرمزی، اسطوره خلقت.(17)
کرامات و خوارق عادات که در اغلب فرهنگهای قدیم و جدید بشری سابقه دارد :
کرامات: اعمالی خارق العاده که از اولیا و صالحان، اعم از پارسایان و صوفیان و پاکدلان، سر میزند. بعضی از کرامات مشهور عبارت اند از: رویاهای صادقه، اشراف بر ضمایر (فکر خوانی و پی بردن به مافی الضمیر کس)، بر آب رفتن، بر آتش رفتن و نسوختن، طی الارض، طی زمان، رام کردن آنی حیوانات درنده، از غیب ظاهر ساختن اشیا و نظایر آن.
فرق کرامات با معجزه: معجزه فقط از پیامبران بعد از آغاز دعوت و همراه با تحدی سر می زند. و اگر در غیر این صورت عمل خارق العاده ای از پیامبر سر بزند کرامت شمرده می شود. ولی عرفا همه کرامات انبیا معجزه شمرده می شود. هر کرامتی خارق العاده است ولی هر امر خارقالعاده ای کرامت نیست.(18)
خوارق عاداتی که غالبا از اولیا، صلحا، و مقدسین هم سر می زند عبارتند از:
ادراک فراحسی: « کسب اطلاع یا هرچه معادل آن از یک امر یا شی یا رویداد بدون دخالت حواس عاری بشری » که چند شعبه دارد: دور آگاهی، رازبینی، رازشنوی، استجابت دعا (که کمتر کسی در عمر خویش نیازموده است)، تسخیر و تصرف در اشیاء و تاثیر از راه دور، غیبگویی.(19)
هیپنوتیزم یا خواب مصنوعی
چشم زدن و چشم رساندن، چشم زخم، نظر زدن، شور چشمی
تماس با ارواح و احضار ارواح
الهام: آن است که اندیشه ای یا تصویری یا شو و حالتی از کسی یا چیزی یا منبعی ناشناخته ای به دیگری القا شود و پدیدآوردند امری را که در شرایط عادی مقدور نیست، ممکن سازد.
سایر پدیده های شگرف.(20)
نظر برخی از عرفا:
غزالی: با آنکه غزالی بیشتر در زمره متکلمان به شمار می آید تا عرفا، ولی اظهار نظر او عارفانه است است: و عجب در آن است که از درون دل، روزنی گشاده است به ملکوت آسمان.... چنانکه پنج دروازه گشاده است به عالم محسوسات که آن را عالم جسمانی گویند، چنانکه عالم ملکوت را عالم روحانی گویند، و بیشتر خلق، عالم جسمانی را محسوس می دانند. و این علم نیز مختصر است و دلیل بر آنکه از درون دل، روزنی دیگر است علوم را، درچیز است: 1. یکی خواب (رویای صادقه) است که چون راه حواس بسته شود، آن در درونی گشاده گردد و از عالم ملکوت و از لوح محفوظ غیب نمودن گیرد، تا آنچه در مستقبل خواهد بود بشناسد و ببیند. 2. دلیل دیگر آن است که هیچ کس نباشد که وی را فراستها و خاطره های راست، برسبیل الهام در دل نیامده باشد، که نه از راه حواس بود، بلکه بلکه در دل پیدا آید و نداند که از کجا آمده و بدین مقدار بداند که علمها همه از راه محسوسات نیست.(21)
شیخ اشراق: خاشعانه انواع کرامات و خوارق عادات و رویاهای صادقه را تصدیق می کند.
اِبن سینا: هر گاه بشنوی که عارفی از غیب خبر می دهد و بشارت یا انذاری که قبلا داده است، درست درآمد، پس باور کن آن برتو دشوار نیاید، زیرا این امر در قوانین طبیعت علل و اسباب معینی دارد.
تجربه و قیاس هماهنگ هستند که نفس انسانی به گونه ای در حالت خواب به غیب دسترسی پیدا می کند. پس مانعی ندارد که این دسترسی در حالت بیداری نیز روی دهد، مگر آنکه مانعی محقق داشته باشد.
بدان که این مطلب را از راه سخن و شهادت و گواهی نمی توان مسلم داشت فقط ظن ها و گمانهایی است که امکان وقوع دارند و فقط از امور عقلی بدانها می رسیم و چنین امری اگر وقوع یابد، قابل اعتماد است، و از جمله سعادت هایی که روی می آورد برای دوستداران استبصار این است که این احوال بر آنان در دوران خودشان یا بارها بطور متوالی در دیگران مشاهده کنند تا تجربه ای باشد درخصوص امر عجیبی که وجود دارد و حجت و داعی باشد برای پیدا کردن علت آن و هرگاه واضح گردد، فایده آن بزرگ خواهد بود و نفس به وجود این علل اطمینان می یابد و هم خاضع می گردد و در اموری که عقل به آنها اطلاع حاصل می کند، مزاحمت ایجاد نمی کند که این سودی عظیم و امر مهمی است.(22)
در قرآن مجید بارها دعوت به تامل در مشهودات یا عالم شهادت شده است. اگر به دیده تحقیق و عقل سلیم در ساده ترین پدیده های طبیعی از «برگ درختان سبز» تا «صدای پای آب» نگریسته شود، همه و همه راهی به حیرت و غیب وجود دارد.(23)
در بیش از 50 دانشگاه و انجمن و موسسه علمی جهان می گذرد و نتایج انکار ناپذیری به بارآورده است، اذعان دارد که این پدیده یعنی خرق عادت یا پدیده های فراروانشناسی (اگرچه نه همه موارد) صدق و صحت دارد. هم جهان غیبی و هم غیب جهانی دارد.(24)
رویایی که به خاطر ما می نماید، احتمالا به بیداری نزدیک است و به نظر شلینگ (فیلسوف آلمانی) «رویاها پیش قراول بیداریند. رویای یک انسان سالم، رویای صبحگاهی است»
مدت رویا:
مدت رویا بسیار بسیار کوتاه است، در چند ثانیه و بندرت در مدتی بیش از 5/0 دقیقه است. مانند کسانی که با یک سطل آب بیدار شدند، ماجرای به آب افتادن طولانی خود در خواب را شرح داده اند.
حالت روحی و رویا:
حالت روحی، لحن و احساسی که رویا پشت سر خود می گذارد. نباید با جو رویا اشتباه گردد. و منظور حالت روحی است که ساعتها تداوم داشته باشد.(25)
درباره آنچه فراموش می شود:
رویاها به سهولت در خاطر نمی مانند و بزودی فراموش می گردند. کسی که می-
خواهد رویاهایش را به خاطر آورد، بهتر است که به هنگام بیداری چند کلمه کلیدی آنرا یاداشت کند و یا به خاطر بسپرد.(26)
زبان رویا:
رویا پیام ناخودآگاه است که ما در مدت شب دریافت می کنیم. به نظر می رسد رویا، شناختی بی نهایت وسیع و از همه وقایع و امکانات دارد و صادره از مرکزی است که می تواند نزدیکترین و دورترین حقایق بشری را شامل می شود.(27)
کهن الگوها:
آنچه در ما قدیمی تر است همواره آماده است تا بر آنچه در زمان حال بر ما می گذرد سایه افکند. این وجه کهن در رویاهای ما ظاهر می شود و به ما رخصت می دهد تا به حال و آینده اعتبار بخشیم. فی الواقع تعبیر رویا ممکن نیست مگر آنکه از حقیقت بنیادی این پداده های روانی یعنی کهن الگوها نشأت بگیرد.(28)
زبان رویا همچنین برای کسی که آثار شاعران بزرگ را خوب می شناسد قابل فهم تر خواهد بود، زیرا این اشعار معرف سرنوشت نوع بشر هستند.(29)
نماد:
آثاری که درباره رویا نوشته شده و ادعای علمی بودن دارند در درجه نخست مفهوم نماد را مطرح می کنند عنصری قوی و محصور که قبل از همه باید تعبیر شود. هر نماد بیان ویژه یک محتوای روانی است که بدون آن نماد غیر قابل دسترسی می ماند.(30)
اصطلاحات عامه، تمثیلات جنبی و بلندگو هم عنوانی از این کتاب را دربر می گیرد.
وظایف رویا از نظر یونگ:
1. تصویری زنده از موقعیت وجودی ما را ارائه می دهد.
2. رویاهایی که رویدادها و برخوردهای روزانه را اشاره می کنند ولی رویابین توجه نکرده است.
3. رویاهایی که می کوشد تا با نشان دادن رویدادهای پرمایه و گوناگون، نقشهایی در روح ایجاد کند که موجب به حرکت درآوردن انرژیهای تازه و هدایت آنها به سوی اهداف سازنده می شود.
4. تنها ناخودآگاهی فعال است و بخش آگاهی رویا به کلی کنار گذاشته می شود. این رویاها به دلیل استفاده از مواد وام گرفته از ناخودآگاه جمعی، انرژی بسیار زیادی با خود حمل می کنند که بر روح آدمی سنگینی می کند.
و در کنار این چهار نوع اصلی باید به رویاهای اشاره کرد که مربوط به حقتیق و تحولات زیست شناسی است مانند: دوران بلوغ، یا بیماریهای جسمی و... .(31)
یونگ رویاها را حاوی پیام و اهداف سنجیده می داند.
و نظریات آدلرو فروید را مطرح نموده و خصوصیات معبر و صحبت از نمادها و افراد شناس و ناشناس و بیماریبها و جراحتها و انواع موارد خواب را مطرح می نماید.(32)
حقیقت خواب وخواص رویا:
خداوند منان به فضل و رحمت خود و زیادتی رأفت که به بندگان خود دارد در هر ممکنی دلائل وحدت و حکمت و علم و قدرت خود را ودیعه گذاشته است تا بندگان او بعد از تنبه ملتفت شده از خواب بیدار شوند و رو به او آورند. و چون از خداوند برای بندگان خاص خود در همه چیز جلوه گر شده فرمود: اولم یکف بربک انه علی کل شی شهید.
مهمترین آیات میانه نظر و برهان، اثر و وجدان، شهود و عیان: خواب حیوانست که از جمله آیات آفاق و رویای انسان که از جمله آیات انفس می باشد، زیرا که شامل است جمیع افراد انسان را و دلالت دارد بر کمال علم و قدرت و حکمت و رأفت حق تعالی و شاهد کیفیت موت و حشر و رجعت است و دلیل نبوت و رسالت و خلافت و برهان و وجدانی و شهودی است بر بقای نفس بعد از فوت و بر بودن عالم دیگر سوای این عالم که محیط به این عالم است و مظهر صحت ثواب و عقاب بعد از خلاصی تن است و دلالت وجدانی و شهودی دارد بر بسیاری از عقاید دنینیه که ملاحده انکار دارند.(33)
حقیقت خواب و بیان کیفیت رویا (چه صادق و چه کاذب):
خواب از بدیهیات سته است و مشهود است که آن تعطل آلات حس و حرکتت از ادراک و حرکت مگر از آن قدری که در بقاء، انسان ناچار است که قادر حکیم روح نفسانیرا بقدر کفایت بقاء در آنها باقی می گذارد (مثل آلت تنفس).(34)
و چون حکیم مطلق خواست که جان لاهوتی را با تن ناسوتی الفت و اتحاد دهد از طرف تن اول عناصر اربعه را با یکدیگر امتزاج داد تا نحو اتحاد و یگانگی با کمال اختلاف و بیگانگی که داشتند میانه آنها حاصل شده و مزاج گرفته صورت نوعیه معدنیه در آنها قرار داد و....(35)
و از آنجا که حضرت حق تعالی بر همه بندگان رحیم است و حکمت بالغه خود روح دماغی را به حیثیتی قرار داده که گاهی از ظاهر منصرف و در باطن جمع شود و به عالم اصلی خود متوجه شود به کلی فراموش نکند عالم خود را.(36)
خواب مغناطیسی:
این قوه مغناطیس با عالم غیب که منشأ حقیقی آن است مربوط می باشد، ولی مغناطیس روحی با بدنی فرق دارد (تفاوت کرامات انبیاء و اولیا با عملیات مرتاضین و ساحرین).
در انبیاء و اولیا قوه مغناطیس روحی مانند نور لطیف ذره بین که به بالا منعکس می شود در بدن جسمانی اثر نموده و اراده عقلانی را تقویت کرده ولی در مرتاضین هندو که از غیر طریق وارد شده اند مانند نور غلیظ طرف سفلی دره بین است که سوزندگی دارد او مانند بمب اتمی که برای تخریب و هلاک جمع کثیری به کار میرود. مغناطیس در رشد گیاهان اثرچشمگیری دارد.(37)
خواب بر دو قسم است: طبیعی و مصنوعی.
خواب مصنوعی: آن است که توسط سببهای حیاتی و ارادی پیدا می شود، مانند آنکه شخصی بتوسط امربه زبان و یا حرکت چشم اشارت و حرکات مغناطیسی (که بعدا گفته خواهد شد)، دیگری را بخواباند.
خواب مغناطیسی، امروز یکی از وسایل معالجه بیماران است. ولی خطراتی هم دارد که به طور کلی موجب ضعف قوای معمول می گردد و گاه هم بصورت محبت و علاقه شدید معمول به عامل در می آید و در غیر مواقع ضرورت باید از آن خوداری نمود.(38)
وقایع غیبی و فرق میان خواب و واقعه:
بدانکه چون سالک در مجاهدت و ریاضت نفس و تفصیه دل شروع کند، او را بر ملک ملکوت عبور و سلوک پدید آید. و در هر مقام مناسب حال او وقایع کشف افتد، گاه بود که در صورت خوابی صالح باشد، و گاه بود که واقعه ای غیبی بود. و فرق میان خواب و واقعه به نزدیک این طایفه از دو وجه است: یکی از صورت، دوم از معنی. از راه صورت، واقعه آن باشد که میان خواب و بیداری ببیند، یا در بیداری ببیند. و از راه معنی، آن باشد که از حجاب خیال بیرون آمده باشد و غیبی صرف شده، چنانکه روح در مقام تجرد از صفات بشری مُدرِک آن شود، واقعه ای روحانی بود مطلق. و گاه بود که نظر روح موید شود به نور الوهیت واقعه ای ربانی بود.
و خواب بر دو نوع بود: یکی اضغاث احلام است، و آن خوابی بود که نفس به واسطه آلت خیال ادراک کند، از وساوس شیطانی و هواجس نفسانی و در نظر نفس آرد، که آنرا تعبیری نباشد. و دوم خواب نیک است، و آن را رویای صالح گویند.(39)
خواب نیک و یا رویای صالح که برسه نوع است:
یکی آنکه هر چه ببیند به تأویل و تعبیر حاجت نیافته، همچنان بعینه ظاهر شود. دوم آنکه بعضی به تأویل محتاج بوده، و بعضی همچنان باز خواند و سوم آنکه محتاج تأویل باشد بتمام.
این ضعف رویا بر دو نوع می نهد: رویای صالح و رویای صادق. صالح آن است که مومن یا ولی یانبی ببیند، و راست باز خواهند، یا تأویلی راست دارد و آن نمایش حق بود. و رویای صادق آن است که تأویلی راست دارد و بازخواند، و باشد که بعینه ظاهر شود و از نمایش روح بود، و این نوع کافر و مومن را بود.
و همچنین واقعه بر دو نوع می دهد: یکی آنکه متحمل است که آن نوع رهابین و فلاسفه و برا هم و دیگر بی دینیان را بود، از کثرت ریاضت نفس و تصفه دل و تربیت رفع .
و نیز وقایع میان خواب و بیداری مطلق پدید آید، و گاه بود که از کثرت ریاضت ،غلبات روحانیت روحانیت پدید آید و... و انوار روح برنظر ایشان مکشوف گردد.
دوم واقعه آن است که حق تعالی – در آینه آفاق و انفس، جمال آیات بینات در نظر موحدان آرد،و به الهام ربانی که در معرفت فجور و تقوی نفس به دل سالک می رسد.(40)
کابوس:
عبارت است از هراسان از خواب پریدن (بدون علت خارجی)، یا چیزی از درون فرد را بااحساس هراس بیدار کند. که کاملا از پدیده دهشت شبانه متمایز می باشد.
تقسیم بندی خواب به مراحل یک تا چهار، تقسیم بندی اختیاری است. موج نگاری مغزی زمان بیداری توسط امواج x و فعالیت با ولتاژ پاییین مشخص می شود. وقتی که شخص به خواب می رود، او به مرحله 1 وارد می شود که به عنوان سبکترین مرحله خواب در نظر گرفته می شود.
وشروع به نشان دادن کاهش در فعالیت x می کند. بعد از چند ثانیه یا چند دقیقه این مرحله به مرحله 2 منجر می شود. که خطوط دوکی شکل مکرری را به صورت 13 تا 15 سیکل در هر ثانیه و با ولتاژ بالای خاصی با عنوان k.complexes عقده های شناخته شده، نشان می دهد. بزودی در مرحله در مرحله 3، امواج دلتا که فعالیت با ولتاژ بالا به صورت 5/0 تا 5/2 سیکل در ثانیه است، ظاهر می شوند و سر انجام در مرحله 4، امواج دلتا قسمت عمده نوار مغزی را اشغال می کند.
در واقع خواب یک فرآیند چرخه ای است که 4 تا 5 دوره ظهور در مراحل 2، 3، 4 دارد که این دوره شبیه به مرحله یک هستند.
توجه: دهشتهای شبانه در اوایل خواب در طی مرحاه 3 یا 4 رخ می دهد. کابوس ها نزدیک به صبح و در طی خواب REM یا رویایی روی می دهد.
و کلا در مورد 3000 نفر فقط یک مورد کابوس ثبت شده است. اما در کودکان حدود 3/5 درصد دچار کابوس شبانه می شوند. و زنان هم بیش از مردان بزرگسال از کابوس شکایت دارند.(41)
خداوند در 2 جای دیگر هم صحبت از چرت و پینکی برای آرامش و از بین رفتن ترس در دل مومنین اشره نموده است. یکی در جنگ احد (سوره 3، آیه 154) و یکی سوره 8، آیه 11 که اشاره به جنگ بدر نموده اند.(42)
حکیم سبزواری در منظومه خود می فرماید: خواب حالتی است که بر حیوان عارض شود (حیوان ناطق را هم شامل می شود) و در آن حال نفس حیوان از حرکت ارادی باز می ایستد نه از حرکت طبیعی خویش و این انقطاع به خاطر استراحت روح است.(43)
رویا و خواب دیدن:
رویا به معنی دیدن خواب و رویت عبارت از دیدن در بیداری است.
اقسام خواب:
نخست خواب حکاکی: که فقط حوادث را برای انسان می نمایاند، مانند خوف و خشم و نفرت و یا سایر صفات که در کمون و اندرون انسان نهفته است.
دوم خواب ارضائی: که صرفا به خاطر اقناع و ارضاء رغبات و امیال سرکوفته زندگی است.
سوم، خواب غیبی: که در بعضی از موارد بعضی از خواب ها موضوعات متقبل الوقوع یعنی اموری که بعدا باید انجام بگیرد در خواب می بیند و این نوع از خواب ها معمولا از برای صلحا و صالحان اتفاق می افتد و بیشتر و بیشتر از برای انبیاء و پیامبران و اولیاء صورت وقوع پیدا کرده است.
و ممکن است که علل دیگری از برای خواب و رویا در بین بیاید که درست باشد و قابل اطمینان و فقط به این دلیل نباید اکتفا نمود.(44)
خواب هایی که در قرآن ذکر شده اند:
و از خواب هایی که در قرآن ذکر شده اند می توان خواب حضرت ابراهیم (ع) در مورد قربانی نمودن اسماعیل (ع) را نام برد. و دیگر خواب حضرت رسول در باره مسجد الحرام _ خواب یوسف صدیق (ع) در ابتدای جوانی خویش (آیه های 4 و 5 سوره مبارکه یوسف) و در آیه 43 سوره انفال، داستان جنگ بدر و حضرت پیامبراکرم (ص) _ و دیگر خواب خاتم الانبیاء (ص) در مورد ورود به مکه (و فتح آن).(45)
انتقاد بر نظرات فروید:
فروید اکثر رغبت و امیال و بلکه همه آنها را فقط ناشی از دو غریزه (حفظ نفس) و دیگری غریزه جنسیت می داند. و خواب و حتی بعضی از امراض جسمانی نتیجه سرکشی و طغیان همین رغبت ها و میل های سرکوفته است و به عقیده فروید، رویا برزخی است که مابین حیات پنهانی و حیات معقول قرار دارد و هیچ خوابی را عبث و بیهوده و باطل، نمی شود حساب کرد.(46)
انتقادی که بر وی وارد می آید این است که او از عهده تحلیل و علت خوابهای غیبی که قبلا بدان اشاره کردیم بر نمی آید و دیگر اینکه در انسان عاقل مهذب، جنبه حیوانی مغلوب جنبه انسانی است و در انسان غیر مهذب برعکس است. و غربیان بدین باورند که فروید اولین کسی است که به تأویل خواب پرداخته، در حالیکه چنین نمی باشد. در کتاب فروید آمده است: تعبیر خوابها صحیح ترین راهی است که به شناسایی ضمیر مخفی در حیات نفسانی منتهی می شود.(47)
و چون فروید بیشتر از نکته نظر مادی می اندیشد، نمی تواند توجهی به مراتب روحانی و ارتباط آن با عالم بالا بنماید.(48)
خوابهای مربوط بهر ملت توام و عجین با همان احساسات بوده و به همان نسبت تعبیر کنندگان نیز اگر با ضمایر باطنی قومی آشنایی کامل داشته باشند می توانند تعبیرات خواب را با استفاده از همان احساسات و عقاید توجیه و تفسیر کنند.(49)
شرح فصوص الحکم (خوارزمی):
بعد از حمد حضرت پروردگار و درود بر نبی مختار، بدرستی که دیدم حضرت رسول (ص) را در خوابی بشارت دهنده که نموده شدم و آن نمایش از حق بود بی آنکه من قصد و اردت کرده باشم.(50)
و محل رویت حبیب و اذن او به افشای اسرار عشق، محروسه دمشق بود که به نسبت با صاحب رویا بهترین اقالیم عالم است. پس در این رویا چنین دیدم که: در دست رسول (ع) کتابی بود، در مخاطبه من فرمود که: این کتاب فصوص الحکم است، بگیر و به سوی مردم بیرون آر، تا ارباب اقلیت و استعداد بدان انتفاع یابند (بیرون آر یا برون آر).
و در قول شیخ که فرمود: کتاب در دست رسول بود، اشارت است به آنکه اسرار و حکم مودعه در این کتاب از آن قبیل است که در دست تصرف رسول و در تحت تملک او بود و اختصاص تمام بدان حضرت داشت، لاجرم فرمان رسول (ع) بدان نهج وارد شد که این را که منبع اسراروحکم است در سر و غیب خویش، از من بگیر و در عالم خاق و شهادت و... جلوه ده تا به ارتفاع حجاب ارباب الباب را انتفاع حاصل شود.(51)
فص حکمت نوریه فی کلمهّ یوسفیهّ:
یوسف (ع) در علم تعبیر کامل بود، و مراد حق تعالی را از صور مرتبه مثالیه می دانست. عایشه می گوید: اول آنچه از وحی رسول را – صلی ا... – علیه و سلم – حاصل شد، رویای صادقه بود که به حکم حدیث یک جزو است از چهل و شش جزو نبوت.
پس رسول (ص) هیچ خوابی نمی دید مگر که در حس ظاهر می شد چون روشنایی صبح، بی آنکه خفایی بر وی طاری شود.
ماهی صفت ازچه گوش داریم، کریم بگشاده چو دام چشمها بی بصریم
بیداری ما وخواب ما جمله یکیست چون ما ز صورۀ ره به حقایق نبریم(52)
همچنانکه معبر دانا مراد را می داند از صوری که مرئی است در نوم، همچنان عارف حقایق امور مراد را می داند از صوری که ظاهر است در حس، از آنکه هر چه در حس ظاهر می شود صورت چیزی است که در عالم مثالی است و آنچه در عالم مثالی است صورت معاینی است که فایض است بر ارواح مجرده از حضرات الهی و آن معانی از مقتضیات اسماء است.(53)
فص حکمهّ حقیقهّ فی کلمهّ اسحاقیه:
در اینکه ابراهیم خلیل (ع) رویای خود را تعبیر نکرد:
اسرار خدا مگوی با عامی چند مشنو سخن سوز دل از خامی چند
از کشف مگوی پیش محبوب که نیست انعام خدا درخور انعامی چند(54)
ابراهیم خلیل (ع) فرزند خود را گفت: در خواب و خیال می دیدم که تو را ذبح می کردم و به تعبیر این منام قیام ننمود. در صورتیکه به تعبیر حاجت بود و می شاید که معینی را از معانی منتقشه الواج ارواح عالیه ادراک کند و او در صورتی پوشاند مثالیه که مناسب باشد آنچه را در حضرت خیال اوست از صور و ابراهیم (ع) تعبیر نکرد زیرا اینرا از قبیل وحی انگاشت. و ظاهر شدن او در صورت اسحاق، از برای مناسبت واقع بینیها که آن اسلام است لوجه ا... و انقیاد مراحکام او را. ابراهیم به واسطه تصدیق رویا مبادرت به قصد ذبح فرزند خویش کرد، پس پروردگار فدا داد به ذبح عظیم از جهت و هم ابراهیم. پس تجلی صور در حضرت خیل محتاج است به علمی دیگر که بدان اِدراک شود که مراد حق از صورت مرئیه چیست؟
و این علم حاصل نمی شود مگر به انکشاف اسماء الهیه.(55)
نکات لازمه قبل از رمزگشایی و تعبیر خواب فرد رویابین:
1. باورهای اعتقادی از نظر دینی و اجتماعی و دیدگاه های عرفی و شرعی مورد قبول فرد رویابین و جامعه ایی که در آن زندگی می کند.
مثال: صلیب برای یک فرد مسیحی در خواب نشانه ای از مرگ تلقی می شود ولی برای یک ایرانی نشانه ای از درفش کاویانی و عزت و بزرگی است.
2. بررسی تغذیه و داروهای مورد استفاده از نظر کمی و کیفی و از لحاظ تاثیرات بیوشیمیایی و فارماکولوژیکی.
3. بررسی حالات پسیکولوژیک و تاثیر مسائل روحی و روانی در روشن بینی واقعی فرد رویابین.
4. بررسی اتفاقات روزمره و شغل و مشغولیات فرد رویابین.
5. بررسی معضلات جسمانی و دردهای بدنی در رویابین.
6. بررسی زمان دیدن رویا و خواب در فرد رویابین از نظر مکانیزم عملکرد مغز در ساعات گوناگون متفاوت می باشد.(56)
نتیجه کلی:
1. خواب رفتن برای صحت و سلامت جسم وروان بسیار واجب است.
2. خواب دادن یک سوپاپ تخلیه روانی است.
3. خواب دیدن نشانه ایی از بشارت و یا هشدار ضمیر ناخودآگاه آدمی است.
4. یکی از شیوه های روشن بینی دیدن خوابهای صادقه و قابل تعبیر می باشد.
5. خواب دیدن یک فرآیند فیزیولژکی است که مواردی از قبیل باورها و مشغولیات و بیماریها و... می تواند در روند رویا تأثیر بگذارد.
6. با تجربیات تمرکزی، نیروی روشن بینی ذهن را باور نمود تا از طریق خوابهای صادقه آینده را پیشگویی کرد.
پی‌نوشت‌ها:
1. پروفباک / دایرة المعارف تعبیر خواب / مترجم آل کثیر / انتشارات غزل / چاپ اول 1381 / ص19
2. دکتر محقق ، محمدباقر / خواب و بیداری و خواب دیدن از نظر علمی و دینی / انتشارات بعثت / چاپ دوم / پاییز 1368 / ص1
3. همان منبع / ص4
4. مجموعه مقالات همایش جهانی حکیم ملاصدرا / ملاصدرا و مسئله نفسو معاد / انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا / چاپ اول بهار 1383 / ص428 و ص429
5. دکتر مالترماکسول / راه درمان نگرانی های فکری / ترجمه حسینعلی ادیب پور / انتشارات ادیب پور / چاپ اول بهار 1370 / ص37
6. فروم ، اریک / زبان از یاد رفته / ترجمه دکتر ابراهیم امانت / انتشارات مروارید / چاپ چهارم 1366 / ص1
7. همان منبع / ص5
8. همان منبع / ص6
9. همان منبع ص7
10. همان منبع / ص15
11. فروم ، اریک / زبان از یاد رفته / ترجمه دکتر ابراهیم امانت / انتشارات مروارید / چاپ چهارم 1366 / ص37
12. همان منبع / ص193
13. همان منبع / ص194
14. فروم ، اریک / زبان از یاد رفته / ترجمه دکتر ابراهیم امانت / انتشارات مروارید / چاپ چهارم 1366 / ص255
15. همان منبع / ص256
16. خرمشاهی ، بهادالدین / جهان غیب و غیب جهان / انتشارات کیوان / تابستان 1365 / ص46
17. همان منبع / ص47
18. همان منبع / ص49
19. خرمشاهی ، بهادالدین / جهان غیب و غیب جهان / انتشارات کیوان / تابستان 1365 / ص52
20. خرمشاهی ، بهادالدین / جهان غیب و غیب جهان / انتشارات کیوان / تابستان 1365 / ص56
21. همان منبع / ص66
22. همان منبع / ص76
23. اپلی ، ارنست / رویا و تعبیر رویا از دیدگاه روانشناسی یونگ / ترجمه دل آرا قهرمان / چاپ اول 1378 / چاپخانه آتش / ص29
24. اپلی ، ارنست / رویا و تعبیر رویا از دیدگاه روانشناسی یونگ / ترجمه دل آرا قهرمان / چاپ اول 1378 / چاپخانه آتش / ص34
25. همان منبع / ص37
26. همان منبع / ص42
27. همان منبع / ص49
28. همان منبع / ص51
29. اپلی ، ارنست / رویا و تعبیر رویا از دیدگاه روانشناسی یونگ / ترجمه دل آرا قهرمان / چاپ اول 1378 / چاپخانه آتش / ص67
30. همان منبع / ص90
31. مرحوم حاج گنابادی ، سلطان محمد ؛ تابنده گنابادی ، سلطان حسین / تنبه النائمین ؛ خواب مغنا طیسی / چاپ سوم / شهریور 1381 / ص2
32. همان منبع / ص3
33. همان منبع / ص4
34. همان منبع / ص6
35. مرحوم حاج گنابادی ، سلطان محمد ؛ تابنده گنابادی ، سلطان حسین / تنبه النائمین ؛ خواب مغنا طیسی / چاپ سوم / شهریور 1381 / ص54
36. همان منبع / ص57
37. رازی ، نجم الدین / گزیده مرصادالعباد / به انتخاب و با مقدمه دکتر محمدامین ریاحی / انتشارات علمی / چاپ چهاردهم 1381 / ص163
38. رازی ، نجم الدین / گزیده مرصادالعباد / به انتخاب و با مقدمه دکتر محمدامین ریاحی / انتشارات علمی / چاپ چهاردهم 1381 /ص 166
39. دکتر هارتمن ، ارنست / کابوس ، روان شناسی و زیست شناسی رویاهای ترسناک / ترجمه یاور دهقان هشتچین / انتشارات امیرکبیر ، تهران 1380 / ص23
40. دکتر محقق ، محمد باقر / خواب و بیداری و خواب دیدن از نظر علمی و دینی / انتشارات بعثت / چاپ دوم / پاییز 1368 / ص11 ، ص12
41. همان منبع / ص15
42. دکتر محقق ، محمد باقر / خواب و بیداری و خواب دیدن از نظر علمی و دینی / چاپ دوم /ص19
43. همان منبع / ص25
44. همان منبع / ص30
45. همان منبع / ص33
46. همان منبع / ص36
47. دکتر محقق ، محمد باقر / خواب و بیداری و خواب دیدن از نظر علمی و دینی / انتشارات بعثت / چاپ دوم / پاییز 1368 /ص41
48. خوارزمی ، حسن / شرح فصوص الحکم / محی الدین عربی / تصحیح نصیب مایل هروی / انتشاراتی مولی /چاپ دوم 1368 / ص44
49. همان منبع / ص45 ، ص46
50. خوارزمی ، حسن / شرح فصوص الحکم / محی الدین عربی / تصحیح نصیب مایل هروی / انتشاراتی مولی /چاپ دوم 1368 / ص332
51. همان منبع / ص333
52. همان منبع / ص268
53. همان منبع / ص 261
54. آل کثیر / دایرة المعارف تعبیر خواب / پروفباک / انتشارات غزل / چاپ اول 1381 / ص
http://khabroya.blogsky.com منبع
[[رده:روانشناسی]]
| |||