دادائیسم: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دادا'''، '''دادائیسم'''، '''داداگری''' یا '''مکتب دادا''' {{به فرانسوی|Dadaïsme}} مكتبیمکتبی است پوچ گرا و هیچ انگار كهکه در سال‌های پس از جنگ جهانی اول رواج داشت. در واقع، دادا واكنشیواکنشی است انقلابی به پیامدهای ناگوار جنگ جهانی اول.

واژۀ «دادا» در زبان فرانسه به معنی «سرگرمی و مسخرگی» است. كودكانکودکان آن را به معنی «اسب چوبی» به كارکار می‌برند. همچنین معنای «همه یا هیچ» نیز از آن استنباط می‌شود. برخی آن را به معنای «بابا» در مقابل ماما دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب | تاریخ بازبینی=۲۳ مه ۲۰۱۴ | صفحه=ص 125 | نام کتاب=فرهنگ اصطلاحات ادبی | چاپ=دوم}}</ref> این واژه در زبان رومانیایی به معنای «آری» كاربردکاربرد دارد. در یكییکی از زبان‌های آفریقایی نیز به معنای «دم گاو» آمده است.<ref>{{یادکرد کتاب | تاریخ بازبینی=۲۳ مه ۲۰۱۴ | صفحه=ص 205 | نام کتاب=آشنایی با مکتب های ادبی | چاپ=اول}}</ref> البته هیچ یكیک از این معانی با مكتبیمکتبی كهکه در ذیل به تعریف آن خواهیم پرداخت، ارتباطی ندارد.

دادائیسم را می‌توان زاییدهٔ نومیدی، اضطراب و هرج و مرج ناشی از آدمکشی‌ها و خرابی‌های جنگ جهانی اول دانست. دادائیسم زبان حال کسانی است که به پایداری و دوام هیچ امری امید ندارند، در واقع دادائیسم با همه چیز مخالف است حتی با دادائیسم.<ref>روزنامه شرق/شماره ۸۵۷/صفحه ۱۷/مقالهٔ داستان دوشهر</ref>، غرض پیروان این مکتب طغیانی بر ضد هنر، اخلاق و اجتماع بود. آنان می‌خواستند بشریت و در آغاز ادبیات را از زیر یوغ عقل و منطق و زبان آزاد کنند و بی‌شک چون بنای این مکتب بر نفی بود ناچار می‌بایست شیوهٔ کار خود را هم بر نفی استوار و عبارت‌هایی غیرقابل فهم انشا کنند.در واقع، دادا واكنشیواکنشی است انقلابی به پیامدهای ناگوار جنگ جهانی اول. با شروع جنگ، انتشار كتابهاکتابها و مجلات متوقف شد و این امر، سبب ركودرکود ادبیات و هنر در جهان گردید. اوضاع نابسامان و آشفته، حتی افكارافکار هنرمندان را مشوش نموده بود. در همان سال‌ها، نوجوانانی پا به عرصه اجتماع نهادند كهکه بلافاصله از آغوش خانواده و مدرسه، رهسپار میدان‌های جنگ می‌شدند. روشن است كهکه آنها در بدو ورود به جامعه با چه صحنه‌هایی مواجه می‌شدند؛ صحنه‌هایی مانند مرگ، نابودی، ویرانی، قتل و خون ریزی و اسارت. این عامل سبب شد آنها به همه قرار دادهای اجتماعی، سیاسی و حتی هنری بدبین گردند و این قوانین را عامل جنگ و ویرانی بدانند. آنان امیدی به بازگشت ثبات و آرامش جهان نداشتند. از این رو، پس از جنگ، واكنشیواکنشی ناگهانی و ویرانگر از خود نشان دادند و مكتبمکتب دادائیسم را پایه‌گذاری كردندکردند.<ref group="4">رضا سید حسینی ، مکتب های ادبی ، چاپ سیزدهم ، جلد دوم ، صفحه 749-758</ref>

دادائیست‌ها جامعه را نقد می‌كردند،می‌کردند، ولی زبان و آثار آنها به گونه‌ای نبود كهکه مردم با آن ارتباط برقرار كنندکنند و منظور آنها را بفهمند.

مثلاً شیوه نویسندگی آنها به این ترتیب بود كهکه مقاله‌ای را از یكیک روزنامه انتخاب می‌كردندمی‌کردند و آن را با قیچی تكهتکه تكهتکه می‌نمودند تا حدی

كهکه در هر قطعه تنها یكیک كلمهکلمه باقی بماند. آنها قطعات بریده كاغذکاغذ را در كیسه‌ایکیسه‌ای می‌ریختند و آن را تكانتکان می‌دادند. پس یكییکی یكییکی آنها را

بیرون آورده و در كنارکنار هم قرار می‌دادند. واضح است كهکه مطلب به دست آمده تا چه حد نامفهوم و بی معنا خواهد بود. قطعه زیر نمونه‌ای از

اشعار دادائیست‌هاست: «بلوری از فریاد مضطرب می‌اندازد روی صفحه‌ای كهکه خزان. خواهشمندم گردی نیم بیان مرا به هم نزنید. غیر ذی فقارذی‌فقار.

شامگاهان آرامی حسن و جمال دوشیزه‌ای كهکه آب پاشی راه مرداب را تغییر شكلشکل می‌دهد».<ref name="فرهنگ اصطلاحات ادبی">{{یادکرد کتاب | تاریخ بازبینی=۲۳ مه ۲۰۱۴ | صفحه=ص 126}}</ref>

نمایشنامه‌های آنها نیز عجیب و مضحكمضحک بود. به گفته یكییکی از اعضای این مكتبمکتب ، در یكییکی از نمایش‌ها «روی صحنه عده‌ای با كوبیدنکوبیدن دسته كلیدکلید به جعبه‌ای فلزی، موسیقی متن درست می‌كردندمی‌کردند كهکه حاضران را تا سر حدّ جنون به خشم می آورد. صدایی از زیر یكیک كلاهکلاه بزرگ، شعرهای ژان آرپ را می‌خواند. هولزبنكهولزبنک با فریادی كهکه هر آن شدیدتر می‌شد، شعرهای خودش را می‌خواند و تزارا، ریتم یكنواختییکنواختی را روی طبل می‌نواخت. بعد او و هولزبنكهولزبنک در حالی كهکه صدای خرس در می آوردند، دور صحنه می‌رقصیدند.»<ref>{{یادکرد کتاب | تاریخ بازبینی=۲۳ مه ۲۰۱۴ | صفحه=ص 568 | عنوان کتاب=دانشنامه ی ادب فارسی | چاپ=سوم}}</ref>

اگر چه عقاید و رفتار دادائیست‌ها مبتنی بر ویرانگری و نقض همه امور عقلانی و قوانین اجتماعی بود، اما در پس این ویرانگری، آنها در پی خلق دنیایی زیبا و عاری از جنگ و نفرت بودند. به عقیده آنها هنرمند باید در پی خلاقیت باشد و این خلاقیت را در وجود خود جستجستجو و جو كندکند. سنت‌های گذشته نباید ذوق و قریحه او را محدود سازد.<ref>{{یادکرد کتاب | تاریخ بازبینی=۲۳ مه ۲۰۱۴ | صفحه=ص 553 | عنوان کتاب=مکتب های ادبی و هنری | چاپ=سوم}}</ref>

دادا، جنبش هنری که به عنوان طغیانی در برابر سرخوردگی‌های ناشی از جنگ جهانی اول بود، تا ۱۹۲۲ ادامه یافت. [[پل ویریلیو]] متفکر فرانسوی دادائیسم را نتیجه واکنش هنرمندان اتریشی به ارزش‌های محافظه کارانه در میانه جنگ جهانی اول می‌داند و معتقد است دادائیسم شورشی علیه ارزش‌های مسلط آن زمانه بوده است. پس از مدتی دادائیسم كهکه ریشه در مكتب‌هاییمکتب‌هایی چون امپرسیونیسم، كوبیسمکوبیسم و فوتوریسم داشت، با تغییراتی كهکه در جهان‌بینی و نگرش اعضای آن به وجود آمد، زمینه ایجاد مكتبمکتب سوررئالیسم را فراهم آوردند. نخستین پایه‌گذاران مكتبمکتب سوررئالیسم كسانیکسانی بودند كهکه روزی در مكتبمکتب دادائیسم فعالیت داستند. آندره برتون (Andre Breton) یكییکی از این افراد است. به همین ترتیب، ویریلیو ظهور سوررئالیسم پس از جنگ جهانی اول و در دهه 1920 را واکنش هنرمندان فرانسوی به وحشی گری‌های جنگ جهانی اول می‌دانست.<ref>احسان شاه قاسمی (1392). پدیدار شناسی پل ویریلیو. نشریه جهانی رسانه، پاییز و زمستان 1392 - شماره 16. http://gmj.ut.ac.ir/Attachments/20143912358676.pdf</ref> دادا هر چند عمر کوتاهی داشت و فقط در چند شهر متمرکز بود، تأثیر فوق‌العاده‌ای از خود به جای گذاشت، و موجب شد که جنبش‌های هنر پیشتاز، میثاق‌ها، ارزش‌های فرهنگی دیرینه را به چالش گیرند. دادا از جمله حرکت‌های مهمی بود که جنبش [[فراواقع‌گرایی]] (سورئالیسم) در [[پاریس]] از آن نشأت گرفت.<ref>لینتن(۱۳۸۲)، ص ۴۹۲</ref>

{{پانویس|۲}}