|
|شرکت سازنده =
|خانواده = [[شبه-یونیکس]]
|نوع هسته = [[ریزهسته]] (در [[گنو/لینوکسهسته یکپارچه|یکپارچه]] از نوعدر [[هسته یکپارچهلینوکس|یکپارچهلینوکس]])
|نوع منبع = [[نرم‌افزار آزاد]]
|پلاتفرم = [[گنو]]
|تاریخ اولین انتشار =
|آخرین نسخه پایدار =
|آخرین نسخه آزمایشی =
|تاریخ آخرین نسخه آزمایشی =
|روش بروزرسانی = [[مدیر بسته]]
|برنامه مدیریت بسته‌ها = [[گیکس]]
|واسط کاربری پیش‌فرض = [[گنوم]] و واسط‌های دیگر
|پروانه = [[جی‌پی‌ال]] و [[پروانه‌هایمجوزهای آزاد]] دیگر
|وضعیت = فعال
|وب‌گاه = [http://www.gnu.org/ www.gnu.org]
|وضعیت پشتیبانی = مبتنی بر جامعه‌ی کاربری
}}
''گنو نام [[منطقه حفاظت‌شده|منطقه حفاظت‌شده‌ای]] در [[ایران]] نیز هست. [[منطقه حفاظت شده گنو]] را ببینید.''
{{دیگر کاربردها}}
سیستم‌عاملپروژه '''گنو''' در سال [[۱۹۸۳۱۹۸۴ (میلادی)|۱۹۸۳۱۹۸۴]] با هدف ایجاد [[سیستم‌عامل|سیستم‌عاملی]] کامل و آزاد شبیه به [[یونیکس]] به‌وسیله [[ریچارد استالمن]] پایه‌گذاری شد. GNU مخفف «GNU's Not Unix» است. امروزه مهم‌ترین و رایج‌ترین سیستم‌عاملی که از نرم‌افزارهای پروژه گنو و پروانه [[GNU GPL]] استفاده می‌کند، [[گنو/لینوکس]] است که از هسته مرکزی [[لینوکس]] استفاده می‌کند. سیستم‌عامل اصلی گنو، [[گنو هرد]] است که هنوز در حال توسعه تا رسیدن به سطح پایدار است و کاربر و کاربرد زیادی ندارد.
[[پروژه گنو|پروژه‌ی گنو]] در سال [[۱۹۸۴ (میلادی)|۱۹۸۴]] با هدف تولید [[نرم‌افزار آزاد]] برای سیستم‌عامل گنو تأسیس شد.
[[بنیاد نرم‌افزار آزاد]] در سال [[۱۹۸۵ (میلادی)|۱۹۸۵]] با هدف حمایت از جنبش [[نرم‌افزار آزاد|آزادی نرم‌افزار]] و به ویژه پروژه‌ی گنو شروع به کار کرد.
امروزه مهم‌ترین و رایج‌ترین سیستم‌عاملی که از نرم‌افزارهای پروژه گنو و پروانه [[GNU GPL]] استفاده می‌کند، [[گنو/لینوکس]] است که از کرنل [[لینوکس]] استفاده می‌کند. کرنل اصلی سیستم‌عامل گنو، [[گنو هرد]] است.
== تاریخچه ==
در دهه‌یدههٔ ۱۹۷۰ و اوایل دهه‌یدههٔ ۱۹۸۰، [[برنامه‌نویس|برنامه‌نویسان]] رایانه تمامی کدهایی را که می‌نوشتند با دیگران به اشتراک می‌گذاشتند. هر شخصی متن برنامه‌یبرنامهٔ خود را در اختیار دیگر برنامه‌نویسان می‌گذاشت و به اشتراک گذاری نرم‌افزار امری عادی بود.
اما در اوایل دهه‌یدههٔ ۱۹۸۰ همه چیز به آرامی دگرگون شد. شرکت‌های نرم‌افزاری دیگر متن برنامه‌های خود را در اختیار دیگران قرار نمی‌دادند. برنامه‌نویسان نمی‌توانستند برنامه‌های دیگران را تغییر داده و آن را بهبود بخشند. از این پس به اشتراک گذاریِ نرم‌افزار جرم محسوب می‌شد.
در همین سال‌ها [[ریچارد استالمن]] در آزمایشگاه هوش مصنوعیِ مؤسّسه‌یموسسهٔ تکنولوژیِ ماساچوست ([[ام‌آی‌تی]]) مشغول به کار بود. او معتقد بود که نرم‌افزار باید همواره آزاد بوده و همگان اجازهٔ ویرایش آن را داشته باشند. به عبارت دیگر [[نرم‌افزار آزاد|نرم‌افزار باید آزاد باشد]].
نخستیناولین گاممرحله برای داشتن یک رایانه‌یکامپیوترِ آزاد، وجود یک سیستم‌عامل آزاد و [[نرم‌افزار آزاد|نرم‌افزارهای آزادی]] بر روی آن بود؛ بنابراین ریچارد استالمن [[پروژه گنو|پروژه‌ی گنو]] را آغاز کرد. در طی سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۵ او کامپایلر [[جی‌سی‌سی]] و ویرایشگر [[ایمکس]] را نوشته و منتشر کرد. به این ترتیب ابزارهای نخستیناولیهٔ مورد نیاز برای طراحی و ساخت یک سیستم‌عامل فراهم شد. در سال ۱۹۸۵ [[بنیاد نرم‌افزارهای آزاد]] پایه‌گذاری شد، مفهوم [[کپی‌لفت]] به وجود آمد و اجازه‌نامهٔ جامع و عمومی گنو ([[جی‌پی‌ال]]) برای حمایت نرم‌افزارهای آزاد و تضمین آزادی کابران نوشته شد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.gnu.org/gnu/gnu-history.fa.html|عنوان=تاریخچه پروژه گنو|بازدید=۱۵ می ۲۰۰۹|زبان=فارسی}}</ref>
از آن زمان تا کنون افراد بسیاری به صورت داوطلبانه با این سیستم‌عاملپروژه همکاری کرده و بخش‌های مختلف آن را توسعه دادند.
تا سال ۱۹۹۰ تمامی اجزای یک سیستم‌عامل به غیر از کرنلهستهٔ آن آماده بود. در سال ۱۹۹۱ [[لینوس توروالدز]] کرنلی با نامهستهٔ [[لینوکس]] را پدید آورد. ترکیب سیستم‌عامل گنو با هستهٔ لینوکس یک سیستم‌عامل کامل شد. امروزه این سیستم‌عامل به اشتباهبیشتر با نام [[لینوکس]] شناخته می‌شود. ولیاما حامیان و توسعه‌دهندگان گنو نام گنو/لینوکس را ترجیح می‌دهند چرا که نام گنو با فلسفه‌یفلسفهٔ آن که تولید مجموعه‌ای از نرم‌افزارهای آزاد است، پیوند خورده است. (نگاه کنید به مقالهٔ [http://www.gnu.org/gnu/why-gnu-linux.html چه چیزی درون یک نام نهفته است؟] نوشتهٔ ریچارد استالمن) و مقالهٔ [[بحث نامگذاری گنو/لینوکس]].
هر چند [[گنو/لینوکس]] کاملاً آزاد است، اما می‌توان اجزای غیر آزاد را نیز بر روی آن اجرا کرد. به این ترتیب توزیع‌هایی از [[سیستم‌عامل]] [[گنو/لینوکس]] پدیدآمده‌اند که کاملاً آزاد نیستند. بنیاد نرم‌افزارهای آزاد [http://www.gnu.org/links/links.html#FreeGNULinuxDistributions فهرستی از توزیع‌های کاملاً آزاد گنو/لینوکس] تهیه کرده است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.gnu.org/gnu/linux-and-gnu.fa.html|عنوان=لینوکس و پروژه گنو|نویسنده=ریچارد استالمن|زبان=فارسی|بازدید=۱۵ می ۲۰۰۹}}</ref>
== سیستم‌عامل گنو ==
هدف اصلی در [[پروژه گنو|پروژه‌ی گنو/لینوکس]] ایجاد مجموعه‌ای از نرم‌افزارها شامل [[کرنلهسته سیستم‌عامل]]، ابزارهای مدیریتی، ابزارهای توسعه‌یتوسعهٔ نرم‌افزارها (همانند مجموعه‌یمجموعهٔ [[همگردان|همگردان‌هایهمگردانهای]] [[جی‌سی‌سی]]) و ... است که به کاربران آزادی کامل را برای اجرا، مطالعه، ویرایش و به اشتراک‌گذاریِ نرم‌افزارها اعطا کند. در حقیقت، هدف اصلی پروژه تنها تأمینتامین یک سیستم‌عامل پایدار و ایمن نیست،نیست بلکه تامینهدف آزادیاصلی کاربرانآن تامین و دفاع از آنآزادی کاربران است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.gnu.org/gnu/thegnuproject.html|عنوان=پروژه گنو|بازدید=۱۵ می ۲۰۰۹}}</ref>
== نام و نشان گنو ==
گنو یک مخفف بازگشتی است و از نخستیناولین حرف کلمات '''GNU's Not Unix''' به معنای '''گنو یونیکس نیست''' گرفته شده است. [[ریچارد استالمن]] این نام را روشی خلّاقانه برای ادای دین به سیستم‌عامل [[یونیکس]] می‌داند، زیرا استفادهیونیکس ازنامیست نامتجاری یونیکسو استفاده در یک محصول دیگر مجازبدون اجازه امکان پذیر نیست. همچنین گنو نام نوعی [[گاو وحشی]] است که در [[آفریقا]] زندگی می‌کند.
نشان گنو، با طرحی از سر [[گاو وحشی]]، توسط Etienne Suvasa طراحی شده است و در وب‌سایت گنو و یا مقاله‌های بنیاد نرم‌افزارهای آزاد به کار می‌رود.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.gnu.org/graphics/agnuhead.html|عنوان=A GNU Head|بازدید=۱۵ می ۲۰۰۹}}</ref>
{{درگاه|نرم‌افزار آزاد}}
* [[مقایسه سیستم‌عامل‌های متن‌باز]]
* [[پروانه مستندات آزاد گنو]]
* [[پروانه عمومی همگانی گنو]]
== منابع ==
| 