سارگون دوم: تفاوت میان نسخه‌ها

شهر '''ایزیرتا''' (یا '''ایزیرتو''')<ref>Izirtu,Izirta</ref> که [[سقز]] کنونی باشد، قبل از اولین اتحاد [[اتحادیه قبایل ماد]] به عنوان پایتخت [[ماننا]] شناخته می‌شده‌می‌شده است. گفته شده که این شهر با نام [[ایزیرتا]] در زمان نخستین اتحادیهٔ ماد، پایتخت مادها بود . سرکردگان ماد در اطراف این شهر استحکاماتی برای خود ساختند که از آن جمله [[زیویه]]<ref>[[ایزبیا]]، [[ایزیبیا]]</ref> و [[قپلانتوی]] کنونی<ref>[[آدامائیت]]</ref> را می‌توان نام برد.

* ۷۲۱ (پیش از میلاد)؛ سارگن دوم پادشاه آشور بر [[اسرائیل]] چیره ‌شدشد.

* مرز شمال از کوه‌های [[گیزیل بوندا]]<ref>[[قافلانکوه|Qaflankuh-e Sharqi Rural District]]</ref> و ناحیهٔ [[زنجان]]- [[قزوین]] عبور می‌کرد. اینجا مرز شرقی نواحی اشغال شده آغاز می‌گشت و تا مغرب قزوین و مشرق [[همدان]] امتداد می‌یافت.

لشکرکشی سال - ۷۱۴ پ. م. - به منظور تنبیه [[زیکرتو]] و [[آندیا]]<ref>بر خلاف [[اوئیش دیش]] که در سال ۷۱۶ قلع و قمع شده بود. ممکن است که [[روسای یکم]] در سال ۷۱۵ ناحیهٔ اوئیش دیش را از [[ماننا]] متنزع و تصرف کرده باشد.</ref> که هنوز سر به اطاعت ننهاده بودند طرح شده بود. در آغاز لشکرکشی، سارگون دوم وارد ایالت [[سوریگاش]] - یکی از ایالات ماننا - شد. شاید سوری‌گاش همان ایالتی باشد که [[روسای یکم]] در سال ۷۱۶ پ. م. تسخیر کرد<ref> [[رازلیق|Razliq]] ؟</ref>. هدایای ماننا در این محل توسط [[اولوسونو]] پادشاه آن کشور و کسان و مشاوران وی تقدیم سارگون دوم شد. آنگاه سارگون‌دوم به منظور تظاهر جنگی از متصرفهٔ پادشاهی غیر مستقل و کوچک [[آلاباری]] در بخش علیای [[زاب کوچک]] گذشت و تعدادی [[اسب]] و دام از [[بلا پالی دین]]<ref>Belapaliddin</ref> دست نشاندهٔ خویش برسم هدیه گرفت و سپس وارد ایالت آشوری [[پارسوا]] گشت و محتمل است منظورش استتار نیّات واقعی خویش و فریب دادن طرف یعنی اورارتو بود. اینجا از طرف خداوندان دهکده‌های اراضی [[ماد]] که قبلاً مطیع آشوریان گشته بودند<ref>در متن سالنامه‌ها از [[نامار]]، [[بیت سانگی بوتو]]، [[بیت آبدادانی]] و کشور [[مادها]] سخن می‌گوید. احتمالااحتمالاً [[الی پی]] نیز در مفهوم اخیر مستور است.</ref> و بلاواسطه مجاور آن بودند هدایایی به سارگوم‌دوم تقدیم شد. متن مزبور نام ۲۶ فرمانفرما را ذکر می‌کند و اسم [[تالتا]] فرمانفرمای [[الی پی]] در رأس فهرست قرار گرفته است. اینان به سارگون‌دوم تعدادی اسب و [[قاطر]] و دام‌های شاخ‌دار و شتران دو کوهان تحویل دادند. ظاهراً عامّه چنین پنداشتند که سارگون‌دوم می‌خواهد لشکرکشی به [[ماد مرکزی]] را تکرار کند. ولی نیّات وی بالکل دیگر گونه بود. شاه آشور از [[پارسوا]] حرکت کرده از کوه‌ها و گردنه‌ها گذشته وارد سرزمین [[میّسو]] که یکی از ایالات [[ماننا]] بود شد. در آنجا طبق قرار قبلی [[اولوسونو]] در قلعهٔ [[زیرداکا]]<ref>یا سیرداکّا، دوردورکّا.</ref> چشم براه وی بود و انبارهای پر از خواربار تهیه کرده، هدایایی از اسبان و دام‌ها به لشکریان [[آشور]] تقدیم داشت. سارگون‌دوم در طی مذاکراه با اولوسونو شاه ماننا، گویا به درخواست وی نوید داد که علیه [[اورارتو]] لشکرکشی می‌کند و اراضیی را که ماننا در کرانهٔ شرقی [[دریاچه اورمیه]] از دست داده است مسخّر ساخته به وی باز می‌گرداند. ضیافتی به افتخار اولوسونو و ماننائیان ترتیب داده شد و اولوسونو گرچه زیر دست سارگون‌دوم نشست ولی به هر حال بالاتر از جاییکه در گذشته پدرش [[ایرانزو]] اشغال می‌کرد جلوس کرد. و با این عمل [[ماننا]] کشوری متحد [[آشور]] شناخته شد. در اینجا هدیه‌های فرمانفرمایان از دو قلعهٔ [[گیزیل بوندا]] یعنی زیزی از [[آپپاتار]] و زالا<ref>این نام بدون حرف آخر با [[زال]] در [[شاهنامه]] تطابق دارد.</ref> از [[کیت پات]]<ref>Kitpat, Zala, Aappata, Zizi.</ref> واقع در مرز [[پارسوا]] که در ارسال آن تأخیر شده بود، دریافت گردید.

در این میان سارگون‌دوم محافظانی را که متاتی در گردنهٔ [[اوُآش دیرمکو]] گذاشته بود از میان برداشت و ۱۳ دژ زیکرتویی را غارت و ویران کرد<ref>[[ایشتائی پا]]، [[ساکتاتوش]]، [[نانزو]]، [[آئوکانه]]، [[کابانی]]، [[گوروسوپا]]، راکسی، [[گیم داکریکا]]، [[باروناکا]]، [[اوبابارا]]، [[سی ته را]]، [[تاشتامی]]، و [[تسامیا]]. قلاع گیم‌داکریکا و باروناکا مختوم به « کا» ممکن است از اسلاف [[کیانیان]] باشند.</ref> و سپس به ناگهان جهت حرکت خویش را تغییر داده متوجه مغرب و ایالت [[اوئیشدیش]] متعلق به [[ماننا]] در ناحیهٔ [[مراغه]] فعلی که از طرف [[اورارتو]] اشغال شده بود، گشت<ref>این واقعه شاید در سال - ۷۱۵ پ. م. - اتفاق افتاد.</ref>. این تغییر جهت، ظاهراً، هم از آغاز لشکرکشی جزو نقشهٔ سارگون‌دوم بود و وی در اوئیشدیش گزارشی از عامل و جاسوس خود دریافت که مؤید این نقشه بود. عامل خبر داد که لشکریان [[روسا]] نزدیک می‌شوند. احتمالااحتمالاً این جاسوس [[بلاپالیدین]]<ref>Belapallidin</ref> حاکم [[آلاباری]] یکی از شاهکان بود.

سارگون‌دوم در سال - ۷۱۳ پ. م. - لشکرکشی به داخل ماد را آغاز کرد. مادها از سال ۷۱۴ منتظر حمله بودند و از آن بیم داشتند. بهانهٔ این لشکر کشی شورشی بود که در ناحیهٔ [[کارالا]]<ref>در یکی از دره‌های بخش علیای [[زاب کوچک]] </ref> وقوع یافت و ساکنان آنجا مردی را که دست‌نشاندهٔ آشوریان بود طرد کردند و سارگون‌دوم ساکنان کارالا را قلع‌وقمع کرد و از آنجا عازم [[الی پی]] و [[ماد]] گشت. و پس از ورود به الی‌پی [[دالتا]]<ref>دالتو یا تالتو</ref> پادشاه آنجا را بر سریر سلطنت [[کارالا]] مستقر ساخت. این عمل بدان سبب ضرورت یافت که پادشاه مزبور طرفدار [[آشور]] بود و اتباع وی و حتا بزرگان و اعیان نیز از این رهگذر از وی ناراضی بودند<ref>[[فهرست نام دهندگان]].سالنامه‌ها خبر می‌دهند که سارکون‌دوم پذیرفت در اردوگاه خویش ۲۲۰۰ تن اسیر. قبلاقبلاً اشاره شده که سنگ ستون یادگاری از سارگون‌دوم در روستای [[نجف آباد ( کرمانشاه)]] یافت شده و در [[موزه ایران باستان]] نگهداری می‌شود.</ref> لشکریان آشور از آنجا به داخل ماد رهسپار شدند. متن منبع دراین مورد چنین می‌گوید:

کشور [[سیگری سو]]، کشور [[بائیت‌عان]]،<ref>یا [[باعیت]] (Ba-i-it-An اشتقاق از سامی عربی بمعنی [[خانه خدا]]، [[بیستون (شهر)|بیستون]] بسیار غیر محتمل است گرچه کاملاکاملاً ممکن است از لحاظ جغرافیایی با بیستون کنونی یکی باشد.</ref>، ایالت [[ماد]] که در مرز الی‌پی است، کشور...، کشور [[آپساخوتی]]، کشور [[پانوآتّی]]، کشور [[اوتیرنا]]<ref>Utirna, Parnuatti, Apsaxutti</ref>، دهکده‌هٔ [[دیریستانو]]، کشور ... ، کشور [[اوریاکی]]، کشور [[ریمانوتی]]، (؟)، ایالت کشور [[اوپورئی]]، کشور [[اویادائوئه]]، کشور [[بوستیس]]، کشور [[آگازی]]، کشور [[آمباندا]]، کشور [[دانانو]]<ref>Dana nu, Ambanda, Agazi, Bustis, Uyadaue, Upuri, Rimanuti, Uriakki, Dirisanu</ref>، ایالت [[مادهای دور دست]] در مرزهای کشور [[آریبی]] یا مشرق<ref>کلمه به کلمه « آری‌بی؛ بر آمدن خورشید</ref> و همچنین ایالت [[مادهای مقتدر]] که یوغ [[خدای آشور]] را فرو افکندند و به کوه‌ها و بیابان‌ها، مانند دزدان روی آوردند من هیزم شعله‌ور به تمام دهکده‌های ایشان افکندم و سراسر سرزمین ایشان را به تل‌های ویران و فراموش شده مبدل ساختم.

* [http://www.tarikhbook.ir/%d9%83%d8%aa%d9%8a%d8%a8%d9%87كتيبه-%d8%b3%d8%a7%d8%b1%da%af%d9%88%d9%86سارگون-%d8%af%d9%88%d9%85دوم-%d8%a2%d8%b4%d9%88%d8%b1%d9%8aآشوري/ متن فارسی کتیبه "تنگی‌ور" از سارگون دوم]