آبسکون: تفاوت میان نسخه‌ها

اکنون محل دقیق آبسکون شناخته نیست و کسانی آبسکون را در محل روستای [[خواجه نفس]] کنونی یا جزایر [[آشوراده]] می‌دانند، ولی حدس [[بارتولد]] که آن را در حدود [[گمش تپه]] یا [[گمیشان]] می‌داند، با توجه به طول و عرض جغرافیایی این دو منطقه، از اعتبار بیشتری برخوردار است. گذشته از آن، روایات مورخان و جغرافی‌دانان در اینکه آبسکون بندرگاهی بر کران دریا یا یکی از جزایر [[خزر]] بوده‌است، با یکدیگر اختلاف دارد. به هر حال، برخی آن را جزیره دانسته‌اند که [[محمد خوارزمشاه]] به آنجا گریخته تا از دست مغولان در امان بماند. اما از قراین دیگر تاریخی، از جمله اشارت دو مأخذ کهن ([[مسعودی]] و [[اصطخری]]) و نیز نقشه‌های جغرافی‌دانانی چون [[ابن حوقل]] و [[اصطخری]] بر می‌آید که آبسکون بندرگاهی پراهمیت بوده‌است و همین امر سبب شده که [[دریای خزر]] نام آن را برگیرد و در بسیاری از مآخذ تاریخی از آن به نام «دریای آبسکون» یاد شود. توضیح این تناقض به این صورت ممکن است که «جزیره دریای آبسکون» را کوتاه کرده و جزیره آبسکون نامیده‌اند. به هر حال، در سده چهارم هجری آبسکون بندری بزرگ و معتبر بود که افزون بر اهمیت بازرگانی و مرکزیت تجارتی، خط دفاعی در برابر [[ترکمان‌ها]] هم به شمار می‌رفته، و نیز راه ارتباطی شرق خزر به [[باب‌الابواب]]، [[گیلان]]، [[دیلم]] و بسیاری از سواحل [[دریای خزر]] بوده‌است.

 

[[رضاقلی خان هدایت]] در سفارت‌نامه خوارزم می‌گوید که آبسکون نام رودی در سه فرسخی [[استراباد]] است که از سوی [[خوارزم]] می‌آید و به [[دریای خزر]] می‌ریزد و محل ریختن آن را «آب سکون» نیز گویند. هم او می‌گوید که چون حاکم مازندران خواست برکنار دریا بنایی بسازد، آثاری ظاهر شد و هدایت حدس می‌زند که آن آثار، بقایای آبسکون کهن است، اما از آن پس چیزی از آثار مزبور یا بندرگاه آبسکون برجای نیست.

 

* دانشنامه ایرانیکا

* گای لسترنج، سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمة محمود عرفان، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۳۷

 

[[رده:تاریخ ایران]]

[[رده:دریای خزر]]