== دسته‌بندی#تغییرمسیر [[تک‌یاختگان ==]]▼{{متخصص}}
[[پرونده:Leishmania donovani 01.png|بندانگشتی|چپ|250px|''[[لیشمانیا]] دونووانی'' (''Leishmania donovani'') یک گونه از تک‌یاختگان، موجود در [[مغز استخوان]].]]
'''تک‌یاختگان''' [[جانداران]] ریزی هستند که دارای یک [[یاخته]] می‌باشند. همه [[پروکاریوت]]ها (جانداران بی هسته واقعی) مانند [[باکتری]]ها و [[باستانیان]] تک‌یاخته‌اند ولی برخی از [[یوکاریوت]]ها مانند بیشتر [[آغازیان]] نیز تک‌یاخته‌اند.'''پروتوزوآ''' یا '''پروتوزوئرها''' (Phylum Protozoa) جانداران [[یوکاریوت|یوکاریوتیک]] تک سلولی میکروسکوپی هستند که به قلمرو [[آغازیان]] تعلق دارند.
[[یاخته|یاختهٔ]] تک‌یاختگان دارای [[هسته]] است و به خاطر این ویژگی، در [[زیست‌شناسی]] آنها را هوهسته ([[یوکاریوت]]) می‌نامند. پیشوند '''هو''' هم‌ریشه و هم‌معنی eu می‌باشد و به معنی خوب و نیک است و karyot هم به معنی هسته است.
برخی ویژگی‌های تک‌یاختگان همانند [[جانوران]] است از جمله توانایی جابجاشدن و [[دگرخواری]].
تک‌یاختگان معمولاً به صورت گروهی و کنار هم زندگی می‌کنند. بیشتر [[آغازیان]] تک‌یاخته‌ای هستند ولی در تعداد زیادی از شاخه‌ها، پریاخته‌ها نیز به چشم می‌خورند. [[گیاهان]]، [[جانوران]] و [[قارچ|قارچ]]ها چندیاخته‌ای هستند.
پروتوزوئرها از نظر ساختمان تفاوت بسیاری با یکدیگر دارند. این دسته از جانداران ساکن آب و خاک بوده و از ذرات مواد غذایی و باکتریها تغذیه می‌کنند. عده‌ای از آنها بخشی از فلور طبیعی بدن جانداران را تشکیل می‌دهند. مطالعات این جانداران در محدوده علم [[میکروبیولوژی]] قرار دارد. پروتوزوآها عامل بیماریهای [[لیشمانیوز]]، [[خواب]] و [[شاگاس]] در انسان هستند.
== ساختار ==
پروتوزوئرها در سلسله جانوری پایین‌ترین جانوران می‌باشند و گروههای دیگرجانوران، پریاخته‌ها یا متازوئرها هستند. از لحاظ ساختمان، یک پروتوزوئر با یک سلول از بدن جانور متازوئر قابل تطبیق است؛ ولی از نظر عمل و وظیفه یک موجود زنده (Organism) کامل است و دارای تعادل فیزیولوژیکی است و تمام اعمال ضروری زندگی یک جانور را انجام می‌دهد. بعضی از پروتوزوئرها از لحاظ ساختمان بسیار ساده و بعضی دیگر پیچیده و دارای «اندامهای سلولی – cell organs یا Organelles» هستند.
== انتشار ==
بسیاری ازپروتوزوئرها زندگی مستقل دارند و یا به طور آزاد شنا می‌کنند، درحالیکه بعضی بی حرکت وبعضی هر دو صورت را دارا می‌باشند و کلنی‌هایی (Colonies) تشکیل می‌دهند. بقیه در روی یا داخل بعضی از گونه‌های گیاهان و تمام انواع جانوران از پروتوزوئرها تا انسان زندگی می‌کنند.
بسیاری از پروتوزوئرها برای جانوران بسیار کوچک دیگر به منزله غذا می‌باشند. بعضی دیگر در تصفیه آب‌هایی که به وسیله صافی‌ها انجام می‌شود و بسترهای فاضلابها مفیدند ولی گونه‌های بیماریزا از قبیل عوامل اسهال خونی آمیبی، مالاریا و بیماری خواب آفریقایی نیز موجود می‌باشند.
▲== دسته‌بندی تک‌یاختگان ==
در یک دسته‌بندی آغازیان به دو گروه جانورمانند و گیاه‌مانند تقسیم می‌شوند:
* '''تک‌یاختگان جانورمانند''':
** سارکودینا(Sarcodina) (پاگوشتیان)، یا ریشه پایان (Rhizopods) با پاهای کاذب (pseudopodia) مانند [[آمیب|آمیب‌ها]]
** سیلیاتا(Ciliata)، یا [[مژکداران]] (Ciliates) که دارای مژک در سراسر زندگی می‌باشند مانند [[بالانتیدیوم کولای]] و [[پارامسی]]
** سوکتوریا(Suctoria)، یا مکنده‌ها که در آغاز دارای مژک و در مراحل بلوغ دارای شاخکند مانند پودوفیریا. این رده را می‌توان زیر رده مژکداران نیز قرار داد(Class Phyllopharyngea).
** [[هاگ‌داران]]، اسپوروزوآ(Sporozoa) یا Apicomplexa. جانوران لجنی [[میکسوزوآ]] (Myxozoa)، [[ریزهاگیان]] (Microsporidia) اصولاً فاقد اندامهای سلولی مخصوص حرکت می‌باشند (بجز مرحله گامتوسیتی) مانند [[پلاسمودیوم مالاریه]] و [[توکسوپلاسما گوندی]].
* '''تک‌یاختگان گیاه‌مانند''' که دارای [[کلروپلاست]] و [[تاژک]] هستند:
** ماستیگوفورا(Mastigophora)، یا [[تاژکداران]] (Flagellate) دارای یک یا چند تاژک شلاق مانند (مانند [[ژیاردیا لامبلیا]] , [[اوگلنا]])
پروتوزوآ برحسب ساختمانها یا اندامهایی که برای حرکت دارند به پنج رده تقسیم می‌شوند:
== منابع ==
{{پانویس}}
* سیسیل ''مبانی طب داخلی''. تهران ۲۰۰۴
* تارنمای تخصصی علوم زیستی
مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، "[//en.wikipedia.org/w/index.php?title=Protozoa&oldid=63949481 Protozoa]"، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامه آزاد، (نسخه ۱۴ ژوئیه ۲۰۰۶).
{{زیست‌شناسی-خرد}}
{{ویکی‌انبار-رده|Protozoa}}
{{سامانه‌های زیست‌شناختی}}
{{ساختار آغازیان}}
[[رده:تک‌یاختگان|تک‌یاختگان]]
[[رده:آغازیان]]
[[رده:میکروبیولوژی]]
[[رده:یوکاریوت‌ها]]
| 