ویکی‌پدیا

سنگ‌نوشته‌های هخامنشیان: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Saran133 (بحث | مشارکت‌ها)
۱٬۴۱۳ ویرایش‌ها
←‏منابع کتاب: یادکرد کتاب کتیبه های هخامنشی پیر لوکوک
Saran133 (بحث | مشارکت‌ها)
۱٬۴۱۳ ویرایش‌ها
جز ابرابزار
خط ۱:
== خط سنگ‌نبشته‌ها ==▼
بیشتر سنگ‌نبشته‌های هخامنشیان همانند [[سنگ‌نبشته پی‌بنای دیوار جنوبی تخت جمشید]] و [[سنگ‌نبشته کاخ دروازه کشورها]] به سه [[خط میخی پارسی باستان]]، [[خط میخی ایلامی|ایلامی]] و [[خط میخی بابلی|بابلی]] و در نزدیکی یکدیگر حک شده‌اند.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده=[[علیرضا شاپور شهبازی]]|ترجمه=|ناشر=بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد|چاپ=|شهر=شیراز|کوشش=سفیران|ویرایش=|صفحه=|سال=|شابک= ISBN 4964-91960-6-4 }}</ref>▼
 
=== تخت جمشید ===▼
▲== خط سنگ‌نبشته‌ها==
==== کتیبه‌های پی‌بنای کاخ آپادانا تخت جمشید ====▼
▲بیشتر سنگ‌نبشته‌های هخامنشیان همانند [[سنگ‌نبشته پی‌بنای دیوار جنوبی تخت جمشید]] و [[سنگ‌نبشته کاخ دروازه کشورها]] به سه [[خط میخی پارسی باستان]]، [[خط میخی ایلامی|ایلامی]] و [[خط میخی بابلی|بابلی]] و در نزدیکی یکدیگر حک شده‌اند.<ref>{{یادکرد|فصل=|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده=[[علیرضا شاپور شهبازی]]|ترجمه=|ناشر=بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد|چاپ=|شهر=شیراز|کوشش=سفیران|ویرایش=|صفحه=|سال=|شابک= ISBN 4964-91960-6-4 }}</ref>
 
▲===تخت جمشید===
▲====کتیبه‌های پی‌بنای کاخ آپادانا تخت جمشید====
{{اصلی|کتیبه‌های پی‌بنای کاخ آپادانا تخت جمشید}}
کتیبه‌های پی‌بنای کاخ آپادانا تخت جمشید هشت کتیبه باستانی است که از دوران زمامداری داریوش بزرگ به جا مانده است. این کتیبه‌ها از زیر ستون‌های کاخ آپادانا تخت جمشید کشف شده‌است. چهار کتیبه از این کتیبه‌ها از جنس طلا و چهار کتیبه دیگر از جنس نقره می‌باشند. بزرگترین و باشکوهترین کاخ داریوش اول، آپادانا بوده‌است. بنای این کاخ در تاریخ ۵۱۵ پیش از میلاد آغاز شد و تکمیل آن سی سال طول کشید. ساختمان این کاخ بزرگ و با شکوه، کاری ماندنی محسوب می‌شد، به همین سبب داریوش بزرگ فرمان داد تا نام و نشان و ویژگی‌های ایرانشهر (ایران) را بر چهار کتیبه (خشت) طلایی و چهار کتیبه نقره‌ای، به سه زبان و خط پارسی باستان، بابلی و عیلامی حک کنند و چهار جعبه سنگی که هر کدام ۴۵ سانی‌متر طول و عرض و ۱۵ سانتی‌متر بلندی داشت، ساختند و در هر جعبه، یک کتیبه طلایی و یک کتیبه نقره‌ای به همراه چند سکه، از نوع سکه‌های ایونیه و لودیه و یونان، که در آن روزگار رواج داشت (در سال ۵۱۵ پیش از میلاد هنوز سکه‌های داریوش، موسوم به داریک یا داریوشی، ضرب نشده بود) قرار دادند و در چهار گوشه تالار کاخ، زیر پی دیوار آپادانا، با تخته سنگ‌هایی گران مدفون ساختند.<ref>{{پک|شهبازی|۱۳۸۴|ک=راهنمای مستند تخت جمشید|ص=۸۹ الی ۹۴}}</ref>
 
==== کتیبه پی‌بنای دیوار جنوبی ====
{{اصلی|کتیبه پی‌بنای دیوار جنوبی تخت جمشید}}
{{double image|left|Katibeh peybanay takht jamshid-nahi eh rast.jpg|160|Katibeh peybanay takht jamshid-nahieh chap.jpg |160|بخش سمت راست کتیبه (نگاره سمت راست){{برسخ}}
بخش سمت چپ کتیبه (نگاره سمت چپ)}}
کتیبه پی‌بنای دیوار جنوبی تخت جمشید از کتیبه‌های موجود در [[تخت جمشید]] است که در ضلع جنوبی پارسه قرار دارد. این کتیبه توسط [[داریوش بزرگ]] و هنگامی که درب جنوبی محل آمد و شد در تخت جمشید بود به مناسبت پی‌بنای کاخ تخت جمشید حک شده است. این کتیبه بر روی تخته سنگی در ابعاد ۷۲۰ در ۲۰۵ سانتی‌متر که در جبهه جنوبی کار گذاشته است، نوشته شده‌است. این کتیبه به چهار قسمت تقسیم شده‌است و در هر قسمت کتیبه‌ای به [[خط میخی]] کنده شده‌است. دو کتیبه سمت چپ (غربی) به خط و زبان فارسی باستان نوشته شده‌است. دو کتیبه سمت راست (شرقی) از چپ به راست به ترتیب به خط میخی عیلامی و خط میخی بابلی نوشته شده‌است.<ref>{{پک|شهبازی|۱۳۸۴|ک=راهنمای مستند تخت جمشید|ص=۴۰ و ۴۱}}</ref>
 
==== کتیبه اردشیر یکم ====
{{اصلی|کتیبه اردشیر یکم در تخت جمشید}}
[[Image: Katibeh ardeshir avval-uyp.TIF |thumb|150px| ]]
کتیبه [[اردشیر یکم]] در تخت جمشید یکی از چندین کتیبه موجود در تخت جمشید است که از دوران [[هخامنشیان]] به جا مانده‌است. این کتیبه نشان می‌دهد که او نیز از پدر خود [[خشایارشا]] و نیایش [[داریوش بزرگ]] در دین پیروی کرده و پیرو کیش اهورایی بوده‌است.<ref>{{پک|shahannameh.ir||ک=وبگاه ایران باستان، شاهنامه|ص=}}</ref>
 
=== کاخ آپادانای شوش ===
==== کتیبه داریوش بزرگ ====
{{اصلی|کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوش}}
[[Image: Katibeh dariush bozorg kakh apadana shoosh.jpg |thumb|150px| ]]
کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوش، یکی از [[کتیبه|الواح]] ارزشمندی است که متعلق به دوران [[هخامنشیان]] می‌باشد. این لوح در یکی از دروازه‌های [[کاخ آپادانا (شوش)|کاخ آپادانا شوش]] کشف شده‌است. در سال [[۱۹۱۱ (میلادی)]] [[ژاک دو مورگان]] و [[رولاند دو مکوئنم]] با حفاری در کاخ آپادانای شوش موفق به این اکتشاف شدند. این [[کتیبه|لوحه]] تاریخی که از [[خاک رس]] می‌باشد، در [[موزه لوور]] نگهداری می‌شود. کتیبه [[داریوش بزرگ]]، دارای ابعاد ۴۲ در ۴۲ [[سانتی مترسانتی‌متر]] است و قسمتی از آن از بین رفته‌است. کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوش به [[خط]] پارسی کهن است و یکی از نخستین متون به جا مانده از این پادشاه هخامنشی در آستانه به دست گرفتن قدرت می‌باشد. این کتیبه علاوه بر اینکه مجوز و فرمان‌نامه ساخت بنای [[کاخ]] آپادانای [[شوش]] را بیان کرده‌است، اطلاعات گرانقدری را در مورد [[داریوش اول]] و هخامنشیان به [[باستان شناس|باستان شناسان]] ارائه داده‌است. <ref>{{پک| louvre.fr||ک=وبگاه موزه لوور|ص=}}</ref>
 
=== بیستون ===
==== سنگ‌نبشته بیستون ====
{{اصلی|سنگ‌نبشته بیستون}}
 
سنگ‌نبشته بیستون بزرگترین سنگ‌نبشتهٔ جهان، نخستین متن شناخته شدهٔ ایرانی و از آثار دودمان [[هخامنشیان]] ([[۵۲۰ (پیش از میلاد)|۵۲۰ پ. م]]) واقع در [[شهرستان هرسین]] در سی کیلومتری شهر [[کرمانشاه]] بر دامنه [[کوه بیستون]] است. سنگ‌نبشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم‌ترین متن تاریخی در زمان [[هخامنشیان]] است که شرح پیروزی [[داریوش بزرگ]] را بر [[گوماته مغ]] و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد. [[محوطه بیستون]] از آثار ملی ایران است و خود این اثر هم از سال [[۲۰۰۶ (میلادی)|۲۰۰۶]] یکی از آثار ثبت شدهٔ [[ایران]] در [[میراث جهانی یونسکو]] است. <ref>{{پک| chn .ir||ک=وبگاه خبرگزاری میراث فرهنگی (متن بیستون) |ص=}}</ref> <ref>{{پک|ghiasabadi.com||ک=وبگاه پژوهش‌های ایرانی |ص=}}</ref>
 
=== ترکیه ===
{{اصلی|کتیبه سه زبانه خشایارشا در ترکیه}}
[[Image:Trilingual inscription of Xerxes, Van, 1973.JPG |thumb|175px| ]]
کتیبه سه زبانه [[خشایارشا]] در نزدیکی [[دریاچه وان]] [[ترکیه]]، بر فراز صخره‌ای و در ارتفاع ۲۰ متری از سطح زمین و در نزدیکی یک قلعه واقع شده‌است. این کتیبه در اصل توسط داریوش بزرگ آماده سازیآماده‌سازی شده‌است اما به دلائلی تکمیل نشده و خالی رها شده‌است، اما خشایارشا پسر داریوش بزرگ، در دوران زمامداری خود آن را به سه زبان پارسی باستان، بابلی و عیلامی تکمیل کرده و به یادگار گذاشته‌است. این کتیبه ۲۷ سطر و ۳ ستون دارد و از چپ به راست، به سه زبان پارسی باستان، بابلی و عیلامی نوشته شده‌است. این کتیبه تنها کتیبه شاهنشاهی هخامنشی است که در خارج از مرزهای کنونی ایران قرار دارد. <ref>{{پک| chn .ir||ک=وبگاه خبرگزاری میراث فرهنگی (کتیبه خشایارشا) |ص=}}</ref>
 
=== گنج‌نامه ===
{{اصلی|گنج‌نامه}}
[[Image:گنجنامه.JPG|thumb|200px| ]]
سنگ‌نبشته‌های گنج‌نامه نوشتارهایی از دوران [[داریوش]] و [[خشایارشا|خشایارشای]] [[هخامنشی]] است که بر دل یکی از صخره‌های [[کوه الوند]] در فاصله ۵ کیلومتری غرب [[همدان]] و در انتهای درهٔ عباس‌آباد حکاکی شده‌است. کتیبه‌ها هر کدام در سه ستون ۲۰ سطری به زبان‌های [[پارسی باستان]]، [[زبان بابلی|بابلی]] و [[زبان عیلامی|عیلامی]] قدیم نوشته شده‌اند. متن پارسی باستان در سمت چپ هر دو لوح جای گرفته‌است و پهنایی معادل ۱۱۵ سانتی مترسانتی‌متر دارد. متن [[بابلی]] در وسط هر دو کتیبه نوشته شده و متن [[عیلامی]] در ستون سوم قراردارد.
 
=== منشور حقوق بشر کورش ===
{{اصلی|منشور حقوق بشر کورش}}
[[Image:Cyrus Cylinder front.jpg|thumb|175px| ]]
منشور حقوق بشر کوروش یا استوانهٔ کوروش بزرگ لوحی از گل پخته‌است که در سال ۵۳۸ پیش از میلاد به فرمان [[کوروش بزرگ]] [[هخامنشی]] پادشاه و بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی نگاشته شده‌است. نیمهٔ نخست این لوح از زبان رویدادنگاران بابلی و نیمهٔ پایانی آن سخنان و دستورهای کورش به زبان و [[خط میخی]] [[اکد]]ی ([[بابلی نو]]) نوشته شده‌است. این استوانه در سال ۱۲۵۸ خورشیدی/ [[۱۸۷۹]] میلادی در نیایشگاه [[اِسَگیله]] (معبد [[مردوک]]، خدای بزرگ بابلی) در شهر [[بابل]] باستانی پیدا شده و در [[موزه بریتانیا]] در شهر لندن نگهداری می‌شود. این منشور یکی از بزرگترین نشانه‌های روحیهٔ بردباری در فرهنگ ایرانی است.<ref>{{پک|رضاییان|۱۳۸۶|ک=هفت رخ فرخ ایران|ص=۵۲}}</ref>
 
=== جزیره خارک ===
{{اصلی|سنگ‌نبشته هخامنشی (جزیره خارک)}}
 
سنگ‌نبشته هخامنشی در جزیره خارک در سال ۱۳۸۶ در پی احداث جاده‌ای در جزیره خارک کشف شده‌است که به خط میخی ایران باستان و با طول و عرض تقریبی یک متر می‌باشد که بر روی سنگی مرجانی نوشته شده‌است. طبق تاریخ‌گذاری این کتیبه، قدمت آن به ۲۴۰۰ سال پیش و زمان هخامنشیان باز می‌گردد.<ref>{{پک| chn .ir||ک=وبگاه خبرگزاری میراث فرهنگی (سنگ‌نبشته جزیره خارک) |ص=}}</ref>
 
=== فهرست سنگ‌نبشته‌های [[هخامنشی]] ===
 
===در کتاب کتیبه‌های هخامنشی، نوشتهٔ پیر لوکوک (Pier Lokok) فهرست سنگ‌نبشته‌های [[هخامنشی]] این گونه آمده است:<ref>{{پک|لوکوک|1389|ک=کتیبه‌های هخامنشی|ص==205-329}}</ref>
در کتاب کتیبه‌های هخامنشی، نوشتهٔ پیر لوکوک (Pier Lokok) فهرست سنگ‌نبشته‌های [[هخامنشی]] این گونه آمده است:<ref>{{پک|لوکوک|1389|ک=کتیبه های هخامنشی|ص=205-329}}</ref>
 
* سنگ‌نبشتهٔ کوروش بزرگ در پاسارگاد (CMa)
* سنگ‌نبشتهٔ داریوش بزرگ در بیستون
* سنگ‌نبشتهٔ داریوش بزرگ در پارسه (DPa)
* سنگ‌نبشتهٔ داریوش بزرگ در شوش (DSe)
* سنگ‌نبشتهٔ داریوش بزرگ در شوش (DSf)
* سنگ‌نبشتهٔ داریوش بزرگ در شوش (DSj)
* سنگ‌نبشتهٔ داریوش بزرگ در شوش (DSs)
* [[سنگ‌نوشته داریوش یکم در نقش رستم|سنگ‌نبشتهٔ داریوش بزرگ در نقش رستم]] (DNa)
* سنگ‌نبشتهٔ داریوش بزرگ در نقش رستم (DNb)
* سنگ‌نبشتهٔ داریوش بزرگ در سو اِز (DZc)
* [[کتیبه داریوش بزرگ در کاخ آپادانای شوش]]
 
* سنگ‌نبشتهٔ اردشیر در شوش (A2Sa)
 
* سنگ‌نبشتهٔ خشایارشا در پارسه (XPa)
* سنگ‌نبشتهٔ خشایارشا در پارسه (XPb)
* سنگ‌نبشتهٔ خشایارشا در پارسه (XPc)
* سنگ‌نبشتهٔ خشایارشا در پارسه (XPd)
* سنگ‌نبشتهٔ خشایارشا در پارسه (XPe)
* سنگ‌نبشتهٔ خشایارشا در پارسه (XPf)
* سنگ‌نبشتهٔ خشایارشا در پارسه (XPg)
* سنگ‌نبشتهٔ خشایارشا در پارسه (XPh)
* سنگنبشتۀسنگنبشتهٔ خشایارشا در شوش (xsb)
* سنگنبشتۀسنگنبشتهٔ خشایارشا در شوش (xsc)
* سنگنبشتۀسنگنبشتهٔ خشایارشا در شوش (xsd)
 
* [[کتیبه سه زبانه خشایارشا در ترکیه]]
 
* کتیبه داریوش دوم در شوش (D2sa)
* کتیبه داریوش دوم در شوش (D2sb)
سطر ۹۶ ⟵ ۸۹:
* کتیبه اردشیر سوم در تخت جمشید (A3pa)
 
== پانویس ==
{{پانویس|۲}}
 
== منابع اینترنتی ==
* {{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.shahannameh.ir/post/44 |عنوان =کتیبه اردشیر اول | ناشر =www.shahannameh.ir |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۴ فروردین ۱۳۹۰}}
* {{یادکرد وب| نشانی = http://www.chn.ir/news/?section=1&id=23886| عنوان =کتیبه گمشده خشایارشا در دریاچه وان ترکیه بازیابی شد | تاریخ بازدید = ۲۰ فروردین ۱۳۹۰| تاریخ = | ناشر = خبرگزاری میراث فرهنگی| زبان = فارسی}}
* {{یادکرد وب| نشانی = http://www.louvre.fr/en/oeuvre-notices/foundation-charter-palace-darius-i-old-persian| عنوان = Foundation charter of the palace of Darius I, in Old Persian|ناشر=وب‌گاه موزه لوور|زبان= انگلیسی}}
* {{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://ghiasabadi.com/behistun.html |عنوان =در بارهدرباره سنگ‌نوشته داریوش بزرگ در بیستون| ناشر =وبگاه پژوهش‌های ایرانی |تاریخ =سه شنبه ۲۰ تیر ۱۳۸۵ |تاریخ بازدید =۱ اوت ۲۰۱۱}}
* {{یادکرد وب| نشانی = http://www.chn.ir/news/?section=2&id=32630| عنوان =متن کامل کتیبه بیستون | تاریخ بازدید = ۱ اسفند ۱۳۹۰| تاریخ = | ناشر = خبرگزاری میراث فرهنگی| زبان = فارسی}}
* {{یادکرد وب| نشانی = http://www.chn.ir/News/?section=2&id=43479| عنوان =كتيبهکتیبه هخامنشيهخامنشی خاركخارک نامنظم و در 5۵ سطر نوشته شده است | تاریخ بازدید = ۱ اسفند ۱۳۹۰| تاریخ = | ناشر = خبرگزاری میراث فرهنگی| زبان = فارسی}}
 
== منابع کتاب ==
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=لوکوک|نام=پیر|نام خانوادگی۲=|نام۲=|پیوند نویسنده=|کتاب=کتیبه هایکتیبه‌های هخامنشی|ترجمه= نازیلا خلخالی|چاپ=3۳|سال=1389۱۳۸۹|ناشر=نشر فرزان|شهر=تهران|شابک=964-321-133-9}}
* {{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=رضایی همدانی|نام=عمادالدین|کتاب=سیمای همدان |سال=۱۳۷۹|ناشر=انتشارات انوشه|شهر=تهران|شابک= 964-92925-5-1}}
* {{یادکرد|فصل=|کتاب=راهنمای مستند تخت جمشید|نویسنده=[[علیرضا شاپور شهبازی]]|ترجمه=|ناشر=بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد|چاپ=|شهر=شیراز|کوشش=سفیران|ویرایش=|صفحه=|سال=۱۳۸۴|شابک= ISBN 4964-91960-6-4 }}
* {{یادکرد|فصل=|کتاب=هفت رخ فرخ ایران|نویسنده=رضاییان، فرزین و کابلی، یدالله |ترجمه=|ناشر=شرکت طلوع ابتکارات تصویری |چاپ=|شهر=تهران|کوشش=|ویرایش=|صفحه=|سال=۱۳۸۷|شابک= ISBN 978-964-04-0569-7 }}
 
{{سنگ‌نبشته‌های هخامنشی}}
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/سنگ‌نوشته‌های_هخامنشیان»