فساد مالی در دوران پهلوی: تفاوت میان نسخه‌ها

یکی از پایه‌های اصلی نارضایتی‌های مردم در انقلاب ۵۷، فساد مالی در میان قدرتمندان در [[دوران پهلوی]] بود.<ref>{{پک|میلانی|1380|ک=معمای هویدا|ص=382-383}}</ref>

به گونه ای که در سال ۱۳۵۷ فساد مالی به یکی از مسایل سیاسی عمده ایران بدل شده و بخش اعظم انتقاد از شاه به قالب انتقاد از فعالیت‌های غیرقانونی اطرافیان نزدیک و حتی اعضای خانواده اش در آمده بود.<ref>{{پک|میلانی|1380|ک=معمای هویدا|ص=349}}</ref>

[[پرونده:Young Ashraf Pahlavi.jpg|۲۰۰px|بندانگشتی|چپ|اشرف پهلوی،‌ در بین منتقدین و مخالفین حکومت،‌ نماد بارز فساد مالی حکومت پهلوی بود.<ref>{{پک|شوکراس|1381|ک=آخرین سفر شاه|ص=9-10}}</ref>]]

طبق یک ارزیابی داخلی سفارت انگلیس در ۷ اوت ۱۹۵۸، دست شاه، خانواده و دوستان او تنها از شاخه‌های اندکی از فعالیت‌های اقتصادی کوتاه مانده بود. این گزارش به علاقه مستقیم و شخصی محمدرضا به فعالیت‌های بانکی، نشر، تجارت در سطح خرد و کلاًن، [[حمل و نقل]]، صنعت ساخت، صنایع جدید، هتل‌ها، فعالیت‌های کشاورزی و حتی مسکن‌سازی اشاره‌می‌کند. طبق این گزارش صددرصد سهام بانک عمراًن، چهل و نه درصد سهام یک کمپانی جدید برای کارهای آبیاری و قایق‌سازی و تعمیرات در [[دریای خزر]] متعلق به شاه بود. این گزارش تخمین می‌زند که شاه صاحب ۱۳ هتل و ۴ هتل دیگر در حال ساخت است و گفته می‌شود که شاه سهام‌دار یک کارخانه کود شیمیایی، یک کارخانه سیمان یک سیلوی غله و یک کارخانه [[چغندر قند]] است.<ref>{{پک|زبان=en|Milani|۲۰۱۱|ک=The Shah|ص=13-26 to 13-33}}</ref> بنابر یک گزارش مشترک [[سفارت آمریکا]] و انگلیس، شاه در این زمان در تجارت فعال می‌باشد و کمپانی واردات «ماه» را صاحب می‌باشد که در ابتدا به کار واردات از انگلیس می‌پرداخت و در حال حاضر در طرح‌های برق رسانی می‌پردازد. همین کمپانی در ساخت یک پل بر روی [[رود کارون]] و طرح‌های اکتشافی اورانیوم فعال می‌باشد. این گزارش از دخیل بودن شاه در طرح‌های تولید دارو و کنترل او بر [[سازمان ملی کشتیرانی]] حکایت می‌کند. تمام ثروت شاه در این زمان ۱۵۷ میلیون دلار برآورد شده بود. این رقم پول نقدی که شاه در خارج از ایران صاحب بود را شامل نمی‌شد. چند سال بعد [[مهدی سمیعی]]، مشاور مورد اعتماد شاه، از یک بانکدار آمریکایی شنیده بود که شاه بیش از ۱۲۰ میلیون دلار در حساب‌های مختلفش دارد. هنگامی که [[شایعه|شایعات]] مخرب در مورد فساد خاندان سلطنتی افزایش یافت، در تاریخ ۴ اکتبر ۱۹۶۱ شاه [[بنیاد پهلوی|بنیاد غیرانتفاعی پهلوی]] را تأسیس نمود و تمام شرکت‌های خود از جمله بانک عمراًن را وقف این سازمان نمود. به علاوه حدود دو هزار روستا را که از پدرش به ارث برده بود با قیمتی نازل و یا به رایگان به روستاییان شاغل در آن بخشید.<ref>{{پک|زبان=en|Milani|۲۰۱۱|ک=The Shah|ص=13-26 to 13-33}}</ref> دومین منبع ثروت شاه درآمد نفت بود. به گفته یک اقتصاددان معتبر غربی، در چند سال آخر سلطنت مقدار بسیار زیادی پول -احتمالاً به اندازه ۲ میلیارد دلار- مستقیماً از درآمدهای نفتی به حساب‌های مخفی خارج از کشور خاندان سلطنتی واریز شد. منابع غربی ثروت خانواده پهلوی در ایران و خارج را بین ۵ تا ۲۰ میلیارد دلار برآورد می‌کردند.<ref>{{پک|زبان=en|Abrahamian|1982|ص=۴۳۷}}</ref>