|
'''طرح یا پی رنگ'''، چارچوب هر داستان است با تکیه بر روابط علّی و معلولی. در طرح خطوط اصلی داستان به گونه‌ای مرتبط و فشرده و بر اساس منطق سببیت روایت می‌شوند. در واقع طرح داستان پاسخی دقیق و مختصر به این پرسش که
{{یادکرد دقیق}}
{{نقل قول|داستان در بارهٔ چه بود؟}}
{{ادبیات}}
توجه به این نکته که طرح و خلاصه داستان با هم فرق دارند، ضروری است. در خلاصه داستان هدف نقل موجز و اجمالیِ داستان است در حالی که طرح،
'''پِیرنگ ''' (با تلفظ صحیح: pey-rang) طرح، چهارچوب، و نظم و ترتیب منطقی حوادث در اثر ادبی یا هنری مانند داستان، نمایشنامه، و شعر.
{{نقل قول|طرح روایت نقشه(اسکلت) داستان با تأکید بر سببیت(Causality)}}
<ref>فرهنگ فشردۀ سخن، جلد اوّل، حسن انوری، انتشارات سخن، چاپ پنجم، تهران ۱۳۸۸، صفحۀ ۵۲۲</ref>
توجه به این نکته که طرح و خلاصه داستان با هم فرق دارند، ضروری است. در خلاصه داستان هدف نقل موجز و اجمالیِ داستان است در حالی که طرح، روایت نقشه(اسکلت) داستان با تأکید بر سببیت (Causality) داستان شکل گسترده طرحی است که نویسنده پیش از آفرینش داستان آن را ذهنی یا مکتوب طراحی کرده‌است. نسبت طرح و داستان در ادبیات(داستانی) با مفهوم طرح اولیه و نقاشی کامل شده در هنر نقاشی کم شباهت نیست. ▼ممکن است علاوه‌بر پیرنگ اصلی، یک یا چند [[پیرنگ فرعی]] نیز وجود داشته‌باشد.
=== تعریف ===
تعریف طرح بر خلاف [[تعریف(داستان کوتاه)|تعریف داستان کوتاه]] کمتر مورد مناقشه قرار گرفته‌است. '''منتقدین اغلب طرح را نقل وقایع داستان بر اساس سببیت تعریف می‌کنند'''. فورستر مثال می‌زند که
{{نقل قول|سلطان مُرد و سپس ملکه مرد}} داستان است اما
{{نقل قول|سلطان مُرد و پس از چندی ملکه از اندوه بسیار مُرد}} طرح است.
طرح را نقشه داستان نیز تعریف کردند.
=== ویژگی‌های یک طرح : ===▼
واژۀ پیرنگ از هنر نقّاشی به وام گرفته‌شده و به معنای طرحی‌است که نقّاشان بر روی کاغذ می‌کشند و بعد آن را کامل می‌کنند؛ طرح ساختمانی که معمولاً معماران می‌ریزند و از روی آن ساختمان بنا می‌کنند. واژۀ پیرنگ در داستان به معنای روایت حوادث داستان با تأکید بر رابطۀ علیّت می‌باشد.
▲توجه به این نکته که طرح و خلاصه داستان با هم فرق دارند، ضروری است. در خلاصه داستان هدف نقل موجز و اجمالیِ داستان است در حالی که طرح، روایت نقشه(اسکلت) داستان با تأکید بر سببیت (Causality) داستان شکل گسترده طرحی است که نویسنده پیش از آفرینش داستان آن را ذهنی یا مکتوب طراحی کرده‌است. نسبت طرح و داستان در ادبیات(داستانی) با مفهوم طرح اولیه و نقاشی کامل شده در هنر نقاشی کم شباهت نیست.
منتقدین اغلب طرح را نقل وقایع داستان بر اساس سببیت تعریف می‌کنند. طرح را نقشه داستان نیز تعریف کرده‌اند. [[ادوارد مورگان فورستر]] مثال می‌زند که «سلطان مُرد و سپس ملکه مرد» داستان است زیرا فقط ترتیب منطقی حوادث بر حَسَبِ توالی زمانی رعایت‌شده‌است. اما «سلطان مُرد و پس از چندی ملکه از اندوه بسیار مُرد» پیرنگ است زیرا در این بیان، بر علیّت و چرایی مرگ ملکه نیز تأکید شده‌است.
آنچه مولانا در حکایت شاه و کنیز می‌گوید:
{{شعر|نستعلیق}}
{{ب|گفت معشوقم تو بودستی نه آن|لیک کار از کار خیزد در جهان}}
ناظر به همین رابطۀ علت و معلولی است. <ref>فرهنگ اصطلاحات ادبی، سیما داد، انتشارات مروارید، چاپ پنجم، تهران ۱۳۹۰، صفحۀ ۹۹ و ۱۰۰</ref>
تعریف پیرنگ در اصل، از [[فن شاعری ارسطو]] مایه می‌گیرد. [[ارسطو]]، پیرنگ را متشکل از سه بخش می‌داند: '''آغاز''' که حتماً نباید در پی حادثۀ دیگری آمده باشد، '''میان''' که هم در پی حوادثی آمده و هم با حوادث دیگری دنبال می‌شود، و '''پایان''' که پیامد طبیعی و منطقی حوادث پیشین است.
از نظر [[ارسطو]]، پیرنگ ایده‌آل از چنان همبستگی و استحکامی برخوردار است که اگر حادثه‌ای از آن حذف یا جا‍‌به‌جا شود، وحدت آن به کلّی درهم می‌ریزد.
پیرنگ با عناصری چون «شخصیت» و «کشمکش» پیوستگی و رابطۀ نزدیکی دارد و ممکن است به واژگونی و کشف منتهی شود.<ref>فرهنگ اصطلاحات ادبی، سیما داد، انتشارات مروارید، چاپ پنجم، تهران ۱۳۹۰، صفحۀ ۱۰۱</ref>
<ref>سایت دیباچه [http://www.dibache.com/text.asp?id=518&cat=45 پیرنگ، طرح]</ref>
[[ادوارد مورگان فورستر]] تعریف ساده اما بسیار مفیدی از طرح (پیرنگ) به دست می‌دهد: داستان، روایت رویدادهایی است كه در توالی زمانی منظم شده باشد. طرح نیز روایت رویدادهاست كه در آن بر تصادف تأكید شده باشد.
طبق تعریف فورستر بین داستان و پیرنگ تفاوت است از این سخن درمی‌یابیم كه داستان نقل رشته‌ای از حوادث است كه تنها بر طبق توالی زمانی، نظم و ترتیب یافته است در حالی‌كه پیرنگ نقل حوادث با تكیه بر موجبیّت و روابط علی و معلولی‌است.
<ref>سایت تبیان [http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=194701 پیرنگ داستان]</ref>
تعبیر پیرنگ را به جای طرح (Plot)، در ایران برای اولین بار [[محمدرضا شفیعی کدکنی]] پیشنهاد كرد و [[جمال میرصادقی]] آن را به كار برد. پیرنگ در واقع همان بیرنگ است. بیرنگ طرحی است كه نقاشان به روی كاغذ می‌كشند و بعد آن را كامل می‌كنند یا طرح ساختمانی كه معماران می‌ریزند و از روی آن ساختمان را بنا می‌كنند.<ref>همان</ref>
==ساختار==
ساختارِ طرح شامل شروع، ناپایداری، گسترش، تعلیق، نقطه اوج، گره گشایی، پایان است.
== ویژگی‌ها ==
*زمان طرح همیشه [[زمان حال]] است
*طرح همیشه به صورت سوم شخص نقل می‌شود.
*عدم توجه به جزئیات
این ویژگی‌ها بدون توجه به چگونگی استفاده آن‌ها در داستان در طرح توسط نویسنده باید ملحوظ شود.
== ساختارِ طرح ==
*شروع
*ناپایداری
== جستارهای وابسته ==
*گسترش
* [[پیرنگ فرعی]] subplot
*تعلیق
* [[راوی (زبان)|راوی]]
*نقطه اوج
* [[رخداد (داستان)|رخداد]]
*گره گشایی
* [[شخصیت (داستان)|شخصیت]]
* [[توصیف (داستان)|توصیف]]
* [[گفتگو (داستان)|گفتگو]]
* [[فضا (داستان)|فضا]]
* [[ساختار (داستان)|ساختار]]
* [[موضوع (داستان کوتاه)|موضوع]]
* [[افت]]
* [[اوج]]
* [[کشف (ادبیات)|کشف]]
* [[گره‌گشایی]]
* [[کشمکش]]
* [[گره‌افکنی]]
== منابع ==
{{پانویس}}
*ادوارد مورگان فورستر،فوستر، جنبه‌های رمان، ترجمهٔ ابراهیم یونسی، چاپ اول، انتشارات نگاه تهران ▼* فرهنگ اصطلاحات ادبی، سیما داد، انتشارات مروارید، چاپ پنجم، تهران ۱۳۹۰. [http://www.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=1594263 سایت خانۀ کتاب 1-68-6026-964-978 ISBN]
*این گفته در منابع مختلف به یکی از سه نویسندهٔ بزرگ روس -داستایوسکی، گورکی و تورگنیف- نسبت داده شده‌است.
* فرهنگ فشردۀ سخن، جلد اوّل، حسن انوری، انتشارات سخن، چاپ پنجم، تهران ۱۳۸۸. [http://www.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=1471350 سایت خانۀ کتاب 3-051-372-964-978 ISBN]
*سید حامد النساج، ادبیات معاصر عرب، ترجمهٔ محمد جواهر کلام، ناشر، مترجم، تهران، ۱۳۷۲
* عناصر داستان، جمال میرصادقی، انتشارات سخن، چاپ هشتم، تهران ۱۳۹۲. [http://www.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=1786268 سایت خانۀ کتاب 5-523-372-964-978 ISBN]
* [http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=194701 عناصر داستان، تعریف پیرنگ|سایت تبیان]
* [http://hamshahrionline.ir/details/9055 جُنگ واژه‌ها|سایت همشهری آنلاین]
* [http://www.dibache.com/text.asp?id=518&cat=45 پیرنگ، طرح|سایت دیباچه]
▲*ادوارد مورگان فورستر، جنبه‌های رمان، ترجمهٔ ابراهیم یونسی، چاپ اول، انتشارات نگاه تهران
* سامرست موام، دربارهٔ رمان و داستان کوتاه، ترجمهٔ کاوه دهگان، [[شرکت سهامی]] کتاب‌های جیبی، چاپ چهارم، تهران، ۱۳۶۴.
*سامرست موام، دربارهٔ رمان و داستان کوتاه، ترجمهٔ کاوه دهگان، [[شرکت سهامی کتاب‌های جیبی]]، چاپ چهارم، تهران، ۱۳۶۴
*هنر [[داستان نویسی]] [[ابراهیم یونسی]]
*قصه نویسی رضا براهنی
*[[ رده:عناصر داستان]] جمال میر صادقی▼
*[[ادبیات داستانی]] جمال میر صادقی
*داستان، تعاریف، ابزار و عتاصر ناصر ایرانی
*رمان چیست؟ [[محسن سلیمانی]] (ترجمه و نگارش)
*فن داستان نویسی محسن سلیمانی (ترجمه)
*تاملی دیگر در باب داستان محسن سلیمانی (ترجمه)
*درس هایی درباره داستان نویسی، لئونارد بیشاپ، محسن سلیمانی (ترجمه)
*صد سال داستان نویسی (۴ جلد) حسن میر عابدینی
*درباره رمان و [[داستان کوتاه]] کاوه دهگان (ترجمه)
== ییوند به بیرون ==
{{عناصر داستانی}}
{{ادبیات داستانی}}
[[رده:پیرنگ (ادبیات)]]
[[رده:ادبیاتداستان داستانیکوتاه]]
| 