ویکی‌پدیا:نظریه‌های حاشیه‌ای: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
تمیزکاری، اصلاح املایی/جمله‌بندی
خط ۱:
{{رهنمود|وپ:حاشیه}}
{{چکیده|برای رعایت وپ:دبط در مقاله، نباید به نظریه‌هایی که به طور گسترده توسط منابع معتبر و تخصصی در آن حوزه موردقبول نیست [[وپ:وزن ناروا|وزن ناروا]] داد.}}
ویکی‌پدیا نظریه‌های مهم را خلاصه می‌کند و هر مطلب را متناسب با میزان برجستگی آن می‌نمایاند. یک مقاله ویکیپدیاویکی‌پدیا که اختصاصأاختصاصاً در مورد یک تئوری حاشیه‌ای است، نباید آن را بیشتر از آنچه هست سرشناس جلوه دهد. ادّعاها باید بر اساس منابع معتبر مستقل باشند. نظری که به طور وسیع توسط منابع دانشورانه در رشته مربوطه پشتیبانی نشده، نباید در مقاله‌ای که مربوط به یک موضوع اصلی (غیر حاشیه‌ای) است وزن بیش از اندازه
بگیرد.<ref>[[Wikipedia:Neutral point of view]], [[Wikipedia:Neutral point of view#Due and undue weight]].</ref> و نیاز به منابع معتبری است که نسبت نظر حاشیه‌ای به نظر اصلی را با صورت محکم و به میزان بالا تصدیق کنند.
 
دلایل زیادی برای این مسالهمسئله وجود  دارد. ویکیپدیا نهویکی‌پدیا جای صحه گذاردن بر موضوعات غیر مهم استنیست و نباید هیچ وقت به چنین جایی تبدیل شود. ویکیپدیا یکویکی‌پدیا تالار گفتگو برای تحقیقات دسته اول نیست؛ و برای آنکه نویسندگان و ویرایشگرانویرایش‌گران مقالات ویکیپدیا،ویکی‌پدیا، نظریات مناقشه برانگیزمناقشه‌برانگیز را به شکل بی طرفانه‌ایبی‌طرفانه‌ای بنویسند، بسیار ضروری است که نظر [[وپ:منابع|منابع]] [[وپ:ثانویه|ثانویه]] [[وپ:مستقل|مستقل]] را که به اندازه کافی معتبر و با کیفیت هستندهستند، در مورد موضوع مورد نظر باز گویی نمایند.
 
سیاست حاکم در مورد دیدگاه‌های حاشیه‌ای، همانا سه سیاست اصلی، "بی طرفی‌[[وپ:بی‌طرفی|بی‌طرفی]]"، "[[وپ:تحقیق دسته اول ممنوع|تحقیق دسته اول ممنوع]]"، و "اثبات پذیری[[وپ:اثبات‌پذیری|اثبات‌پذیری]]" هستند. با همدیگر، این قوانین می‌گویند مقالات نباید شامل هیچ نو آورینوآوری باشد (چه تحقیقی و چه ترکیبی)، و اینکه مطالبی که احتمال به چالش کشیده شدن دارند، نیازمند به یک منبع معتبر هستندنیازمند هستند؛ و در نهایت اینکهاینکه، دیدگاه اکثریت و دیدگاه اقلیت مهم که در منابع معتبر آماده‌اند،آمده‌اند، باید به شکل منصفانه و متناسبی نشان داده شوند. اگر هر گونه نا سازگاری بین این شیوه نامهشیوه‌نامه و سیاست‌ها وجود داشته باشد، سیاست‌هاسیاست‌ها، ارجحیت دارند.
 
== تشخیص تئوری حاشیه‌ای ==
عنوان تئوری حاشیه‌ای را در حوزه وسیع به کار برده می‌شود تا نظریاتی که با دیدگاه اصلی فاصله دارند را به مخاطب بشناساند. نظریه‌های دانشورانه، معمولانمعمولاً قویترینقوی‌ترین وسیله برای تشخیص دیدگاه اصلی هستند؛ ولی در این زمینه باید دو نکته را مدّ نظر باید داشت. یکی اینکه لزوماً برای هر مبحثی تخصص آکادمیک وجود ندارد؛ و دوم اینکه نباید به نظر یک شخص متخصص که مهارتش در یک رشته دیگر است، نباید به آن وزن نا متناسبینامتناسبی داده شود. به عنوان مثال، دیدگاه‌های حاشیه‌ای در علم به طور کامل از علم اصلی جدا هستند و تقریباً هیچ پشتیبانی علمی ندارند. به عنوان مثال‌های دیگری در این زمینه می‌توان از نظریه توطئه یا ادّعاهای غیر معمولغیرمعمول در علم طبّ نام برد.
 
=== شبه علمشبه‌علم و دیگر دیدگاه‌های حاشیه‌ای ===
وقتی در مورد موضوعاتی که به گفته منابع معتبر شبه علمی یا حاشیه‌ای هستند بحث می‌کنیم، ویرایشگران باید مراقب باشند که نظریات شبه علمیشبه‌علمی را در کنار نظریات علمی یا نظریاتی که به اجماع مراجع اکادمیکآکادمیک رسیده‌اند قرار ندهند. (نباید به گونه‌ای ویرایش کرد که این دو دیدگاه، به عنوان نظراتی متضاد ولی هم وزنهم‌وزن جلوه کنند). با وجودی که شبه علمشبه‌علم گاهی وجودش در مقاله ضروری است، این نباید باعث ایجاد ابهام در جایگاه دیدگاه اصلی شود.
 
;چیزهایی که غالباً باید به عنوان شبه علمشبه‌علم طبقه‌بندی شوند، شامل موارد زیر می‌شوند:
 
'''۱. شبه علمشبه‌علم آشکار''': نظریاتی که به ظاهر ادّعای علمی بودن دارند ولی به طور آشکار ساختگی هستند را می‌توان با این برچسب نام نهاد و بدون نیاز توجیه به توجیه بیشتربیشتر، در این طبقه‌بندی قرار داد. به عنوان مثال، دیدگاه جهانی علمی این است که ماشین حرکت دائمی (ماشینی که بدون منبع انرژیانرژی، تا ابد کار خواهد کردکند) ممکن نیست وجود داشته باشد؛ بنابراین هر ساز و کاری که به نوعی مدّعی حرکت دائم باشد (مانند ''سلول آبشاری استانلی میر'') باید به عنوان شبه علمشبه‌علم در نظر گرفته شود.
 
'''۲. اغلب به عنوان شبه علمشبه‌علم در نظر گرفته می‌شوند''': نظریاتی که طرفدارانی دارند، مانند طالع بینی،[[طالع‌بینی]]، ولی در جامعه علمی به عنوان شبه علمشبه‌علم در نظر گرفته می‌شوند، را می‌توان حاوی دیدگاه حاشیه‌ای دانست و به عنوان شبه علمشبه‌علم در نظر گرفت.
تشخیص بعضی موارد دقت بیشتری می‌طلبد:
 
تشخیص بعضی موارد دقت بیشتری می‌طلبد:.
'''۳. علوم سوال بر انگیز''': نظریاتی که طرفداران قابل توجهی دارند ولی برخی از منتقدین مدّعی شبه علم بودن آنها هستند، گرچه ممکن است حاوی دیدگاه حاشیه‌ای باشند، ولی
از آنجایی که بحث علمی پیرامون آنها همچنان در حال جریان است نباید به طور صریح شبه علمی نشان داده شوند.
در ویکیپدیا به جز این موارد را معمولان نباید به عنوان شبه علم در نظر گرفت.
 
'''۳. علوم سوال بر انگیزسؤال‌برانگیز''': نظریاتی که طرفداران قابل توجهی دارند ولی برخی از منتقدین مدّعی شبه علمشبه‌علم بودن آنها هستند، گرچه ممکن است حاوی دیدگاه حاشیه‌ای باشند، ولی از آنجایی که بحث علمی پیرامون آنها همچنان در حال جریان است نباید به طور صریح شبه‌علمی نشان داده شوند.
'''۴. فرمولاسیون‌های نظری جایگزین''': فرمول‌های نظری جایگزین که از درون جامعه علمی بر آمده باشند شبه علم نیستند، بلکه بخشی از روند علمی به حساب می‌آیند. این فرمولاسیون‌های نظری، ممکن است نتوانند، برخی از جنبه‌های واقع را تبیین کنند، ولی اگر موفق به انجام چنین کاری شوند، معمولا به سرعت مورد پذیرش قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، نظریه [[اشتقاق قاره‌ها]] به شدت مورد انتقاد بود چون ساز و کاری برای قاره‌ها نبود تا حرکت کنند؛ ولی وقتی چنین ساز و کاری کشف شد، همانند نظریه [[زمین ساخت بشقابی]] به عنوان دیدگاه اصلی در نظر گرفته شد.
 
در ویکیپدیاویکی‌پدیا به جز این موارد رارا، معمولانمعمولاً نباید به عنوان شبه علمشبه‌علم در نظر گرفت.
برای تعیین این امر که آیا مطلبی در طبقه‌بندی شبه علمی جای می‌گیرد یا صرفاً فرمولسیون جایگزین است، این مساله را در نظر داشته باشید: نظریات جایگزین، معمولان مطالبی را که در خط مقدم علمی قرار می‌گیرند تنظیم می‌کنند یا در مورد مطالبی هستند که با شواهد قوی و پیچیده سر و کار دارند؛ این فورمولاسیون‌ها تلاشی هستند برای بهتر توضیح دادن واقعیت. شبه علم ولی معمولاً پیشنهادی در جهت ایجاد تغییر در پایه‌های قوانین علمی یا تغییر در واقعیت است، به وجهی که پدیده‌ای را که برخی طرفداران قائل به وجود آن هستند را ممکن می‌کند. در حالی که شواهد قوی علمی برای ایجاد چنین تغییر بزرگی وجود ندارند. شبه علم معمولاً بر پایه حمله به نظرگاه اصلی استوار است، و متکی به شواهد ضعیف یا نظریات مشکوک است.
 
'''۴. فرمولاسیون‌های نظری جایگزین''': فرمول‌های نظری جایگزین که از درون جامعه علمی بر آمدهبرآمده باشند شبه علمشبه‌علم نیستند، بلکه بخشی از روند علمی به حساب می‌آیند. این فرمولاسیون‌های نظری، ممکن است نتوانند، برخی از جنبه‌های واقعواقعیت را تبیین کنند، ولی اگر موفق به انجام چنین کاری شوند، معمولامعمولاً به سرعت مورد پذیرش قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، نظریه [[اشتقاق قاره‌ها]] به شدت مورد انتقاد بود چون ساز و کاری برای حرکت قاره‌ها نبود تا حرکت کنند؛نبود؛ ولی وقتی چنین ساز و کاری کشف شد، همانند نظریه [[زمین ساخت بشقابی]] به عنوان دیدگاه اصلی در نظر گرفته شد.
 
برای تعیین این امر که آیا مطلبی در طبقه‌بندی شبه علمیشبه‌علمی جای می‌گیرد یا صرفاً فرمولسیونفرمولاسیون جایگزین است، این مسالهمسئله را در نظر داشته باشید: نظریات جایگزین، معمولانمعمولاً مطالبی را که در خط مقدم علمی قرار می‌گیرند تنظیم می‌کنند یا در مورد مطالبی هستند که با شواهد قوی و پیچیده سر و کار دارند؛ این فورمولاسیون‌هافرمولاسیون‌ها تلاشی هستند برای بهتر توضیح دادن واقعیت. شبه علمشبه‌علم ولی معمولاً پیشنهادی در جهت ایجاد تغییر در پایه‌های قوانین علمی یا تغییر در واقعیت است، به وجهی که پدیده‌ای را که برخی طرفداران قائل به وجود آن هستند را ممکن می‌کند. در حالی که شواهد قوی علمی برای ایجاد چنین تغییر بزرگی وجود ندارند. شبه علمشبه‌علم معمولاً بر پایه حمله به نظرگاهدیدگاه اصلی استوار است، و متکی به شواهد ضعیف یا نظریات مشکوک است.
 
== منابع معتبر ==
نوشتار اصلی ویکیپدیا:إثبات پذیری
منابع معتبر برای هر مقاله‌ای در ویکیپدیا مورد نیازند. به آنها برای این نیاز داریم که نشان دهیم یک دیدگاه به اندازه کافی سرشناس هست که به آن یک مقاله اختصاص دهیم یا خیر؛ و برای اینکه یک دیدگاه حاشیه‌ای را در یک مقاله که در مورد دیدگاه‌های اصلی صحبت می‌کند بیاوریم، به منابع معتبر نیاز است که رابطه بین این دو را به شکل جدی توضیح دهد.
منابع معتبر در ویکیپدیا شامل مقالات علمی بازبینی شده (توسط داور مستقل)، کتاب‌های چاپ شده توسط انتشارات دانشگاهی، کتاب‌های درسی دانشگاهی، مجلات، ژورنال‌ها و کتاب‌های چاپ شده توسط انتشارات وزین و روزنامه‌های اصلی  هستند. نشریات دانشگاهی و باز بینی شده، معمولاً معتبرترین منابع هستند، ولی  منابع غیر دانشگاهی معتبر هم در کنار منابع دانشگاهی قابل استفاده‌اند.
 
== پانویس ==