سومر: تفاوت میان نسخه‌ها

{{درگاه|تاریخ}}

{{تمدنهای باستانی آسیای غربی}}

[http://www.metmuseum.org/toah/hd/ubai/hd_ubai.htm "The Ubaid Period (5500–4000 B.C.)" In Heilbrunn Timeline of Art History. Department of Ancient Near Eastern Art. The Metropolitan Museum of Art, New York (October 2003)]</ref><ref>[https://www.britishmuseum.org/explore/highlights/articles/u/ubaid_culture.aspx "Ubaid Culture", The British Museum]</ref><ref>[http://oi.uchicago.edu/pdf/saoc63.pdf "Beyond the Ubaid", (Carter, Rober A. and Graham, Philip, eds.), University of Durham, April 2006]</ref> به طور نظری این مردم پیشاتاریخی را امروزه با نام‌هایی چون «[[فرات|پیشافراتی]]» یا «[[دوره عبید|عبیدی]]» می‌شناسند<ref name="britannica">{{cite web| url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/573176/Sumer |title=Sumer (ancient region, Iraq) |publisher= Britannica.com | work=Britannica Online Encyclopedia |accessdate=2012-03-29}}</ref> و احتمال می‌دهند که آنها از [[فرهنگ سامرا]] مربوط به میانرودان شمالی ([[آشور]]) آمده باشند.<ref>{{Cite journal | url = http://books.google.com/?id=dWuQ70MtnIQC&pg=PA51&dq=samarra+culture#v=snippet&q=%22As%20the%20Samarra%20culture%20spread%20south%2C%20it%20evolved%20into%20the%20Ubaid%20culture%22&f=false | title = Cities, Change, and Conflict: A Political Economy of Urban Life | isbn = 978-0-495-81222-7 | author1 = Kleniewski | first1 = Nancy | last2 = Thomas | first2 = Alexander R | date = 2010-03-26}}</ref><ref>{{Cite journal | url = http://books.google.com/?id=tupSM5y9yEkC&pg=PA139&dq=samarra+culture#v=onepage&q=%22cultural%20descendants%20of%20the%20originating%20Samarran%20culture%22&f=false | title = The Near East: Archaeology in the "Cradle of Civilization" | isbn = 978-0-415-04742-5 | author1 = Maisels | first1 = Charles Keith | year = 1993}}</ref><ref>{{Cite journal | url = http://books.google.com/?id=i7_hcCxJd9AC&pg=PA147&dq=ubaid+samarra#v=snippet&q=%22Ubaid%200%20is%20thus%20clearly%20derived%20from%20the%20earliest%20culture%20to%20move%20into%20lower%20mesopotamia%2C%20the%20Samarra%22&f=false | title = Early Civilizations of the Old World: The Formative Histories of Egypt, the Levant, Mesopotamia, India and China | isbn = 978-0-415-10976-5 | author1 = Maisels | first1 = Charles Keith | year = 2001}}</ref><ref>{{Cite journal | url = http://books.google.com/?id=zmvNogJO2ZgC&pg=PA505&dq=samarra+culture#v=onepage&q=%22similar%20to%20those%20of%20the%20ubaid%20period%22&f=false | title = A dictionary of archaeology | isbn = 978-0-631-23583-5 | author1 = Shaw | first1 = Ian | last2 = Jameson | first2 = Robert | year = 2002}}</ref> هر چند نامی از عبیدی‌ها در آثار بجامانده از سومریان یافت نشده اما پژوهشگران امروزی بر این باورند که این مردم نخستین نیروی تمدن‌ساز در این منطقه به شمار می‌روند که دست به خشک‌کردن مرداب‌ها برای کشاورزی و گسترش بازرگانی زدند و صنایعی چون بافندگی، چرم‌گری، فلزکاری، بنایی و کوزه‌گری را ایجاد کردند.<ref name="britannica" />

 

 

 

 

 

== ریشه نام ==

 

== تاریخ ==

 

** اوروک ۱۴و۱۵: ۳۳۰۰-۴۱۰۰ پ.م.

** اوروک ۵: ۳۱۰۰-۳۳۰۰ پ.م.

 

{{اصلی|دوره عبید}}

[[پرونده: Samarra bowl.jpg|175px|بندانگشتی|چپ|کاسه [[سامرا (عراق)|سامرا]] متعلق به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد نگهداری شده در [[موزه پرگامون]] [[برلین]].نماد [[سواستیکا]] در مرکز آن مشخص است<ref>Ernst Herzfeld, Die vorgeschichtlichen Töpfereien von Samarra, Die Ausgrabungen von Samarra 5, Berlin 1930</ref>.<ref>Stanley A. Freed, Research Pitfalls as a Result of the Restoration of Museum Specimens, Annals of the New York Academy of Sciences, Volume 376, The Research Potential of Anthropological Museum Collections pages 229–245, December 1981.</ref>]]

 

{{اصلی|دوره اوروک}}

 

 

 

 

 

 

{{اصلی|دوره دودمانی نخستین (میانرودان)}}

 

 

=== نخستین دودمان لاگاش ===

[[File:Stele of Vultures detail 02.jpg|thumb|left|تکه‌ای از [[سنگ یادبود کرکس‌ها]]]]

{{اصلی|لاگاش}}

 

[[لوگال زاگیسی]] شاه-کاهن اوما به برتری دودمان لاگاش در این ناحیه پایان داد و اوروک را تسخیر کرد. وی این شهر را پایتخت خود نامید و در پی تصرف تمام سرزمین‌های میان خلیج فارس تا مدیترانه برآمد. او واپسین شاه بومی سومری پیش از رسیدن شاه سامی‌نژاد به نام [[سارگن اکدی]] بود.

از ۲۲۷۰ تا ۲۰۸۳

 

 

=== دوران گوتیان ===

از ۲۰۴۷ تا ۱۹۴۰

 

 

=== فروپاشی ===

تخمین زده می‌شود یکی از بزرگترین شهرهای سومر به نام [[اوروک]] در دوران اوجِ خود بین ۵۰ تا ۸۰ هزار نفر جمعیت داشته است.<ref>[http://proteus.brown.edu/mesopotamianarchaeology/ Harmansah, Ömür, The Archaeology of Mesopotamia: Ceremonial centers, urbanization and state formation in Southern Mesopotamia, 2007, p.699]</ref> با احتساب دیگر شهرهای سومر و جمعیت زیاد کشاورزان می‌توان به طور تقریبی به جمعیت بین ۸۰۰ هزار تا ۱٫۵ میلیون نفر برای کل سومر رسید. بر اساس تخمین‌ها جمعیت جهان در آن دوره ۲۷ میلیون نفر بوده است.

<ref>Colin McEvedy and Richard Jones, 1978, ''Atlas of World Population History'', Facts on File, New York, ISBN 0-7139-1031-3.</ref>

 

 

دیگران به پیوستگی سومریان اعتقاد دارند؛ پیوستگی که ریشه در سنت‌های بومیان شکارچی-ماهیگیر دارد که وابسته به اجتماعات دووجهی عربی کرانه‌های خلیج فارس بودند. سومریان خود را خویشاوند مردمان دیلمون در بحرین امروزی می‌دانستند. پروفسور یوریس زارینش بر این باور است که سومری‌ها مردمانی بوده‌اند که پیش از عزیمت به جنوب میان‌رودان در خلیج فارس سکونت داشته‌اند تا این که سکونگاهشان در پایان آخرین عصر یخبندان تحت هجوم سیل قرار می‌گیرد.<ref>http://www.ldolphin.org/eden/</ref>

[[پرونده:Reconstructed sumerian headgear necklaces british museum.JPG|بندانگشتی|بازسازی یک سرافزار (کلاه) و گردنبند زنانه که در یک گور سومری کشف شده - موزه بریتانیا]]

تصویرنگاشت‌های بدَوی چنین برداشت‌هایی از زندگی سومریان نخستین (مثل اوروک) ارائه می‌دهند<ref name="Sayce"/>:

*«نوعی سرپوش پردار به عنوان لباس سر استفاده می‌شده است. سومری‌ها از تخت‌خواب، چارپایه و صندلی که دارای پایه‌هایی کنده‌کاری‌شده شبیه به پای گاو نر استفاده می‌کردند. آن‌ها از اجاق، آتش‌دان و ظاهراً دودکش استفاده می‌کرده‌اند.»

*«چاقو، مته، گووه و ابزارهایی شبیه به اره در تمام سومر استفاده می‌شده در حالی که نیزه، تیر، کمان و خنجر (اما نه شمشیر) در جنگ‌ها کاربرد داشتند.»

*«سومریان زمان را با تغییرات ماه می‌سنجیدند.»

 

 

سنگ‌نبشته‌های بدست آمده از سومر از اصلاحات [[اوروکاگینا]]، شاه [[لاگاش]] (حدود ۲۳۰۰ پ.م.) حکایت دارند. وی سنت [[چندشوهری]] را بر انداخت و دستور داد هر زنی که چند شوهر اختیار کند با سنگ‌هایی که گناه وی رویشان حکاکی شده سنگسار شود.<ref>[https://books.google.com/books?id=mpjk74blFDgC&pg=PA62&dq=urukagina+%22two+men%22&client=firefox-a&sig=29we4cFBrgMpJ9qsy4zjpCywAQY ''Gender and the Journal: Diaries and Academic Discourse'' p. 62] by Cinthia Gannett, 1992</ref>

 

 

=== زبان و نگارش ===

{{اصلی|زبان سومری|خط میخی}}

 

زبانشناسان [[زبان سومری]] را جزء [[زبان تک‌خانواده|زبان‌های تک‌خانواده]] (منفرد) یعنی بدون خویشاوندی در میان زبان‌های امروزی دسته‌بندی کرده‌اند.<ref>John Hayes, University of California, Berkeley "Sumerian" ۲nd printing June ۱۹۹۹, Languages of the World/Materials ۶۸,LINCOM EUROPA, Paul-Preuss-Str. ۲۵, D-۸۰۹۹۵ Muenchen, Germany.</ref>

 

 

 

 

 

 

 

==== وام‌واژه‌های سومری در دیگر زبان‌ها ====

#اِآ: خدای دره عمیق

 

 

از نظر سومریان، خداوندان نیز چون انسان دارای غضب، شهوت، سنگ‌دلی، عشق، نفرت و سایر صفات بودند و خادمان دینی سومری نیز ارج و قرب فراوانی میان توده‌های مردم داشتند.

 

=== ادبیات سومری ===

از میان اساطیر پرشمار سومری، سه اسطوره به داستان‌های [[عهد عتیق]] شباهت دارند. یکی از این اسطوره‌ها داستان آدمیانی را می‌گوید که از گل آفریده شده بودند و در سرزمینی پربار موسوم به نام [[دیلمون]] می‌زیسته‌اند که در آن نه بیماری بود و نه مرگ، ولی از آب شیرین هم خبری نبود. [[انکی]] فرمان می‌دهد آب شیرین را از زمین، چونان نهری که از باغ بهشت جاری است بیاورند. بدین سان دیلمون باغی ملکوتی می‌شود. این اسطوره از زنی می‌گوید که به انکی گیاهانی پیشکش می‌کند که نفرین برایش می‌آورند و سبب درد دنده‌اش می‌شوند. آن گاه یک «بانوی دنده» برای درمان آن آفریده می‌شود. دو داستان دیگر، [[توفان نوح]] و صبر [[ایوب]] هستند. <ref> کلاریس سویشر. خاور نزدیک باستان. ترجمه عسکر بهرامی.تهران: ققنوس، ۱۳۸۳</ref>