اتمسفر: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱:
{{برای|جو کره زمین|جو زمین}}
[[پرونده:Atmosphere structure-fa.svg|بندانگشتی|upright=1.3|عکس بالا نمایانگر لایههای مختلف جو
[[پرونده:Top of Atmosphere.jpg|بندانگشتی|عکس بالا نمایانگر
'''جَو''' یا '''اتمسفر''' یا '''هواکره''' به معنای لایههایی از گازها است که دور یک جرم فضایی مانند یک سیاره را احاطه میکنند. جو به واسطهٔ نیروی [[جاذبه]] به دور جرم فضایی نگهداشته میشود.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.ontariosciencecentre.ca/school/clc/visits/glossary.asp |عنوان = فرهنگ لغات دشوار|ناشر = Ontario Science Centre|تاریخ بازدید = ۱۲ آوریل ۲۰۰۷}}</ref>
۹۹ درصد از هواکره در فاصله ۳۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارد. اگرچه سیارههای دیگر منظومهٔ شمسی نیز هواکره دارند، اما هواکرهٔ زمین تنها هواکرهای است که از ادامهٔ زندگی ما و دیگر موجودات زنده پشتیبانی میکند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.ontariosciencecentre.ca/school/clc/visits/glossary.asp |عنوان = فرهنگ لغات دشوار|ناشر = Ontario Science Centre|تاریخ بازدید = ۱۲ آوریل ۲۰۰۷}}</ref>
هواکره از
== فشار ==
== ترکیب ==
=== در زمین ===
{| class="wikitable"
|+'''جدول غلظت گازهای جو در قیاس
|colspan=3 style="font-size: 85%" |''حجم بر حسب ppmv (یک در میلیون) ''
|-
سطر ۲۰ ⟵ ۱۹:
! style="text-align:right;"| غلظت در جو
|-
| [[نیتروژن]] (N<sub>۲</sub>) || ۷۸۰٬۸۴۰ ||
|-
| [[اکسیژن]]
|-
| [[آرگون]] (Ar) || ۹٬۳۴۰ ||
|-
| [[کربن دی اکسید]] (CO<sub>۲</sub>) || ۳۹۰ ||
|-
| [[نئون]] (Ne) || ۱۸٫۱۸ ||
|-
| [[هلیوم]] (He) || ۵٫۲۴ ||
|-
| [[متان]] (CH<sub>۴</sub>) || ۱٫۷۹ ||
|-
| [[کریپتون]] (Kr) || ۱٫۱۴ ||
|-
| [[هیدروژن]] (H<sub>۲</sub>) || ۰٫۵۵ ||
|-
| [[نیتروژن اکسید]] (N<sub>۲</sub>O) || ۰٫۳ ||
|-
| کربن مونو اکسید (CO) || ۰٫۱ ||
|-
| [[زنون]] (Xe) || ۰٫۰۹ ||
|-
| [[اوزون]] (O<sub>۳</sub>) || ۰٫۰۷
|-
| نیتروژن دی اکسید (NO<sub>۲</sub>) || ۰٫۰۲ ||
|-
| [[ید]] (I<sub>۲</sub>) || ۰٫۰۱ ||
|-
| [[آمونیاک]] (NH<sub>۳</sub>) || در حال بررسی || _
|-
| بخار آب (H<sub>۲</sub>O) || در حال بررسی || ~
|}
== ساختار ==
=== در زمین ===
==== وردسپهر ====
[[پرونده:Top of Atmosphere.jpg|بندانگشتی|عکس بالای جو (ناسا)]]
[[وردسپهر]] یا تروپوسفر {{انگلیسی|Troposphere}}، دارای ضخامتی حدود ۱۰ کیلومتر در قطبها و ۱۶ تا ۱۸ کیلومتر در مناطق [[استوا|استوایی]] است. از ویژگی عمده آن کاهش دما در جهت قائم حدود °۶ سانتیگراد (°۱۸ فارنهایت یا ۲۷۹ کلوین)، در هر ۱۰۰۰ متر افزایش سرعتِ بادها با افزایش [[رطوبت]] (H<sub>۲</sub>O) نسبت به سطوح
وردایست {{انگلیسی|Tropopause}} مرز میان [[وردسپهر]] و لایهِ بالاییِ آن یعنی پوش سپهر که مرز انتقال ویژگیهای هواسپهری را در مقیاس بزرگی از تلاطم و اختلاط را تشکیل میدهد. این لایه کمژرفا<ref>معادل کم عمق یا نازک</ref> در ناحیهِ [[استوا]] نسبتاً مشخص شدهاست، این مرز فوقانی [[وردسپهر]] نسبت به فصول سال تغییر میکند.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://en.wikipedia.org/wiki/Atmosphere_of_Earth| عنوان = ویکیپدیای انگلیسی| نویسنده = | تاریخ بازدید = ۹ مارس ۲۰۱۱ | تاریخ = | ناشر = وبگاه en.wikipedia.org| صفحه =}}</ref>
==== استراتوسفر ====
[[استراتوسفر]] {{انگلیسی|Stratosphere}}:
دومین لایهٔ بزرگ اتمسفر که بالای تروپوسفر و پایین مزوسفر قرار دارد، استراتوسفر نامیده میشود. افزایش تدریجی دما از ویژگی آن است، یکی دیگر از ویژگیهای استراتوسفر میزان نسبتاً زیاد گاز [[اوزون]] (O<sub>۳</sub>) به ویژه در اطراف لایهٔ استراتوپوز است که ضخامتی حدود ۱۶ تا ۳۰ کیلومتر دارد و لایهٔ ازن {{انگلیسی|Ozone Layer}} نیز در این لایه را تشکیل میشود، دما در بعضی نواحیِ این لایه به °۶۰- سانتیگراد (°۷۶- فارنهایت یا ۲۱۳ کلوین) میرسد.
این لایه از نظر جلوگیری از اثرات مرگبارِ تابشهای شدید [[ماوراء بنفش]] با وجود [[اوزون]] موجود در آن بسیار
==== مزوسفر ====
[[مزوسفر]] {{انگلیسی|Mesosphere}}:
دارای ضخامتی حدود ۳۰ تا ۳۵ کیلومتر و در این لایه [[درجه حرارت]] به سرعت کاهش مییابد به حالتی که در ارتفاع ۸۰ کیلومتری میزان آن به حدود °۸۵- سانتیگراد (°۹۷- فارنهایت یا ۱۸۸ کلوین) میرسد که سردترین مکان زمین است. [[فشار هوا]] در مزوسفر بسیار پایین است و میزان آن از یک میلی بار در ارتفاع ۵۰ کیلومتری به ۱٪ در ۹۰ کیلومتری کاهش مییابد.
مزوپوز {{انگلیسی|Mesopause}} مرز میان این لایه و لایهِ فوقانیِ آن یعنی ترموسفر است. مزوپوز در ارتفاع ۸۰ تا ۸۵ کیلومتری به وسیله حداقل دما °۱۰۰- سانتیگراد (°۱۱۲- فارنهایت یا ۱۷۳ کلوین) و وارونگی پس از آن مشخص میشود. مزوپوز ناحیه انتقالی بین مزوسفر و ترموسفر را تشکیل میدهد.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://en.wikipedia.org/wiki/Atmosphere_of_Earth| عنوان = ویکیپدیای انگلیسی| نویسنده = | تاریخ بازدید = ۹ مارس ۲۰۱۱ | تاریخ = | ناشر = وبگاه en.wikipedia.org| صفحه =}}</ref>
==== ترموسفر ====
سطر ۸۱ ⟵ ۷۹:
بخشی از اتمسفر زمین است که از حدود بالا ی ۶۰ کیلومتر به سبب یونیزاسیون، به صورت ناحیهِ (تمرکز [[یون|یونها]] و [[الکترون|الکترونهای]]) آزادی در میآید که سبب بازتاب امواج رادیویی میشود. از طرف دیگر فجرهای قطبی شمالی و جنوبی نیز بوسیله نفوذ ذرات یونیزه، در درون [[اتمسفر]] از ۳۰ تا ۸۰ کیلومتری به ویژه در مناطق حدود °۲۰ تا °۲۵ از قطبهای [[مغناطیس|مغناطیسی]] مشاهده میشوند.
این لایه فاقد گازهای سنگینی نظیر بخارآب (H<sub>۲</sub>O)، [[اکسیژن]] (O<sub>۲</sub>) و [[ازت]] (N<sub>۲</sub>) حالت مولکولی است.
در این لایه ناوههای کمژرفا به صورت لایههای یونسفری E و F1 و F2 جداسازی
بازتابهای رادیویی گاهی در سطوحی به ارتفاع ۶۵ تا ۸۰ کیلومتری رخ میدهند که به نام لایه D نامیده میشوند. این لایه با حداکثر تمرکز یونیزاسیون مشخص میشود.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.daneshsara.net/article/78-geography/978-1388-05-17-01-17-11.html/|عنوان = دانش سرا|تاریخ بازدید = ۱۷ اسفند ۱۳۸۹}}</ref>
لایههای E و F1 تقریباً منظم و در میزانهای حداکثر خود از نظر [[یون]] و [[چگالی]]، [[الکترون|الکترونها]] دارای تغییرات منظم روزانه یا فصلی و چرخه لکهای خورشیدی میباشند.
لایهِ F2 در ارتباط با کشندههای [[خورشید|خورشیدی]]، [[قمر|قمری]] و اثر میدانِ مغناطیسیِ زمین واکنشهای
===== اگزوسفر =====
اگزوسفر {{انگلیسی|Exosphere}}:
در ارتفاع بیش از ۳۰۰ کیلومتری از زمین و در ورای یونسفر، ناحیهایی که [[جاذبه]] زمین نیروی چندانی ندارد. در اینجا اتمهای [[اکسیژن]] (O<sub>۲</sub>) و [[هلیوم]] (He) اتمسفر رقیقی را تشکیل میدهند. [[هلیوم]] (He) خنثی و اتمهای [[هیدروژن]] (H<sub>۲</sub>) که دارای جرمِ اتمی پایینی هستند میتوانند فرار کنند. [[هیدروژن]] با تجزیه بخار آب (H<sub>۲</sub>O) و [[متان]] (CH<sub>۴</sub>) از نزدیکی مزوپوز جایگزین میشود. در حالی که [[هلیوم]] به روش عمل پرتوهای [[کیهان|کیهانی]] در [[ازت]] و از تجزیهٔ آخشیج<ref>معادل عنصر</ref>های [[پرتوزا]] در پوستهٔ سطحی زمین به طور آرام ولی مداوم تولید میشوند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.cloudysky.ir/data/data0047.php|عنوان = cloudysky.ir|تاریخ بازدید = ۱۷ اسفند ۱۳۸۹}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.daneshsara.net/article/78-geography/978-1388-05-17-01-17-11.html/|عنوان = دانش سرا|تاریخ بازدید = ۱۷ اسفند ۱۳۸۹}}</ref>
== اهمیت ==
|