استان گیلان: تفاوت میان نسخه‌ها

{{هم‌چنین ببینید|مردم گیلک|گالش|مردم تالش|مردم تات}}

این استان دارای هویت قومی مشخص است. گروههای قومی اصلی آن متعلق به شاخه [[زبان‌های ایرانی شمال غربی|شمال غربی]] گروه زبانهای ایرانی هستند. عمده‌ترینشان [[گیلک]] است که در جلگه مرکزی، حاشیه ساحلی شرقی و ارتفاعات جنوب غربی زندگی می‌کند. گیلکها بر اساس تفاوتهای گویشی و ویژگیهای اجتماعی فرهنگی به سه گروه تقسیم می‌شوند: گیلک رشتی و لاهیجانی، که به ترتیب در غرب و شرق جلگه زندگی می‌کنند، تفاوتهای کمی نشان می‌دهند، ولی گیلک [[گالش|گالشی]] یا دیلمی در کوههای جنوب شرقی زبان متفاوت و شیوه کشت و دامپروری متفاوتی با گیلک جلگه و تالشها که منطقه‌شان از کوهپایه تا دامنه البرز کشیده شده‌است دارند. گویش[[زبان تاتی ایران|زبان تاتی]] پیرامون رودبار تکلم می‌شود. اندک تازه‌واردانی اخیراً در استان استقرار یافته‌اند: دامداران [[کرد]] پرورش‌دهنده [[گاومیش]] در جلگه پخش شده‌اند، قبیله کرد عمارلو نامش را به بخش شرق [[بخش عمارلو (گیلان)|بخش عمارلوی]] [[رودبار]] داده، بازرگانان و ماهیگیران [[مردم آذری|ترک]] در ساحل از آستارا تا انزلی و کارمندان فارسی ادارات دولتی. نتیجتاً چندزبانگی قاعده سرتاسر استان است.<ref name="EIgeo">{{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی=Bazin|نام=Marcel |مقاله={{unicode|GĪLĀN i. GEOGRAPHY AND ETHNOGRAPHY}} |دانشنامه=[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] |نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gilan-i-geography|ویراستاران=|ناشر=|سال=|زبان=en| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6EZda58vK | تاریخ بایگانی = 20 February 2013}}</ref>

طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش [[شورای فرهنگ عمومی]] در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در استان گیلان به قرار زیر بود: ۴٫۵ فارسی‌زبان (۵٫۷٪ مرد، ۳٫۲٪ زن)، ۷٫۹ ترک (۷٫۶٪ مرد، ۸٫۶٪ زن)، ۰٫۹ کرد (۱٫۱٪ مرد، ۰٫۷٪ زن)، ۰٫۲ عرب (۰٫۴٪ مرد)، ۸۵٫۹ شمالی شامل گیلک، تالشی، تات، مازنی و ترکمن (۸۴٫۴٪ مرد، ۸۶٫۷٪ زن) و ۰٫۷ بدون جواب بودند.<ref>شماره کتابشناسی ملی:۲۸۷۹۶۷۷/طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی){گزارش}:استان گیلان/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس -شابک:۱–۶۰–۶۶۲۷–۶۰۰–۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-مؤسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۲۸۵ ص:جدول (بخش رنگی)، نمودار (بخش رنگی)</ref>

{{اصلی|زبان گیلکی|زبان تالشی|زبان‌هایزبان تاتی‌تبارتاتی}}

در گیلان سه گروه زبانی ایرانی عمده، یعنی [[گیلکی]]، [[رودباریتالشی]] و [[تالشیزبان تاتی ایران|تاتی]] و اقلیت‌هاییاقلیتی از دو گروه دیگر ایرانی، [[تاتی]] و [[کردی]]، وجود دارند. زبانهای غیر ایرانی عبارت اند از [[ترکی آذربایجانی]] و برخی گویشوران [[زبان رومانی|کولی‌ها]] (با منشأ هندی). حدود سه میلیون نفر در گیلان [[گیلکی]] را به عنوان زبان اول یا دوم صحبت می‌کنند ولی استفاده از گیلکی و تالشی در بسیاری از شهرهای طوالش به دلیل مهاجرت گسترده مردم از آذربایجان در حال کاهش است.<ref name="Stilo">{{یادکرد

[[گویش]]زبان تاتی ایران|زبان [[تاتی]]، در گیلان، مشابه تاتهایتاتی [[شهرستان طارم|طارم علیا]] در شمال استان زنجان است. [[گویش]]زبان [[تالشی]] نیز، خود به سه گروه شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم می‌شود که نوع جنوبی آن به تاتی نزدیک تر است. تاتی و تالشی، با همدیگر، به خانواده بزرگ‌تری از زبانها بنام [[زبانهایزبان‌های تاتی تبارتاتی‌تبار]] (تاتیک) تعلق دارند. رودباری نیز، احتمالاًگویشی که نوعیاز زبان تاتی تبار می‌باشد که ساختاری [[گیلکی]] یافته‌است.<ref name="Stilo"/> اکثر اهالی مناطق مذکور (منجمله رودبار الموت، رودبار قصران، طالقان، بومیان کرج، کوههای سمنان، ساوجبلاغ...) زبانزبانشان را «تاتی» می‌شناسند و از دیدگاه علمی نزدیک‌ترین به تالشی است و بر پایه شواهد همان [[زبان آذری]] که با توجه به گویش گاه‌های آن همان [[زبان مادی]] یا دست کم شاخه اصلی آن است.<ref name="">{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی = کلباسی| نام =ایران | پیوند نویسنده = | عنوان =پیشوند فعلی ha و گونه‌های آن در گویش‌های ایرانی | ژورنال = دو فصلنامه زبان‌شناسی |صفحات= ۵۷| شماره = ۱–۲ (پیاپی ۴۲) | مکان = | ناشر = | تاریخ = ۱۳۸۵| پیوند = | پی‌نوشت =}}</ref> [[زبان ترکی آذربایجانی]] به صورت گسترده در [[شهرستان آستارا]]<ref name="autogenerated1">[http://library.tebyan.net/newindex.aspx?pid=102834&ParentID=0&BookID=97560&MetaDataID=27846&Volume=1&PageIndex=196&PersonalID=0&NavigateMode=CommonLibrary&Content=کتابخانه تبیان به نقل از دائرةالمعارف بزرگ اسلامی - آستارا]</ref> و [[منجیل]]<ref>Encyclopædia Iranica:[http://www.iranicaonline.org/articles/manjil Manjil]</ref> رایج است، همینک [[ترکی آذربایجانی]] در [[شهرستان تالش]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=جغرافیای فرهنگی|ناشر=تارنمای مرجع تالش‌شناسی|نشانی=http://www.taleshan.com/joqrafiyaye%20farhangi.htm|تاریخ بازدید=۲۱ ژوئیه ۲۰۱۳}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=فرهنگ تطبیقی تالشی – تاتی – آذری |ناشر=پایگاه تات پژوهی|نشانی=http://www.tatha.fagig.com/tati%20talesh2.htm|تاریخ بازدید=۲۱ ژوئیه ۲۰۱۳}}</ref> [[شهرستان رضوانشهر]]<ref>[http://guilan.irib.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=913:-&catid=291:shahr صدا و سیمای مرکز گیلان-رضوانشهر]</ref> و [[لوشان]]<ref>[http://www.deilamestan.com/news_loader/news.aspx?index=268 زبان مردم لوشان و منجیل] بازدید: اردیبهشت۱۳۸۸</ref> نیز استفاده می‌شود.