علم عروض: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عروض''' واژه‌ای عربی و به‌معنی فن سنجیدن [[شعر]] و شناختن [[وزن شعر|وزن‌ها]] و بحرهای کلام منظوم با [[افاعیل عروضی]] و پیدا کردن اوزان اشعار برپایهٔ آن افاعیل است. به این دلیل این دانش را "«عروض"» نامیده‌اند که وزن شعر بر آن عرضه می‌شود. برابر پارسی [[چامه‌سنجی]] برای آن مناسب می‌نماید. درضمن، اصطلاح "«عروض"» به جزوِ آخر از [[مصراع]] یکم هر [[بیت (شعر)|بیت]] شعر هم اطلاق می‌شود.

متخصصان فن عروض، وزن‌های موجود در شعرهای فارسی را در نوزده جنسِ مختلف دسته‌بندی کرده‌اند که هریک از این دسته‌ها را اصطلاحاً بحر می‌نامند. بحرها را ازجهتِ کاربرد افاعیلِ کامل یا مزاحف به دو دستهٔ سالم و غیرسالم تقسیم می کنندمی‌کنند. اما دکتر [[پرویز ناتل خانلری]] بحر را چنین تعریف کرده‌است: "«صورتی خاص از ترکیب هجاهاست که در آن تناسب معیّنی میان هجاهای کوتاه و بلند وجود داشته‌باشد و آن را با صورتی دیگر، که حاصل تناسب دیگری باشد، نتوان در یک قطعه آمیخت"». بنا بر این تعریف، هر وزنی یک بحر مستقل به‌شمار می‌آید. اما برای سهولت طبقه‌بندی، بحرها را به اصلی و فرعی تقسیم کرده‌اند. بحر اصلی را دستگاهی دانسته‌اند که چند وزن را دربرمی‌گیرد. وزن‌های فرعیِ هر بحر، با اِعمال قواعدی خاص به‌وجود می‌آیند:

۲- با حذف چند هجا از آخر بحر و تکرار پارهٔ باقی‌مانده. در این حالت، مصراع‌هایی با دو پارهٔ مساوی به‌وجود می‌آید که در اصطلاح، وزنِ آنها را وزن خیزابیخیزآبی یا وزن دوری یا وزن متناوب می‌نامند؛{{سخ}}

به‌کمک این سه قاعده، قواعد پیچیدهٔ [[زحاف]] عروض قدیم به‌آسانی توجیه می‌شود. در عروض خانلری، نزدیک به پنجاه بحر شناخته شده که در پانزده "«سلسله"» طبقه‌بندی شده‌است.<ref> میرصادقی، میمنت، ''واژه‌نامهٔ هنر شاعری: فرهنگ تفصیلیِ اصطلاحات فن شعر و سبک‌ها و مکتب‌های آن''، چاپ سوم، انتشارات کتاب مهناز، تهران، ۱۳۸۵</ref>

* {{یادکرد|فصل= جلد دوم، حرف ع|کتاب= ''فرهنگ فارسی''|نویسنده= [[محمد معین|معين،معین، محمد]]|ناشر= [[انتشارات امیرکبیر]]|چاپ= ششم|شهر= [[تهران]]|سال= ۱۳۶۳}}

* {{یادکرد|فصل= عروض|کتاب= ''وزن‌شناسی و عروض''|نویسنده= [[ایرج کابلی|كابلی،کابلی، ايرجایرج]]|ناشر= [[نشر آگه]]|شهر= تهران|سال= ۱۳۷۶}}