تاریخ یمینی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
JYBot (بحث | مشارکت‌ها)
Hamid Hassani (بحث | مشارکت‌ها)
خط ۱:
'''تاریخ یمینی''' (نام دیگر: '''تاریخ عتبی''') کتابی تاریخی به [[عربی]] دربارهدربارهٔ [[سبکتگین|ابومنصور ناصرالدین سبکتگین]] و [[محمود غزنوی]] و اوضاع [[ایران]] تا اوایل [[سده ۵ (قمری)|سده ۵ق]]، نوشته [[ابونصر محمدبن عبدالجبار عتبی]] است. این کتاب از مهمترین تواریخ عصر [[غزنوی]] و از کهنترین تاریخنامه‌های ایرانی است.<ref name="جهان اسلام">[http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=3149 ''دانشنامه جهان اسلام''، سرواژه: تاریخ یمینی (یا تاریخ عُتبی)]</ref>
 
این کتاب در زمان [[سلطان محمود غزنوی]] نوشته شده و به مناسبت لقب یمین‌الدوله محمود، به یمینی نادار شد. انشای کتاب بسیار مشکل و با نثری سنگین و متکلف بوده که فهم کتاب را دشوار می‌کرد. به همین دلیل در [[سده ۷ (قمری)|سده ۷ق]]، [[جرفادقانی|ابوالشرف ناصح جرفادقانی]] (گلپایگانی) شرحی بر کتاب نوشت و همزمان نیز کتاب به [[فارسی]] هم ترجمه شد که به '''[[ترجمه تاریخ یمینی]]''' نامدار است.<ref>{{یادکرد |کتاب=منابع تاریخی ایران در دوران اسلامی |نویسنده=ورهرام، غلامرضا |ناشر=امیر کبیر |چاپ=اول |شهر=تهران |صفحه=ص۳۳ |سال=۱۳۷۱ |شابک=}}</ref>
 
عتبی غزوات محمود غزنوی را در [[هند]] را به شرح آورده و می‌توان گفت که در این زمینه داد سخن را داده است. همچنین به دیگر سلسله‌های آن زمان پرداخته و جز سلسله [[سامانیان]] دربارهدربارهٔ امرای [[سیستان]]، [[آل زیار]]، [[سیمجوریان]] [[خانیان]]، [[آل فریغون]]، [[غوریان]]، پادشاهان [[غرجستان]]، [[دیلمیان]]، [[خوارزمشاهیان]] و [[افغان|افغانیان]] نیز شرح داده است. دربارهدربارهٔ مسائل گوناگون مذهبی و اجتماعی نیز اشاراتی در کتاب هست که از شیوه بینش مردم در [[سده ۴ (قمری)|سده ۴]] و [[سده ۵ (قمری)|سده ۵ق]] و آداب و رسوم اجتماع آن روزگار حکایت می‌کند.<ref>{{یادکرد |کتاب=ترجمهٔ تاریخ یمینی |نویسنده = ابوالشرف ناصح بن ظفر جرفادقانی |ناشر =انتشارات علمی و فرهنگی |چاپ=سوم |شهر=تهران |کوشش= مصحح: دکتر جعفر شعار | صفحه=ص یازده-دوازده |سال=۱۳۷۴| شابک=}}</ref>
 
تاریخ یمینی مشتمل است بر دیباچه و سپس به شرح ظهور امیر ابومنصور ناصرالدین سبکتگین در زمان [[سامانیان]] و فتح‌های او، وقایع دوران [[نوح بن منصور سامانی]] و شرح حال [[قابوس بن وشمگیر]] زیاری و فخرالدوله بُوَیهی و مناسبات امیر ابومنصور ناصرالدین سبکتگین و [[خلف بن احمد صفاری]]، همچنین تفصیل منازعه امرای سامانی بر سر قدرت و منصب سپهسالاری [[خراسان]] و سرانجام حمله بُغراخان ترک و تقسیم قلمرو سامانیان میان دو سلسله ترک [[قراخانیان]] و [[غزنویان]] پرداخته است؛ از ینرو نیمه نخست کتاب را می‌توان «تاریخنامه سامانیان از هنگام انحطاط تا انقراض» خواند. پس از آن به احوال و اخبار و نبردهای محمود غزنوی پرداخته شده است که نیمه دوم کتاب را تشکیل می‌دهد. کتاب با رساله‌ای در رثای امیرنصربن سبکتگین (والی [[نیشابور]] و برادر محمود) و فصلی در بدگویی از امیر [[ابوالحسن بَغَوی]]، به سبب رنجش عتبی از وی، پایان می‌یابد.<ref name="جهان اسلام"/>
 
== منابع ==
{{پانویس|2۲}}
 
[[رده:کتاب‌های تاریخی ایران]]