کشتار سومقاییت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کشتار سومقاییت''' فاجعه‌ای بود که توسط شورشیان آذربایجانی برضد [[ارمنی‌های جمهوری آذربایجان]] ساکن شهر ساحلی [[سومقاییت]] در خلال فوریه ۱۹۸۸ میلادی به وقوع پیوست.<ref>Remnick, David. "Hate Runs High in Soviet Union's Most Explosive Ethnic Feud." ''The Washington Post''</ref> برطبق آمار بیش از ۵۳ نفر ارمنی در این حوادث کشته شدند برخی نیز تعداد کشته‌ها را دههاده‌ها و حتی صدها نفر عنوان می‌کنند.<ref>{{cite news|last=Remnick|first=David|authorlink=David Remnick|title=Hate Runs High in Soviet Union's Most Explosive Ethnic Feud|url=http://www.highbeam.com/doc/1P2-1210234.html|accessdate=15 July 2013|newspaper=[[The Washington Post]]|date=6 September 1989}}</ref><ref name="Hosking">{{cite book|authorlink=Geoffrey Hosking|last=Hosking|first=Geoffrey A.|title=The First Socialist Society: A History of the Soviet Union from Within|edition=2nd|location=Cambridge, Mass.|publisher=Harvard University Press|year=1993|p=475}}</ref><ref>{{cite book|authorlink=Peter Kenez|last=Kenez|first=Peter|title=A History of the Soviet Union from the Beginning to the End|edition=2nd|publisher=Cambridge University Press|year=2006|page=272}}</ref>

<<"کلیه میله‌های آهنی و چاقوها و سایر آلات کشنده، مدت‌ها قبل در کارگاه‌های شخصی سومقاییت تولید شده بودند.{{sfn|de Waal|2003|p=۳۵}} چند روز مانده به تهاجم، مقادیر متنابهی سنگ و کلوخ در خیابان‌های منتهی به قتل گاه، انباشته شده بود. تهیه فهرست اسامی اهالی ارمنی سومقاییت. قطع تلفن‌های شهروندان ارمنی سومقاییت.

قطع برق ساختمان‌های مسکونی ارمنیان سومقاییت.>>"<ref>Excerpt from the indictment in the criminal case 18/60233 on charges of Ahmad Imani ogly Ahmаdov, Ilham Azat ogly Ismailov and Yavar Giyas ogly Jafarov. Moscow, Nov. 1988, The Supreme Court of USSR. "I reckon they knew the addresses of the Armenians in advance. I came to this conclusion because the pogrom-makers were entering precisely the buildings were Armenians lived. In reality, they knew all the addresses, they were acting unmistakably. And all that was not out of hooligan intentions, that was an action specifically against the Armenian people, against Armenians. Not against Russians or other nations, but against Armenians. They were looking particularly for Armenians..."</ref>

{{sfn|Shahmuratian|1990۱۹۹۰}}

صدها نفر در اثر ضرب و شتم، دچار نقص عضو شدند و کارایی بخشی از اندامشان را برای همیشه از دست دادند. زنان بسیاری، که شامل دختران نوجوان نیز می‌شدند. مورد تجاوز جنسی قرار گرفتند{{sfn|Shahmuratian|1990|p=227۲۲۷}} و آسیب‌های روانی و جسمانی غیرقابل جبرانی دیدند. بیش از ۲۰۰ خانه به وسیله اشرار ویران شدند و ده‌ها اتوموبیل ارمنی‌ها در آتش سوختند. میزان خساراتی که به مغازه‌ها و کارگاه‌ها وارد شده بیش از حد تصور است و هزاران ارمنی (جمعیت ارمنی‌های شهر ۱۷٬۰۰۰ نفر بودند)<ref name="Krivopuskov 2007">{{cite book|last=Krivopuskov|first=Viktor V.|url=http://www.armenianhouse.org/krivopuskov/karabakh/166-212.html#5|title=Мятежный Карабах: Из дневника офицера МВД СССР [Rebellious Karabakh: From the diary of an officer of the USSR]|edition=2nd|location=Moscow|publisher=Golos Press|year=2007|pp=87–88|isbn=5-7117-0163-0}}</ref> از خانه و کاشانه‌شان رانده شدند.

<<{{گفتاورد|«او هنوز از پا در نیامده بود و می‌کوشید از میان شعله‌ها بیرون برود، ولی پنج نفر که میله‌های آهنی داشتند، او را مجدداً به دل آتش انداختند.>>»<ref>[http://wwwkarabakhfacts.nkrusa.orgcom/nk_conflictwp-content/ethnic_cleansing_campaignsuploads/2012/12/The-Sumgait-Syndrome.shtml#sumgait-Anatomy-of-Racism-in-Azerbaijan-ENG.pdf گزارش کامل از کشتار سومقاییت]</ref>}}

<<{{گفتاورد|«مهاجمان، در مجاورت مرکز پلیس، یک ارمنی را کتک می‌زدند و هیچ ماموریمأموری مانعشان نمی‌شد. چرا که افراد پلیس مخصوصاً از شهر بیرون رفته بودند و با این کار، دست مهاجمان را باز گذاشته بودند. آن روز، هیچ‌یک از مامورانمأموران پلیس را ندیدم.>>»<ref>[http://wwwkarabakhfacts.nkrusa.orgcom/nk_conflictwp-content/ethnic_cleansing_campaignsuploads/2012/12/The-Sumgait-Syndrome.shtml#sumgait-Anatomy-of-Racism-in-Azerbaijan-ENG.pdf گزارش کامل از کشتار سومقاییت]</ref>}}

<<{{گفتاورد|«پلیس از همه چیز خبر داشت.>>»}}

(آرسن آراکلیان) یکی از نجات یافتگان مدعی شد که:

<<{{گفتاورد|«کلیه خطوط تلفن ارمنی‌ها را قطع کرده بودند و او بارها سعی کرده با تلفن آشنایان غیر ارمنی اش، با پلیس تماس بگیرد، ولی هچ پاسخی نگرفته است.>>»{{sfn|Shahmuratian|1990|pp=۲۳۳–۲۳۷}}<ref>[http://karabakhfacts.com/wp-content/uploads/2012/12/The-Sumgait-Syndrome.-Anatomy-of-Racism-in-Azerbaijan-ENG.pdf گزارش کامل از کشتار سومقاییت]</ref>}}

روز ۲۱ مه ۱۹۸۸،۱۹۸۸ میلادی، در نشست عمومی کمیته مرکزی حزب کمونیست جمهوری آذربایجان، (جهانگیر مسلم زاده)، دبیر سابق کمیته حزبی سومقاییت، به صراحت دولت مرکزی آذربایجان را مسئول وقوع اغتشاشات خونین سومقاییت دانست و در نشست دفتر کمیته مرکزی، هنگامی که دربارهدربارهٔ مسئولیت‌هایش بحث می‌کردند، دلایل خود را برشمرد و درحقیقت افشاگری کرد.<ref>{{cite book|last=Beissinger|first=Mark R.|title=Nationalist Mobilization and the Collapse of the Soviet State|publisher=Cambridge University Press|year=2002|page=300|isbn=0-521-00148-X}}</ref>

{{sfn|de Waal|2003|pp=۳۳-۳۴۳۳–۳۴}}

بنابراین، بدیهی است که حوادث سومقاییت، از قبل برنامه ریزیبرنامه‌ریزی شده بود و مقامات حکومت آذری می‌خواستند با نابودی ارمنیان سومقاییت، و ایجاد رعب و هراس در دل [[ارمنی‌های جمهوری آذربایجان]]، آنان را پاک سازی قومی کنند.<ref>[http://sumgait.info/caroline-cox/ethnic-cleansing-in-progress/karabakh-question-revived.htm پاکسازی قومی: جنگ در قره باغ کوهستانی،نویسنده گان:کارولین و جان ایبنر]</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=B8WRAgAAQBAJ&pg=PA154&lpg=PA154&dq=Ethnic+cleansing+armenian+sumgait&source=bl&ots=49NC56dCOW&sig=nmBUqpyhjuvRuH9uzAOS77cmWdk&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjWhoOWpNzKAhUFMnIKHeIEBSk4HhDoAQgnMAM#v=onepage&q=Ethnic%20cleansing%20armenian%20sumgait&f=false ارمنیان: گذشته و حال در ساخت هویت ملی،نویسنده گان:ادموند هرزیگ و مارینا کورکچیان]</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=UXlfAgAAQBAJ&pg=PA288&lpg=PA288&dq=Ethnic+cleansing+armenian+sumgait&source=bl&ots=TRi4QUixIr&sig=nZxE42KcC57A5fx0h-AVzKn9Jws&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjWhoOWpNzKAhUFMnIKHeIEBSk4HhDoAQg0MAY#v=onepage&q=Ethnic%20cleansing%20armenian%20sumgait&f=false سرنوشت وحشتناک: پاکسازی قومی در ساختار مدرن اروپا،نویسنده:بنجامین لیبرمن]</ref>

<<«شهری با ۲۵۰۰۰۰ نفر جمعیت، یکسره عرصه ضرب و شتم و شکنجه و تجاوز و کشتار ارمنیان شده بود و بدبختانه برای متوقف کردن آن جنایات، هیچ اقدامی نمی‌شد. مهاجمان فهرست‌هایی داشتند که نام ساکنان همه خانه‌ها در آن‌ها درج شده بود و به راحتی می‌توانستند اهالی ارمنی و آذری را از یک دیگر تفکیک کنند. مهاجم‌ها میله آهنی، سنگ پاره، تبر، چاقو، بطری، و ظرف‌های بنزین با خود داشتند و آن طور که شاهدان عینی گفته‌اند، درگروه‌های ۵۰ تا ۸۰ نفری به منازل ارمنی‌ها یورش می‌بردند و گروه‌های بزرگ‌تر، که حدود یک صد نفر عضو داشتند، در خیابان‌ها ماجراجویی می‌کردند.>>»{{sfn|de Waal|2003|p=۳۸-۳۹۳۸–۳۹}}

{{sfn|Shahmuratian|1990|p=199۱۹۹}}

(ژرژ سوروس)، در نشریه «ژورنال مسکو زنامیا» شماره ۶، سال ۱۹۸۹ ممیلادی. اعلام کرده است که:

<<{{گفتاورد|«نخستین کشتار ارمنیان در جمهوری آذربایجان، در اثر تحریکات نژادپرستان محلی، و با موافقت [[حیدر علی‌اف]] دبیر اول کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی در آن زمان، و رئیس جمهور بعدی جمهوری آذربایجان صورت گرفته است.»<ref>[https://www.academia.edu/3515199/The_Sumgait_Syndrome._Anatomy_of_Racism_in_Azerbaijan The Sumgait Syndrome. Anatomy of Racism in Azerbaijan]</ref>}}

رهبران [[اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی]]، برای شناسایی مجریان و طراحان فاجعه‌ای که دراواخر فوریه ۱۹۸۸ میلادی در شهر سومقاییت رخ داد، هیچ‌گاه اقدام مفیدی نکردند و سازمان دهندگان و قاتلین از مجازات سیاسی و حقوقی گریختند و حتی نامشان در مجامع رسمی و بین‌المللی اعلام نشد. جلسات دادرسی، نمایشی و فرمایشی بودند. تحقیقات جامع و اصولی نبودند و مسئولان به اصلاح دادرسی، با تقسیم و تفکیک جنایات انجام شده، کاری کردند که هویت سازمان دهندگان افشا نشود و قتل و غارت وسیع جان و مال ارمنیان، در دادگاه به صورت شرارت‌های معمولی جلوه داده شد.

در روزهای ۱۸ اکتبر تا ۱۸ نوامبر ۱۹۸۸،۱۹۸۸ میلادی، دادگاه عالی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، که برای یکی از جرایم نوزده‌گانه سومقاییت تشکیل شده بود، افراد زیادی را در جای گاه شهود نشاند و پس از آن که شاهدان دربارهدربارهٔ قتل‌عام برنامه ریزیبرنامه‌ریزی شده توسط جنایت کاران شهادت دادند. دادگاه حکم خود را صادر کرد و درآن حکم، بر «دخالت صدها نفر با ملیت آذربایجانی» انگشت نهاد.<ref name="Keller">Keller, Bill. "[http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB0713FC355F0C728FDDA10894D0484D81 Riot's Legacy of Distrust Quietly Stalks a Soviet City]." ''[[The New York Times]]''. August 31, 1988. Retrieved April 19, 2007</ref><ref>"[http://www.washingtonpost.com/ Soviet Riot Leader Sentenced to Death]." ''The Washington Post''. November 20, 1988. Retrieved April 19, 2007.</ref>

قطع نامه مجلس اروپا، مصوب ۷ ژوئیه ۱۹۸۸ میلادی با توجه به این که:

* [http://wwwwebcache.googleusercontent.com/search?q=cache:MgOQAf_CHUAJ:nkrusa.org/nk_conflict/ethnic_cleansing_campaigns.shtml#sumgait+&cd=1&hl=en&ct=clnk&gl=ir Ethnic Cleansing Campaigns - Republic of Karabagh US ...]

* [http://karabakhfacts.com/wp-content/uploads/20132012/0212/The-Sumgait-Syndrome.-Anatomy-of-Racism-in-Azerbaijan-ENG.pdf#page=16&zoom=auto,0,670 The Sumgait Syndrome. Anatomy of Racism in Azerbaijan]