از نظر [[عرفان]] تقدیر از طرف حق، هدایت است و کسی که ترک تدبیر کند، به تقدیر راضی شود و کسی که مشاهده مقدور کند خود را بی‌اختیار داند.<ref name="hamshahrionline">{{یادکرد وب|نشانی=http://hamshahrionline.ir/details/132104|عنوان=مدیریت تقدیر، آغاز تغییر|تاریخ بازبینی=۱۱-۱۱-۲۰۱۲}}</ref>
== متوکلین الله ==
متوکلین الله معتقد به جبری بودن افعال و اختیاری بودن افکار میباشند . و استدلال هایی در مورد دلایل جبری بودن افعال بیان مینماید . متوکلین از گروهای عقل گرای اسلامی میباشند که معتقد به حق بودن خلقت تمام هستی میباشند و برای اثبات آن به آیاتی نظیر آیه 8 سوره روم اشاره میکند که خداوند در آن بیان میدارد که هر انچه در اسمان و زمین و بین آن دو است جز به حق خلق نشده است . و این بدان معناست که بدترین و جنایتکارترین انسان ها و بهترین آنان نظیر پیامبران همگی مخلوق خداوند هستند و همگی بنا بر هدفی در دنیا خلق شده اند و گروه بدترین دارای طرفدارانی هستند که خود را خیر و دشمنان خود را شر می دانند و بلعکس . بدین سان خوب و بد دیدن دنیا تنها براساس افکار انسان ایجاد میشود . متوکلین برای اثبات آنکه نشان دهند که خوب و بد مخلوق و مجبور خداوند میباشند به آیات 36 سوره بقره اشاره میکنند که در آن خداوند میفرماید به زمین فرود آیید در حالی که برای همیشه دشمن یکدیگرید این در حالی است که خوب و بد پایه ی همه دشمنی ها در دنیاست . یعنی به خواست خداوند گروهی دشمن گروه دیگر شده اند . آنها معتقدند تمام افعال انسان به صورت جبری بوده و نیت انسان از آن افعال بر پایه ی اختیار مطلق او میباشد . و برپایه همین نیت در قیامت انسان ها به بهشت یا دوزخ راه میابند .
بر پایه اعتقاد متوکلین شیطان نیز تحت امر خداوند میباشد و دلیل آنرا این چنین بیان میدارند که اگر شیطان از خود اختیاری داشته باشد و بر پایه اختیارش انسان را گمراه نماید برای شیطان نیز مقام ربوبیت در نظر گرفته ایم که این خود شرکی در ربوبیت خداوند است .
این گروه برای اثبات جبری بودن افعال که موجب وقوع مصیبت یا خوشی میگردد به آیاتی نظیر آیه 11 سوره تغابن و آیات 22 و 23 سوره حدید اشاره مینمایند .
در هر سه آیه خداوند اشاراتی به از پیش تعیین شدن مصیبت ها و خوشی ها در هستی دارد .
آنان معتقدند که خداوند بی نیاز به هستی بوده و دارای ماهییتی مستقل میباشد . و دلیل وجود هر ماده ای نیاز سایر مواد به آن ماده میباشد . در عین حال اگر جهان هستی نبود خدا هم نبود .
متوکلین معتقدند هرگونه دعا به منظور دست یافتن به متاع مادی در دنیا بی اثر است و تنها دعایی که انسان میتواند داشته باشد شکر کردن خداوند بخاطر داشته ها و نداشته ها میباشد .
اصول حاکم بر این نظریه به شرح زیر است
1- نترسیدن از انجام هرگونه فعل که با عقل در تضاد نیست
2- یاری جستن به خداوند در همه ی امور
3- انجام هرگونه عمل با این نیت که به خواست خداوند این عمل را انجام میدهم
4- شکر خداوند بخاطر داشته ها و نداشته ها ، چون داشته هایمان براساس نقشی است که در دنیا برای آن خلق شده ایم .
5- جبری بودن افعال زیرا درهنگام تولد اختیاری در انتخاب پدر ، مادر ، محل تولد ، فرهنگ ، زبان ، ژن ها و ... نداشتیم . براساس یافته های جدید محققان بسیاری از افعال ناشی از ژن هایی است که در بدن انسان ها وجود دارد . از سویی دیگر مرگ نیز جبر تکوینی است و نکته مورد توجه آن است که با هر یک نفس ، یک گام به مرگ نزدیکتر می شویم . هر یک از افعال ما ممکن است ما را به مرگ نزدیک یا از آن دور کند .
