صحت درمان و آموزش پزشکی در افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها

طبابت نسبتاً عصری از زمان امیر [[عبدالرحمن خان]] آغاز گردید. امیر خود مبتلا به مرض نقرص بود که همیشه رنج می‌برد به همین منظور دکتور انگلیسی را در خدمت دربار خویش خواست. دکتور انگلیسی برای اولین بار [[شفاخانه ابن سینا]] را بنیاد نمود؛ که مریضان بخصوص خانواده سلطنتی کارکنان رجال دولت درآنجا تداوی می‌گردید. سپس پسر او امیر حبیب‌الله طور واقعی خواست که وضع صحت را در افغانستان بهبود بخشد. امیر حبیب‌الله تهداب معارف و فرهنگ جدید را د ر افغانستان گذاشت که طبابت همزمان با آن قدم‌های به پیشرو برداشت. [[امیر حبیب‌الله]] در سال ۱۹۰۲ هنگامی که کولرا و خشک سالی مردم افغانستان را تهدید می‌نمود دریک مجلس عام گفت که ترقی یک دولت و یک ملت بدون علم امکان ندارد.

امیر حبیب‌الله خان در شروع سلطنت خود دو نفر دوکتور هندی بنام غلام نبی و غلام محمد را به کابل استخدام نمود، که مصروف تداوی مریضان خاندان شاهی بودند. قبل از سلطنت امیر حبیب‌الله جراحی توسط [[سلمانی]]ها به صورت غیر فنی و عنعنوی تطبیق می‌گردید. این دو نفر جراح هندی می‌توانستند عملیات‌های بسیط از قبیل [[سنگ مثانه]]، کسر کت و غیره را اجرأ نمایند. حسین قلی خان که از پدر شکسته بندی کسور عظمی را فرا گرفته بود، تحت نظر این دو نفر هندی تجارب بیشتر را آموخت. همان بود که یک کورس ابتدائی جراحی تحت نظر حسین قلی خان افتتاح و ودر همان زمان تعداد شاگردان این کورس به چهل نفر رسید.

 

در عصر [[نادر شاه]] تغیرات چشمگیری در بخش صحیه رونما گردید اعمار [[شفاخانه علی‌آباد]]، سناتوریم رفقی و تأسیس [[دانشگاه طب کابل]] یکی از دست‌آوردهای مهم این دوره است. همچنان تأسیس مکتب طبی معاون دوکتوری، مکتب کمپودری (دارو ساز)، تأسیس مکتب پرستاری (نرس) و استخدام دکتوران متخصص از دولت دوست ترکیه را نیز می‌توان از انکشافات و اولین گام در راه احیای طبابت در افغانستان محاسبه کرد. شفاخانه علی‌آباد در دامنه کوه علی‌آباد با ۶۰۰ تختخوابی دارای بخشهای داخله جراحی، سناتوریم، جلدی، چشم، عقلی عصبی، گوش وگلو، وانتانی در سال ۱۳۱۱ افتتاج گردید؛ و برای طبقه اناث درمانگاه مستورات (میوند امروزی) با شعبات مربوط آن تأسیس گردیدکه بعد از تأسیس دانشکده طب به حیث شفاخانه‌های تدریسی و بنام موسسات صحی دانشگاه طبی فعالیت می‌نمود. در سال ۱۳۱۱ فاکولته طب (دانشگاه طب کابل) تأسیس شد که در کنار آن مکتب عالی دوا سازی نیز درهمین سال تأسیس گردید. این دانشگاه و مکتب عالی توسط ۱۷ نفر پروفیسوران ترکی و یک استاد داخلی کیمیا بنام انور علی در [[دارالامان]] که بنام دارالفنون معروف بود، مصروف تدریس شدند، که از جمله ۱۷ نفر پروفیسوران ترکی ۱۱ نفر آن استادان دوا سازی و رشته کیمیا بودند. اولین دسته فارغان در سال ۱۳۱۷ به تعداد هشت نفر از فاکولته طب و دو نفر از مکتب دوا سازی به جامعه تقدیم شد. تاسال ۱۳۴۲ که درمانگاه بزرگ دیگر در مرکز وجود نداشت شفاخانه‌های علی‌آباد و مستورات یگانه شفاخانه‌های [[ملکی]] بودند که تمام مریضان را می‌پذیرفتند. مریضان تراوماتولوژی و [[اورتوپیدی]] مانند سایر مریضان در همین دو شفا خانه تداوی می‌گردید. استادان، متخصصین و دکتوران زیادی در این شفاخانه‌ها تربیه و تقدیم جامعه گردیدند. در زمان نادر شاه شفاخانه میوند و مرکزی ساخته شد؛ ولی دوکتوران همه خارجی بودند. نهاد اصلی تعلم وتربیه طبابت در افغانستان دانشگاه طبی کابل می‌باشد. دانشگاه طب کابل درسال۱۳۱۱ برای اولین بار منحیث اولین نهاد تحصیلات عالی کشور به سویه پوهنحی به همکاری کشور ترکیه در شهرکابل تأسیس گردید که این همکاری الی سال ۱۳۲۴ادامه یافت. در ابتدا محل تدریس محصلین طب تعمیری واقع دارلامان انتخاب شده بود که بعدأ به تعمیرلیسه حبیبیه (لیسه عایشه درانی فعلی) نقل مکان نمودند. پس از آن در محل که پوهنحی شرعیات فعلی در آ ن جاگزین می باشدنقل مکان نمودند؛ که تعمیراساسی و بنیادین فاکولته (دانشگاه) طب وقت بود. دوکتور رفقی بیگ از کشور دوست ترکیه به حیث اولین رئیس این مؤسسه علمی استخدام و سپس پروفیسور دکتورحسن رشاد بیگ به سمت رئیس فاکولته طب انتخاب شد؛ و به تعقیب آن پروفیسور داکتر زاهدی بیگ این سمت راپیش بردند. پس از ترکها الی سال ۱۳۳۴ فرانسوی‌ها افغانستان را در پیشبرد صحت عامه همکاری می‌نمودند. پس از سپری شدن دوره همکاری پروفیسوران فرانسوی پروفیسوران افغان توانایی پیشبردامورفاکولته طب را پیدا کرده و [[پوهاند]] دکتور فقیرمحمد شفا که به حیث کفیل ریاست پوهنحی طب مقرر شد، تا اینکه در سال ۱۳۳۵ پوهاند دکتور محمد عثمان انوری بحیث اولین رئیس فاکولته طب انتخاب و اداره دانشگاه طب به دست افغانها کاملاً انتقال یافت. درین دوره یک سلسله انکشافات و تحولاتی رونما شدکه گوشه آن فعالیتها عبارتند ازترتیب لایحه تدریسی به انجام پذیرفت، بانک خون ایجاد شد، پوهنحی طب نسوان تأسیس شد، [[پوهنحی فارمسی]] تحت اداره دانشگاه طب به وجود آمد، پروفیسوران بیشتر برای تدریس استخدام شدند. در سال ۱۳۵۹ هجری شمسی به نام انستیتیوت دولتی طب کابل ابوعلی [[ابن سینا]] که شامل سه دانشکده به دانشکده [[طب معالجوی]]، [[طب اطفال]] و [[ستوماتولوژی]] بود، ارتقاء نمود. در سال ۱۳۸۳ ه ش با تکمیل معیارات لازم به دانشگاه طبی کابل ارتقاء کرد. فاکولته نرسنگ در سال ۱۳۸۵ ه ش در چوکات پوهنتون طبی کابل ایجاد شد. در سال ۱۳۸۹ ه ش دانشکده صحت عامه جا گزین دانشکده اطفال شد. دانشکده متمم صحی در سال ۱۳۹۱ ه ش با در نظر داشت نیازهای مبرم کشور با ایجاد دیپارتمنت‌های فارغ ده در چوکات دانشگاه تأسیس شد؛ که فعلاً دیپارنمنت‌های تکنالوژی طبی و انستیزی محصل پذیرفته و فعال می‌باشد. دانشگاه طبی علوم کابل در پوهنحی‌های چهارگانه خویش مجموعاً ۲۶۹۰ تن محصل دارد که۱۹۹۰ تن ذکور و۷۰۰تن اناث می‌باشند و۲۱۱ تن استاد دارد که ۱۸۹ تن ذکور و ۲۲ تن آن اناث می‌باشند.<ref>[http://www.mohe.gov.af/?p=public&nid=95|ب دانشگاه طبی کابل در وبگاه وزارت تحصیلات عالی افغانستان]</ref>

 

=== اورتو پدی یا استخوان شناسی ===

در آن سال‌ها هیچ نوع تفکیکی در شعبات اختصاصی امروزی منجمله اورتوپیدی موجود نبود و همه تحت عنوان جراحی فعالیت می‌نمودند. مریضان ارتوپیدی و تراوماتولوژی در سرویس‌های جراحی شفاخانه علی‌آباد و مستورات توسط ستاف [[جراحی]] که عموماْ استادان دانشکده طب بودند تداوی میګردیدند، و سرویس جداګانه ا[[رتوپدی]] وجود نداشت اما در سرویس‌های جراحی اتاق‌های اختصاص داده شده جهت تداوی مریضان ارتوپدی موجود بود.

 

استادان دانشکده طب در آنزمان چون پوهاند کرام الدین کاکر، پوهاند حسینی، پوهاند لودین، دکتور عمر درمان، دکتور ایوب اکبر در بخش اورتوپیدی بیشتر همکاری داشته و هم این بخش را تدریس می‌نمودند.

در سال ۱۳۶۶ هـ ش [[دانشکده طب مزار شریف]] تأسیس گردید. درهمین سال در [[شفاخانه علی‌آباد]] به منظور پیش برد امور پراکتیکی محصلین دیپارتمنت‌های ذیل تأسیس شد.

# . دیپارتمنت جراحی عمومی صنف سوم در سال ۱۳۵۹ هـ ش در جمهوریت روغتون تأسیس و شف دیپارتمنت دوکتور [[محمد نادر هادی]] دوکتور علوم طب مقرر گردید.

# . دیپارتمنت یورولوژی در شفاخانه علی‌آباد تأسیس و شف دیپارتمنت پوهاند [[مهر محمد اعجازی]] مقرر گردید.

# . دیپارتمنت جراحی عمومی صنف پنجم در وزیزر اکبر خان روغتون تأسیس گردید که شف دیپارتمنت پوهاند محمد معروف لطیف مقرر گردید.

# '''حمامی''': اشخاص متجرب اند که ماساژ می‌نمایند.

# '''دایه خانگی''': زنان متجرب اند که در تولد شدن اطفال نوزاد خانمها را کمک می‌نمایند. این زنها بعضاً گلون بالا کردن وخراسک را با زمچ پخته معالجه می‌نمایند.

# '''گوش شو''': درین اواخر افراد در کنار سرک نشسته توسط پیچکاری بزرک کوشها را شستشو می‌نمایند.

# '''جادوگران''': کسانی هستند که امراض روانی را تدوای می‌نمایند.

 

== اسهال [[سینه پهلو]] ==

 

== سوی تغذی ==

عوا مل بیشمار برای انتقا ل این ویروس از یک جسم بجسم دیگر وجود دارد که علت اصلی ان تعامل جنسی میا ن مرد و زن و مرد با مرد نیز ثبت شده است. کسا نی که بکشورهای تا یلند - ویتنا م - چین - هند -تا جیکستان - ازبکستا ن - ترکیه و مما لک غرب سفر می‌کنند امکان مبتلا شدن به این مرض زیاد است. ایدز با عث بیمار ی خطرنا ک می‌شود اجتنا ب - دوری از مبتلا شدگان نها یت ضروری است. در افغانستان قبل ا ز سال ۱۳۷۲ وجود نداشت. پس از سال ۱۳۷۲ شماری که در پاکستان وکشورهای خارج ندگی می‌نمودند به افغانستان وارد نمودند کنون حدود۶۳۶ واقعه دیده شده است. امکان وقوع چهل حادثه ایدز درسال می‌باشد. کنون در افغانستان چندین مرکز تداوی برای بیماران ایدز موجود است. اولین مرکز تداوی مرض ایدز در سال ۲۰۰۹ در شهر کابل آغاز به کار کرده است که قابلیت تداوی ۴۰ مریض را در یک سال دارد.

 

 

== مرض حصبه یا محرقه در افغانستان ==

 

=== داروهای تقلبی تاریخ زده و روانی ===

 

== تربیه کادر ==