ویکی‌پدیا

کشتار ارمنی-تاتار ۱۹۰۵–۱۹۰۷: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
ابرابزار، اصلاح ارقام
خط ۱:
[[پرونده:Churchplunderda.jpg|بندانگشتی|190px|چپ|کلیسای ارمنی در روستای گیاز در نخجوان توسط تاتارها ویران شده است<ref name="Luigi Villari. FIRE AND SWORD IN THE CAUCASUS" />]]
'''کشتار ارمنی – تاتار'''، کشتاری است که [[تاتارها]]<ref>Suha Bolukbasi. [http://books.google.ca/books?id=v2qLIiqoCK8C&pg=PA43 Nation-building in Azerbaijan]. Willem van Schendel (ed.), Erik Jan Zürcher (ed.). ''Identity politics in Central Asia and the Muslim world''. I.B.Tauris, 2001. "Until the 1905—6 Armeno-Tatar (the Azeris were called Tatars by Russia) war, localism was the main tenet of cultural identity among Azeri intellectuals."</ref><ref>Joseph Russell Rudolph. [http://books.google.ca/books?id=OYjnwO_hQh8C&pg=PA187 Hot spot: North America and Europe]. ABC-CLIO, 2008. "To these larger moments can be added dozens of lesser ones, such as the 1905-06 Armenian-Tartar wars that gave Azeris and Armenians an opportunity to kill one another in the areas of Armenia and Azerbaijan that were then controlled by Russia..."</ref>(در سده بیستم اقوام مسلمان [[قفقاز]] را تاتار می‌نامیدند)<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/46781/Azerbaijan/129462/History#ref=ref481438 Britannica Online Encyclopedia. Azerbaijan. History.]</ref><ref>[[دانشنامه افرون و بروک‌هاوس]]. [http://www.vehi.net/brokgauz/all/103/103729.shtml Turks]</ref><ref>Willem van Schendel, Erik Jan Zürcher. Identity Politics in Central Asia and the Muslim World: Nationalism, Ethnicity and Labour in the Twentieth Century. I.B.Tauris, 2001. ISBN 1-86064-261-6, ISBN 978-1-86064-261-6, p. 43</ref> به تحریک و با حمایت [[روسیه تزاری]] بین سال‌های ۱۹۰۵ تا ۱۹۰۷ علیه [[ارمنیان]] صورت گرفت.<ref>هراند پاسدرماجیان. تاریخ ارمنستان. تهران: انتشارات زرین، صفحه:۴۶۰</ref>
'''کشتار ارمنی – تاتار'''، کشتاری است که [[تاتارها]] به تحریک و با حمایت [[روسیه تزاری]] بین سال‌های ۱۹۰۵ تا ۱۹۰۷ علیه ارمنیان صورت گرفت.
 
دولت تزاری که براثر جنگ با [[ژاپن]] و در نتیجه هیجان‌های انقلابی ([[انقلاب روسیه (۱۹۰۵)]])، که پس از شکست‌های منچوری ([[جنگ روسیه و ژاپن]]) در سرتاسر کشور احساس می‌شد ضعیف شده بود، تصمیم گرفت به کشتار دست بزند. آنهم به کشتار با واسطه تا مقاومت ارمنیان را درهم بشکند.
«[[سن پترزبورگ]] حس تعصب کهنه پرستی تاتارها را علیه [[ارمنیان]] برانگیخت و به آنان اشاره کرد که کشتار را آغاز کنند.»<ref name="Victor Berard,G. Fox-Davies,G. O. Pope. The Russian Empire and Czarism (1905)">[http://www.shimplyforgottenbooks.com/preadbook_text/the-russian-empire-and-czarism-1905-by-victor-berard-g-fox-davies-g-o-pope-9781164184560-p18566708The_Russian_Empire_and_Czarism_1000066081/285 [[ویکتورThe برار]]،Russian امپراتوریEmpire روسیهand وCzarism تزاریسم،(1905)], چاپp. ۱۹۰۵ پاریس]257</ref>▼
 
== تاریخ ==
▲«[[سن پترزبورگ]] حس تعصب کهنه پرستی تاتارها را علیه [[ارمنیان]] برانگیخت و به آنان اشاره کرد که کشتار را آغاز کنند.»<ref>[http://www.shimply.com/p/the-russian-empire-and-czarism-1905-by-victor-berard-g-fox-davies-g-o-pope-9781164184560-p18566708 [[ویکتور برار]]، امپراتوری روسیه و تزاریسم، چاپ ۱۹۰۵ پاریس]</ref>
{{اصلی|ارمنستان روسیه}}
در نظام اداری و حکومتی که پس از چیرگی روس‌ها بر قفقاز اعمال شد، تنها اصلی که هیچ‌گاه مورد ملاحظه و توجه قرار نداشت، تقسیم منطقه به نوعی از حوزه‌های اداری بود که با ترکیب قومی و فرهنگی منطقه همخوانی داشته باشد. بلکه برعکس، مقامات روس از هر گونه تدبیری که به تنش‌های قومی در میان اتباع امپراتوری دامن می‌زد خرسند بوده و در بسیاری مواقع از این موضوع به نفع تداوم حاکمیت خویش استفاده کردند. تغییر و تحولات اداری مناطق ارمنی نشین قفقاز در این دوره نمونه روشنی است از خط مش مذکور.<ref>[[کاوه بیات]]، بحران قراباغ،انتشارات پروین، ۱۳۷۲، صفحهٔ: ۱۵</ref> روس‌ها ضمن تعطیلی مدارس و موسسات فرهنگی ارمنیان و توقیف اموال کلیسای ارمنستان و گرجستان، سعی کرد با اعطای یک رشته مزایای اداری برای مسلمان‌ها، اقوام و ملل قفقاز را بر ضد یکدیگر تحریک کند. زمینه سیاسی و اجتماعی نیز مساعد بود. بدین ترتیب نهضت اجتماعی گسترده‌ای که در سراسر روسیه به صورت انقلاب ۱۹۰۵ میلادی بروز کرد، در قفقاز سریعاً به یک جنگ و جدل داخلی ارمنی‌ها و مسلمان‌ها تبدیل شد که نهضت را به شکست و نابودی کشاند.<ref>کاوه بیات، بحران قراباغ،انتشارات پروین، ۱۳۷۲، صفحة: ۱۷</ref>
 
== کشتار ارمنیان ==
[[پرونده:Armenian house plundered.jpg|بندانگشتی|190px|چپ|خانه‌ای متعلق به یک ارمنی، توسط تاتارها تخریب شده است در روستای تامبات در نخجوان<ref>Villari. Fire and Sword, p. 290</ref>]]
دسته‌های تاتار که به وسیله مقاومت دولتی روس مسلح شده بودند در ماه فوریه سال ۱۹۰۵ به جان ارمنی‌های [[قفقاز جنوبی]] افتادند. کشتارها و غارت‌های بسیار شدیدی در نیمه‌های ماه فوریه در [[باکو]] روی داد. چند نفر از روشنفکران تاتار، از جمله [[:w:en:Ahmet Ağaoğlu|احمد آغایف]] مشهور که بعدها در [[ترکیه]] نقش مهمی در نهضت ([[پان تورانیسم]]) بازی کرد، تبدیل به آلت بی‌اراده‌ای در دست مقامات روسی شدند و از طرف آنان مأموریت یافتند که این کشتارها را راه بیندازند.<ref>Russian Azerbaijan, 1905-1920. The Shaping of National Identity in a Muslim Community. By Tadeusz Swietochowski</ref>
 
همینکه تاتارها کشتارها را آغاز کردند عمال حاکم روس که همدست تاتارها بودند از مداخله در این ماجرا خودداری کردند و نیروهای انتظامی و لشکری را در پستها و پادگانهای خود نگاه داشتند تا میدان را برای کشتار ارمنی‌ها توسط تاتارها باز بگذارند. هدف دولتمردان تزاری این بود که مقاومت ارمنیان را در برابر سیاست روسی کردن آنان درهم بشکنند و به آنان یاداور شوند که در میان توده‌های [[مسلمان]] متعصبی قرار گرفته‌اند و تنها روسیه می‌تواند امنیت جانی و مالی آنان را تضمین کند مشروط براینکه از این پس در برابر دولت رفتار رعایای فقیر و مطیع را داشته باشند.<ref>هراند پاسدرماجیان. تاریخ ارمنستان. تهران: انتشارات زرین، صفحه:۴۶۰</ref>
 
هدف دولتمردان تزاری این بود که مقاومت ارمنیان را در برابر سیاست روسی کردن آنان درهم بشکنند و به آنان یاداور شوند که در میان توده‌های [[مسلمان]] متعصبی قرار گرفته‌اند و تنها روسیه می‌تواند امنیت جانی و مالی آنان را تضمین کند مشروط براینکه از این پس در برابر دولت رفتار رعایای فقیر و مطیع را داشته باشند.
 
== نبرد با تاتارها ==
{{اصلی|قتل‌عام باکو}}
نیروهای [[فدایی ارمنی]] به منظور دفاع از [[ارمنی‌ها در امپراتوری عثمانی|ارمنی‌های عثمانی]] به علت [[کشتار حمیدیه|کشتارهای ۱۸۹۴–۱۸۹۶]] به [[ارمنستان غربی]] اعزام شده بودند به مبارزان ارمنی در قفقاز پیوستند. بر خلاف انتظار و برنامه‌ریزی شده توسط مقامات روسی و تاتارها، ارمنیان پس از سپری شدن لحظات اول غافلگیری و کشتارهای گسترده به دور حزب [[فدراسیون انقلابی ارمنی]] که تنها هدفش محافظت از ارمنیان ساکن در باکو و دیگر شهرهای قفقاز در مقابل حملات تاتارها بود جمع شدند و مبارزه برای حفظ بقای ملی خود را آغاز کردند. [[آرمن گارو]] در [[تفلیس]]، [[نیکول دومان]] در [[باکو]]، [[درو]] و [[خچو]] در [[ایروان]] و [[سرگیس مهرابیان]] در [[شوشی]]، دست به یک مقاومت مسلحانه در برابر تهاجم تاتارها زدند.<ref name="Luigi Villari. FIRE AND SWORD IN THE CAUCASUS">[http://armenianhouse.org/villari/caucasus/nakhitchevan-massacres.html FIRE AND SWORD IN THE CAUCASUS], p. 265</ref><ref name="Tadeusz Swietochowski. Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community">[http://www.amazon.com/Russian-Azerbaijan-1905-1920-Community-Post-Soviet/dp/0521522455 Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community], p. 41-42</ref>
حزب [[فدراسیون انقلابی ارمنی]] (داشناکتسوتیون) بی وقفه به تبلیغات و به فعالیت‌های تشکیلاتی و آموزشی خود ادامه داد، این حزب اکثریت توده‌های ارمنی را به دور خود جمع کرده و تماس بین طبقه روشنفکر ارمنی و سایر طبقات توده را از نو برقرار نموده بود. دسته‌های متعددی که براثر کشتارهای [[کشتار حمیدیه|۱۸۹۴–۱۸۹۶]] به منظور دفاع از [[ارمنی‌ها در امپراتوری عثمانی|ارمنی‌های عثمانی]] و برای انتقامجویی اعزام شده بودند اکنون عده زیادی از دسته‌های مختلف و از مبارزان حزب داشناکتسوتیون افزوده بودند.<ref>A Critical Survey of Bolshevism – Stalin. Retrieved 2007-08-05.</ref><ref>Swietochowski, Tadeusz (1985). Russian Azerbaijan, 1905–1920. The Shaping of a National Identity in a Muslim Community. Cambridge University Press. pp. 41–42. ISBN 978-0-521-52245-8.</ref>
 
بر خلاف انتظار و برنامه ریزی شده توسط مقامات روسی و تاتارها، ارمنیان پس از سپری شدن لحظات اول غافلگیری در برابر این خطر مشترک به دور حزب جمع شدند و مبارزه برای حفظ بقای ملی خود را آغاز کردند. به فرماندهی سران ارمنی خود، ''آرمن گارو پاسدرماجیان''<ref>پدر نویسنده کتاب تاریخ ارمنستان آقای هراند پاسدرماجیان</ref> در [[تفلیس]]، ''نیکل تومان''<ref>از سازمان دهندگان بزرگ مقاومت ارمنی از نظر نظامی، متولد 1867م در روستائی به نام قشلاغ در آرتساخ وفات در سال 1914م در شهر کیسلوفودسک در روسیه و در شهر خوجی وانک تفلیس گرجستان به خاک سپرده شد.</ref> در [[باکو]]، [[درو]] و ''خچو'' در [[ایروان]] و ''وارتان''<ref>سرگیس مهرابیان معروف به وارتان</ref> در [[شوشی]]، دست به یک مقاومت مسلحانه در برابر تهاجم تاتارها زدند، و سپس با گذاشتن از حالت دفاعی به حالت حمله متقابل انتقام خونینی از آنان گرفتند و ارمنیان همه جا بر ضد مهاجمان بپا خواستند.<ref> de Waal, Thomas (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press. p. 190. ISBN 978-0-8147-1945-9.</ref>
[[پرونده:Nikol Duman2.jpg|بندانگشتی|200px|چپ|نیکوقایوس دِر-هوانسیان معروف به [[نیکول دومان]]]]
حملات علیه ارمنیان باکو در ۱۹ فوریه ۱۹۰۵ میلادی آغاز یافت و در روزهای ۲۰ و ۲۱ فوریه صورت یک کشتار واقعی به خود گرفت. ارمنیان خواستار حمایت مقامات روسی شدند، لیکن مقامات مذکور که در واقع همدست تاتارها بودند از دخالت در این امر خودداری کردند.
 
آنگاه [[ارمنی‌های جمهوری آذربایجان|ارمنی‌های باکو]] به ناچار سرنوشت خود را، خود به دست گرفتند. در ۲۱ فوریه جوانان ارمنی مسلح به طپانچه و [[تفنگ]] که به شتاب گردآورده بودند به کوچه‌ها و خیابانهایی که دسته‌های مسلح تاتار در آن بودند سرازیر شدند. نظامیان روسی فقط ناظر صحنه بودند، در پایان روز، تاتارها از همه کوچه‌های اطراف کلیسای ارمنیان و اطراف ایستگاه راه آهن رانده شده بودند. صبح روز بعد، ارمنیان به سمت محلات دیگر شهر پیش رفتند و برسر راه خود دسته‌های تاتار را پراکنده کردند. انتقامجویی خونین بود و هر دم بر نعش تاتارها در کوچه‌ها افزوده می‌شد. در آن دم بود که سران تاتارها به نزد حاکم شهر شتافتند و به التماس از او خواستند که به مبارزه پایان دهد.<ref> name="Svante E. Cornell. Small nations and great powers.">[https://is.muni.cz/el/1423/podzim2012/MVZ208/um/35586974/Small_Nations_and_Great_Powers__A_Study_of_Ethnopolitical_Conflict_in_the_Caucasus__.pdf pageSmall nations and great powers.], p. 55</ref>
 
پلیس و نظامیان روسی که تا به آن لحظه به عنوان تماشاچیان بی طرف ناظر صحنه نبرد بودند به پیروی از نقش محرکی که نقش مقامات دولت تزاری بود، و تا وقتی که به نظر می‌رسید تاتارها برنده‌اند حالت بی طرف به خود گرفته بودند، از آن حالت بدرآمدند، با پیشرفت حمله متقابل ارمنی‌ها ناچار به دخالت شدند و قبول کردند که دوباره نظم را برقرار سازند.<ref>لوئیجی ویلاری،name="Luigi آتشVillari. وFIRE شمشیرAND درSWORD قفقاز،IN چاپTHE 1906CAUCASUS" لندن</ref>
 
حزبفدراسیون داشناکانقلابی ارمنی عمل دفاعی و انتقامجویی خود را با کشتن ''«ناکشیدزه''» حاکم باکو، که معلوم شد یکی از عوامل اجرای سیاست شوم [[سن پترزبورگ]] است تکمیل نمود. در تفلیس که پایتخت قفقاز جنوبی بود دفاع ارمنی‌ها به رهبری [[آرمن گارو|آرمن گارو پاسدرماجیان]] به پیروزی کامل انجامید. در ظرف مدت هفت روز نبرد، پانصد فدایی ارمنی، ۱۵۰۰ تاتار مسلح را به عقب‌نشینی واداشتند و تلفات سنگینی بر آنان وارد آوردند.<ref>آرمن گارو پاسدرماجیان، قفقاز در ۱۹۰۵، مجله ماهانه هایره نیک، چاپ ۱۹۲۳ و آ. گلخندانیان، اغتشاشات ارمنی-تاتار در باکو، چاپ ۱۹۲۳</ref>
 
برطبق گفته حزب داشناک و کمیته مشترک روس و تاتار، ۲۰۵ ارمنی، کشته شدند و ۱۲۱ نفر مجروح؛ که (۷ زن، ۲۰ کودک و ۱۳ سالمند)، در بین کشته شدگان بودند و ۱۱۱ تاتار، کشته شده و همچنین، ۱۲۸ نفر مجروح شدند.<ref>Saint-Peterburg Vedomosti, 25 May 1905</ref>
 
چنین بود داستان کشتارهای ۱۹۰۵ میلادی این کشتارها با شکست پر سروصدایی برای دسته‌های ارتجاعی روس به پایان رسید، و آنان خود را نه تنها در چشم ارمنیان بلکه در نظر ملت خودشان و در برابر افکار عمومی اروپایی نیز بی آبرو کردند.<ref>هراند پاسدرماجیان. تاریخ ارمنستان. تهران: انتشارات زرین، صفحه:۴۶۲</ref>
 
== نگارخانه ==
<center>
<gallery>
پرونده:Natchivanm.jpg|اجساد ارمنی در نخجوان<ref name="Luigi Villari. FIRE AND SWORD IN THE CAUCASUS" />
پرونده:Azeri (tatar) victim in Baku.jpg|یک قربانی در کشتار باکو
</gallery>
سطر ۴۸ ⟵ ۴۹:
== منابع ==
{{پانویس|۲|اندازه=ریز|چپ‌چین=بله}}
* هراند پاسدرماجیان. تاریخ ارمنستان. تهران: انتشارات زرین، ۱۳۷۷. ISBN ۹۶۴–۴۰۷–۰۱۳–۵
{{چپ‌چین}}
* [http://www.amazon.com/Black-Garden-Armenia-Azerbaijan-Anniversary/dp/0814760325 de Waal, Thomas (2003). Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War. New York: New York University Press]
* [https://archive.org/details/stalinacriticals027965mbp A Critical Survey of Bolshevism – Stalin]
* [http://www.amazon.com/Russian-Azerbaijan-1905-1920-Community-Post-Soviet/dp/0521522455 Russian Azerbaijan, 1905-1920. The Shaping of National Identity in a Muslim Community. By Tadeusz Swietochowski]
* [http://armenianhouse.org/villari/caucasus/nakhitchevan-massacres.html FIRE AND SWORD IN THE CAUCASUS]
* [http://www.shimply.com/p/the-russian-empire-and-czarism-1905-by-victor-berard-g-fox-davies-g-o-pope-9781164184560-p18566708 The Russian Empire and Czarism (1905) by Victor Berard]
{{پایان چپ‌چین}}
 
[[رده:ارمنستان در ۱۹۰۵ (میلادی)]]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/کشتار_ارمنی-تاتار_۱۹۰۵–۱۹۰۷»