فضل بن روزبهان خنجی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱:
'''خواجه افضل‌الدین فضل‌الله بن جمال‌الدین روزبهان بن فضل‌الله بن محمد خنجی اصفهانی'''، ملقب به امین و معروف به خواجه ملا، صاعدی، قاضی و پاشا از مردم [[خنج]] بود.<ref>مجله فرهنگ ایران زمین، شماره۴، سال۱۳۳۵، صفحه ۱۷۳</ref>
سال صحیح تولد او - که در شیراز واقع شد - درست معلوم نیست؛ ولی مسلماً بعد از سال ۸۵۰ بوده است.<ref>مجلهٔ فرهنگ ایران‌زمین، شمارهٔ ۴، سال ۱۳۳۵، صفحهٔ ۱۷۳</ref>▼
==کودکی و جوانی==
▲سال صحیح تولد او - که در شیراز واقع شد - درست معلوم نیست؛ ولی مسلماً بعد از سال ۸۵۰ بوده است.<ref>
در سن هفده‌سالگی به قصد ادای حج [[شیراز]] را ترک گفت؛ پس از بازگشت به شیراز کماکان با جد و جهد بلیغ به کسب علوم معمول و درک کمالات پرداخت. فضل الله مجددا در بیست و پنج سالگی عازم سفر حج گردید. این بار مدتی در مصر و چندی در حجاز توقف کرد.از جمله هفت ماه در مدینه نزد اساتید فن و مشایخ بزرگ حجاز، صحیحین بخاری و مسلم را خواند. یکی از اجله مشایخ وی، ابوالخیر شمس الدین محمد السخاوی (از برجسته ترین شاگردان ابن حجر) بود که تمام صحیح بخاری را به فضل الله درس گفت و در ضوء اللامع شرح حال وی را نوشت. فضل الله چون به شیراز بازگشت؛ به تدریس علوم مختلفه مشغول گردید و در همین شهر بود که نخستین تصنیفات خود را از قبیل حل تجرید، تعلیقات بر محالات و حواشی بر حواشی شرح جدید به رشته تحریر در آورد. همچنین کتاب بدیع الزمان في قصة حي بن یقظان را در این ایام تصنیف کرد. <ref>همان،صفحهٔ ۱۷۴</ref>
==دیدار با سلطان یعقوب آق قویونلو==
فضل الله در سال 892 برای سومین بار از شیراز عازم حجاز شد. در سهند تبریز به حضور مخدوم خود-سلطان یعقوب آق قویونلو- رسید و کتاب بدیع الزمان را که دیباچه اش به نام او مصدر شده بود تقدیم داشت و مورد اعجاب و تحسین فراوان قرار گرفت. در همین مجلس بود که فضل الله به میل خود، تقبل کرد که تاریخ سلطنت آن پادشاه را بنویسد.<ref>همان،صفحهٔ ۱۷۴</ref> در این رابطه سلطان یعقوب می گوید: "اگر تاریخ حیات ما را فضل الله بن روزبهان بنویسد، چنان که خود گفت، ناسخ تواریخ ملوک عالم خواهد بود." <ref>همان،صفحهٔ 175</ref>
مؤلف از همان موقع به نوشتن کتاب نفیس خود مشغول شد و در مقابل [[جهانگشای جوینی]]، آن را عالم آرای امینی نام نهاد.
در این سالها خواجه فضل الله به عنوان دبیر دربار سلطان یعقوب در تبریز اشتغال داشته و ظاهرا دیگر به شیراز مراجعت ننموده است. کتاب مذکور(عالم آرا) میان سالهای 892 تا 897 نوشته شده و در همین سال اخیر به سلطان ابوالفتح میرزا بایسنقر فرزند و جانشین سلطان یعقوب تقدیم گردیده است.
لازم به توضیح است که مؤلف قصد تألیف جلد دوم آن را نیز داشته و برخی از مطالب را به جلد دوم محول کرده است؛ اما اکنون اثری از آن جلد نیست و مراجع نیز از آن ذکری نکرده اند. نظر به تحولاتی که بعد از رحلت سلطان یعقوب(سال896) و آغاز انقراض دولت [[آق قویونولو]] ها پیش آمد و منجر به در به دری مؤلف شد، احتمال آن نمی رود که توفیق تألیف جلد دوم را پیدا کرده باشد.
==زوایای ناپیدای زندگی خواجه==
هر چند مراجع مختلف کم و بیش از احوال و آثار وی یاد کرده اند؛ ولی چون سخت مبغوض و مورد تعاقب [[شاه اسماعیل]] بود، بالطبع کسی را یارای آن نبود که همچنان عالم و دانشمند مؤثر الوجودی مانند او را که در عین حال معروفیت هم داشت معرفی نماید. لذا آنچه در آن زمان درباره او نوشته اند، مختصر و آمیخته به ابهام است. ابهام از این جهت که او دوستدار اهل بیت و ائمه اطهار بود؛ ولی با خلط مبحث، او را به دشمنی آنان متهم کردند. <ref>همان،صفحهٔ 177</ref>
==فرار از ایران و نگارش ردیه بر کتاب نهج الحق==
پس از قیام شاه اسماعیل و تفتیش عقاید مذهبی در ایران، فضل الله به [[ماوراء النهر]] گریخته و در شهر غازان مرکز حکومت [[تاتارستان]] اقامت می گزیند. در سال 909 هجری قمری در همین شهر، کتاب «ابطال نهج الباطل و اهمال کشف العاطل» را در رد بر کتاب نهج الحق [[علامه حلی]] می نویسد.<ref>همان،صفحهٔ 177</ref>
==دربار سلطان محمد شیبان==
خواجه از حدود 910 هجری تا زمان وفاتش نزد ملوک تیموری در [[هرات]] و شیبانیان [[بخارا]] به ویژه سلطان محمد شیبان اقامت داشت و در تمام این مدت به نوشتن تصانیف مختلف اشتغال داشت.<ref>همان،صفحهٔ ۱۸۳</ref>
== آثار==
# بدیع الزمان
# [[مهمان نامه بخارا]]
# [[عالم آرای امینی]]
# ابطال نهج الباطل و اهمال کشف العاطل
# سلوک الملوک
==وفات==
وی در پنجم
== پانویس ==
| |||