ناحیه جبال: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
ص.لاریجانی (بحث | مشارکتها) |
جز ربات ردهٔ همسنگ (۲۶) +املا+مرتب (۱۱ core): + رده:منطقههای تاریخی ایران+رده:ناحیه جبال |
||
خط ۱۰:
سعید نفیسی، جبال را مابین بغداد، فارس، کرمان، خراسان، آذربایجان، خوزستان، طبرستان میداند و آن را شامل ناحیه همدان، ری، نهاوند، سمنان، دامغان، قزوین، کاشان و قم و اصفهان و اراک میداند<ref>نفیسی، سعید، ص 30</ref>
== نامگذاری و جغرافیا ==
دلیل نامگذاری این منطقه به جبال، به خاطر کوهستانها و مکاننگاری سطح مرتفعش بود که دربرگیرنده مرکز سلسله کوهستان زاگرس و شامل مناطق کردستان و لرستان، بین رودخانه سفیدرود و سلسله کوهستان البرز در شمال و ناحیه پست خوزستان در جنوب میشود؛ در حالی که مرزهای غربی آن جایی است که سلسله کوههای زاگرس به دشت میانرودان و مرز شرقی آن به حاشیه کویر بزرگ مرکزی ([[دشت کویر]]) قرار دارد. در جغرافیای دیوانسالاری (مدیریت اجرایی) در دوران صدر اسلام، مرزهای آن تعییننشده و متغیر بود، ولی گاهی آن را به شهر ری در انتهای شمال شرقی اش مربوط میکردند. شهر ری در نیمه شاهراه عراق-خراسان بود که این شاهراه در شهر حلوان (در غرب ناحیه)، وارد ناحیه جبال
== جبال در دوران اسلامی ==
عربها پس از تاخت و تاز در عراق، به زودی به جبال یورش بردند. تسخیر جبال سالهای پایانی خلافت عمر و سالهای آغازین خلافت عثمان روی داذ. فتح دینور (642 میلادی) و قرمیسین
شهر دیناور و نهاوند، که هر دو توسط اعراب پس از جنگ نهاوند در 642 میلادی ، تسخیر شده بودند، اهمیت بسیاری در دوران فتوحات اعراب در غرب ایران داشتند. آنها سرانجام به ترتیب با نام ماه الکوفه و ماه البصره شناخته شدند که نقش پایگاه جنگجویان عرب (به عربی: مقاتله) برای لشکرکشی به سمت شمال یعنی قفقازی و همچنین به سمت دشت ایران تا به خراسان را ایفا میکردند. کلمه ماه احتمالاً برگرفته از ماده یا هم ماد (پیش از اسلام) است. از اینرو اعراب عنصر اصلی جمعیت این شهرها را تشکیل دادند و روسای عرب دارایی شهری را بدست آوردند. از همینرو در قرن نهم میلادی، شاعر و پهلوان (paladin) عرب، ابودلف قاسم بن عیسی عجلی (مرگ بین 840 تا 843 میلادی)، دارایی وسیعی بین کرج تا شرق نهاوند را داشت که به «کرجِ ابودلف» مشهور گشت.<ref name="Iranica"
== دوپارگی و تغییر نام ==
{{اصلی|عراق عجم}}
در آغاز قرن یازدهم میلادی و در دوران غزنویان و سلجوقیان، لفظ قدیمی «جبال» جای خود را به «عراق عجم» (یعنی عراق ایرانیها» داد تا از «عراق عرب» که همان میانرودان است، متمایز سازد. مورخین غزنوی، ابوالفضل بیهقی همیشه لفظ «عراق عجمی» برای غرب ایران به کار میبرد. شهابالدین یاقوت حموی مدخل مختصری در مورد جبال داشته است؛ ولی بعد از حمله مغول، اصطلاح «جبال» کاربردش را از دست داد. از اینرو جغرافیدانها حمدالله مصطفوی (نیمه قرن چهاردهم میلادی) هیچ جایی از این لفظ استفاده نکرد. اصطلاح «عراق عجم» در ایران مدرن،
== پانویس ==
سطر ۳۱ ⟵ ۳۰:
* نفیسی، سعید، بابک خرمدین، دلاور آذربایجان، به اهتمام عبدالکریم جریزه دار، انتشارات اساطیر، تهران، ISBN964-331-328-x
{{چپچین}}
* {{یادکرد دانشنامه | نام خانوادگی =Bosworth | نام =C. Edmund | پیوند نویسنده =کلیفورد ادموند باسورث | مقاله =JEBĀL | دانشنامه =[[دانشنامه ایرانیکا|Encyclopædia Iranica]] | جلد= | سال = | ناشر =Bibliotheca Persica Press | مکان =New York | شابک = | صفحه = | نشانی =http://www.iranicaonline.org/articles/jebal | تاریخ بازبینی = | نشانی بایگانی = |تاریخ بایگانی = | زبان =en}}
* {{cite book | last =Lockhart| first =L | author-link = | year = 1991 | title =[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] | edition = 2nd | chapter = DJIBĀL | place = Leiden | publisher = E. J. Brill | volume =vol.۲ | pages = 534 | isbn = 90-04-07026-5 | ref =}}
{{پایان چپچین}}
[[رده:ناحیه جبال]]
[[رده:تاریخ ایران]]
[[رده:تاریخ خاورمیانه]]
خط ۴۲:
[[رده:سرزمینهای ایران باستان]]
[[رده:سرزمینهای کهن شرق]]
[[رده:منطقههای تاریخی ایران]]
|