طاق: تفاوت میان نسخه‌ها

قدمت طاق به دو هزار سال پیش از میلاد و به منطقه [[میان‌رودان]] بازمی‌گردد. با این حال مدت زمان طولانی ای گذشت تا در معماری سبک پارتی و سبک های دوره اسلامی در ایران و معماری روم باستان و معماری گوتیک در سده های میانه (قرون وسطی) به این شیوهسبک پوشش سقف به اوج شکوه و رونق خود برسد. این شیوهسبک که با نام شیوه «طاق و چفد» پشت به شیوه کهن و نخستین معماری، شیوه [[نعل-پایه|نعل و پایه]] دارد چرخشگاهی بزرگ در تاریخ معماری جهان است. شیوه "نعل و پایه" از دوران پیش از تاریخ به مدت هزاران سال یگانه شیوه پوشش آسمانه بوده که سازه [[استون‌هنج]] یکی از نمونه های آن است. پیدایش شیوه "طاق و چفد" در واقع پاسخ نوآورانه به محدودیت هاییست که شیوه کهن "نعل و پایه" به آنها دچار بود و در روند شتابان رو به گسترش شهرنشینی این محدودیت رفته رفته تنگناهایی را پدید می‌آورد. کاربرد تیرهای چوبی و کارگذاری آنها بر روی دیوار ها یا ستون های ساده گلی یا چوبی هرچند در ساخت سازه های روستایی آسانترین روش به نظر میرسد، اما آنگاه که هدف ساختن یک سازه بزرگ ، تودرتو و رفت و آمد دار شهری باشد، شکوه اشرافیتش به کنار، کاربرد نعل ها و [[فرسب|فَرَسب]] های کوه‌پیکر سنگی بغرنج بزرگی را پیش پای رازیگر مینهد، گذشته ازینکه در همه جا نیز امکان دسترسی به تیرهای مناسب چوبی برای جایگزینی با نعل های سنگی که تراش و جابجایی اشان خود بزرگترین مانع استبود درفراهم همهنبوده جا فراهم نبوداست. پیدایش نوآوری "طاق و چفد" دو تواناییامکان را با خود به ارمغان آورد: آ)پوشاندن دهانه های هرچه فراخ تر آن هم در دوردست ترین مکان ها، چه طاق به این روش با قالب های کوچک سنگ یا آجر ساخته میشود که جابجایی و کاربرد بسیار آسانتری تا تیرهای کوه‌پیکر سنگی و یا کمیاب تر چوبی داشتند و با ساختار چفدی خود امکان پوشش دهانه هایی که نیاز به بزرگترین و سنگینترین نعل ها و فرسب ها داشت را به ساده ترین روش فراهم میآوردند و دیگر آنکه ب) زمینه را برای بالیدن و گسترش هرچه شتابان تر شهریگری و شهرنشینی بیش از پیش آماده کرد که نمونه های نخستین آن در تمدن های میان‌رودان و بخصوص تمدن ایلام هنوز به جای مانده است.

اگرچه شناخته شده ترین سازه کهن ایران که "تخت جمشید" است با شیوه [[نعل-پایه]] برکشیده با این حال طاق و گُنبد که خود نوعی طاق است از سالیان بسیار دور در معماری ایرانی کاربرد داشته اند؛است؛ کهن‌ترین آن [[معبد چغازنبیل|پرستشگاه چُغازنبیل]] در ۱۳۵۰ پیش از میلاد بازمی‌گردد. همچنین در [[تپه نوشیجان]] (دوران ماد)، [[سد درودزن]] (دوران هخامنشی) و [[طاق کسری]] (دوران ساسانی) می‌توان برای نمونه اشاره داشت. به طور کلی شیوه "طاق و چفد" در ایران با روی کار آمدن [[شیوه پارتی]] در معماری ایرانی رواج یافت و پس از آن در شیوه های پسایند اسلامی روند چشمگیر خود به سوی رشد و کمال را ادامه داد. طاق در دوران پیش از اسلام در ایران بیشتر به صورت [[مازه‌دار]] پیاده میشده هرچند موارد [[تیزه‌دار]] یا [[جناغی]] هم گفته جسته گریخته به کار برده می‌شده است. دوره اوج کاربری طاق تیزه‌دار یا جناغی به دوران پس از اسلام بازمی‌گردد که از این میان طاق با چفد [[پنج اوهِفت]] آوازه و رواج فراگیری گرفت.<ref>طاقها و چفدها، محمدکریم پیرنیا، تدوین زهره بزرگمهری، فصلنامه علمی فنی هنری وابسته به سازمان میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران</ref> طاق در معماری سنتی ایرانی همواره یکی از پاربُن‌های سازه بوده که از نظر گستردگی در سازه‌های گوناگون از کاخ گرفته تا ارگ و دژ و خانه و بازار و کاروانسرا و گرمابه و پل و بند کاربرد داشته است.