قرارداد ۱۹۱۹: تفاوت میان نسخه‌ها

[[حسین مکی]] در کتاب ''تاریخ بیست ساله ایران'' می‌نویسد که [[دنیس رایت|سِر دنیس رایت]]، سفیر پیشین انگلستان در ایران در کتاب خود، ''[[انگلیسی‌ها در میان ایرانیان (کتاب)|انگلیسی‌ها در میان ایرانیان]]''، اعتراف می‌کند که قرارداد ۱۹۱۹ «بریتانیا را در امور داخلی ایران کاملاً مختار می‌ساخت و عملاً از مداخله سایر قدرت‌ها مانع می‌گشت. [[جرج کرزن|کرزن]] (وزیر خارجه وقت انگلیس) به وزیران همکارش چنین توضیح می‌داد که این قرارداد از آن رو لازم است که ایران با موقعیت حساس خود بین هندوستان و بین النهرین، که به تازگی تحت قیمومیت بریتانیا درآمده بود، به دامان [[بلشویک‌ها]] نیفتد. اما این قرارداد به‌زودی نه تنها در ایران، بلکه در [[فرانسه]] و [[ایالات متحده]] و [[شوروی]] مورد حمله قرار گرفت و اختفایی که در مذاکرات منتهی به آن ملحوظ گشته بود، و موضع مسلطی که قرارداد به بریتانیا تفویض می‌داشت با انتقاد شدید مواجه شد. برای ایرانیان این قرارداد در حکم تنگ‌تر شدن حلقه طنابی بود که بریتانیا به گردن ایران انداخته بود و از دیدگاه آنان قیمومیت و تسلط بیگانه با استقلال ملی همخوانی نداشت. وزیران اعیان‌زاده سه‌گانه‌ای که [[جرج کرزن|کرزن]] و [[پرسی کاکس|کاکس]] (وزیر مختار بریتانیا در تهران) قرارداد را با آنان مورد مذاکره قرار داده و امضا کردند، نماینده و بیان‌کننده آرمان کشورشان نبودند و بسیاری به آنان بدگمان بودند، به‌ویژه پس از آن که همگان دانستند که آنان در ازای خوش‌خدمتی‌هاخوش خدمتی‌ها و زحمات‌شان پاداش سخاوتمندانه‌ای از دولت بریتانیا گرفته‌اند.»<ref>''تاریخ بیست ساله ایران''، حسین مکی</ref>

در مجموع مبلغ چهارصدهزارچهارصد هزار تومان (دویست‌هزاردویست‌ هزار تومان به وثوق‌الدوله و صدهزار تومان به هریک از وزیران) از سوی بریتانیا به عاقدان قرارداد پرداخت گردید.{{مدرک}} شخص احمدشاه نیز در قبال امضای این قرارداد ماهانه مبلغ پانزده هزار تومان از دولت انگلیس مقرری می گرفت <ref>ref>Wright, Denis: The English Amongst the Persians - During the Qajar Period 1787 - 1921, Heinemann London, 1977, p. 179</ref>

غوغای پرداخت چنین رشوه‌ای در همان روزهای نخست پس از بسته‌شدن پیمان در جهان پیچید. روزنامه ''تایمز'' پس از چندی نوشت «ما یک دولت انگلوفیل را که آفریده خودمان بود برانگیختیم که از مرزهای شمالی کشورش پشتیبانی خواهیم کرد و به یاری رشوه‌های پنهان به مبلغ یک‌صدوسی‌هزاریک‌صدوسی‌ هزار پوند که از جیب مالیات‌دهندگانمالیات‌ دهندگان بریتانیا ربوده شده بود، کوشیدیم تا پیمان بریتانیا و ایران را به انجام برسانیم. مردم بریتانیا درباره این پول که وزارت خارجه در ۱۹۱۹ و در پی امضای این پیمان پرداخته‌است، خبر ندارند، ولی مسلمانان از آن آگاه اند».{{مدرک}}