زبان ایلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Rezabot (بحث | مشارکت‌ها)
خط ۱۱:
'''[[نو-ایلامی]]''' (۵۵۰ – ۱۰۰۰ پ.م.)
 
'''[[ایلامی هخامنشی]]''' (۳۳۰ – ۵۵۰ پ.م.): در دوره هخامنشی، ایلام یکی از [[ساتراپی|ساتراپیهای]]های مهم امپراتوری بود و زبان ایلامی به عنوان زبان دیوانی کاربرد داشت. از زمان [[داریوش بزرگ|داریوش یکم]] تا [[اردشیر یکم (هخامنشی)|اردشیر یکم]] اسناد اداری [[تخت جمشید]] به ایلامی و روی الواح گلی نوشته می شد. این الواح که شمار آنها نزدیک به ۳۰۰۰۰ است، اطلاعات دقیقی از [[جغرافیا]] و مردم [[منطقه فارس|منطقه پارس]] به دست ما می‌دهد. <ref>هایدماری کخ، از زبان داریوش، ۱۳۷۷، ترجمه پرویز رجبی، ص ۳۱، نشر کارنگ</ref>
 
''نمونه'': متن لوح PF 798 از اسناد تخت جمشید با برگردان آن از هایدماری کخ:
خط ۲۷:
زبان ایلامی در طول تاریخ خود از سه نوع [[دبیره]] بهره برده است؛ از این قرار:
 
'''[[نیا-ایلامی]]''': این خط از۳۱۰۰ تا ۲۹۰۰ رایج بود. نیاایلامی کهنترین خط شناخته شده ایران است و نمونه هایی از آن در اطراف [[کاشان]] و جنوب [[کرمان]] نیز دیده شده است. ایلامیان این خط را از همسایگان [[سومری|سومریشان]]شان الهام گرفتند و از آن برای کارهای بازرگانی (ثبت معاملات، نگهداری حساب چارپایان و ...) بهره می‌بردند. <ref>والتر هینتس، دنیای گمشده ایلام، ۱۳۷۶، ترجمه فیروز فیروزنیا، ص ۳۳، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی</ref> [[دستگاه شمارش|نظام شمارشی]] نیاایلامی بسیار پیچیده بود و بسته به مورد تفاوت می‌کرد. مثلاً برای شمارش آدمیان و جانوران از سیستم [[ده‌دهی|دستگاه ده‌دهی]] و برای اشیاء از [[دستگاه اعداد پایه ۶۰|دستگاه شصتی‌شصتی]] استفاده می‌شد.<ref>Peter Damerow, Robert K. Englund: The Proto-Elamite Texts from Tepe Yahya. Cambridge Mas 1989. ISBN 0-87365-542-7</ref>
 
'''[[خط ایلامی باستان|ایلامی خطی]]''': دبیره ای است که [[پوزور- اینشوشیناک]] شاه ایلام در اواخر هزاره سوم پیش از میلاد به کار برد و پس از او متروک گردید. ایلامی خطی دبیره ای است هجایی با چند نشانه [[تصویرنگار]]. تا کنون ۲۵ نبشته ایلامی خطی یافت شده که بیشتر آنها کتیبه های یادمانی است. با وجود تلاش کسانی چون [[والتر هینتس]] (Walther Hinz) و [[پییرو مریجی]] (Piero Meriggi) این دبیره هنوز ''کاملاً'' خوانده نشده و ترجمه ها و فهرست نشانه های پیشنهادی هینتس <ref>W. Hinz, “Zur Entzifferung der elamischen Strichinschrift,” Iranica Antiqua 2, 1962, pp. 1-21. Idem, Altiranische Funde und Forschungen, Berlin, 1969.</ref>
خط ۵۱:
(نام کوتیک-اینشوشیناک در قرائت جدید پوزور-اینشوشیناک خوانده می شود.)
 
'''[[خط میخی ایلامی|ایلامی میخی]]''': خطی است که از ۲۵۰۰ تا ۳۳۱ پ.م. به کار رفت و دگرگون شده دبیره میخی [[اکد|اکدی]]ی است. خطی است با ۱۳۰ نشانه، بسیار کم شمارتر از بیشتر دبیره های میخی همروزگار خود.
 
== دستور زبان ==
خط ۷۶:
== ساختواژ ==
 
زبان ایلامی جزء [[زبان‌های التصاقی]] بود یعنی با افزودن [[پسوند|پسوندهای]]های [[تکواژ|تکواژی]]ی و نیز، [[میانوند|میانوندهایی]]هایی خاص و پسوندهای [[ضمیر|ضمیری]]ی به ریشه [[فعل]] در سه صورت اصلی آن، مقصود خود را بیان می‌کرد. [[اسم|اسمها]]ها و [[فعل|فعلها]]ها به دو ''جنس'' زنده و غیرزنده تقسیم می شدند و هر جنس با پسوندهای ویژه خود مشخص می شد. (k, -t, -r, -p-) برای زنده ها (آدمیان و خدایان) و (me, -n, -m, -š-) و برای اشیاء، مفاهیم [[انتزاعی]] و مکانها.
 
''نمونه'': صرف اسم -sunki (شاه)
خط ۱۸۲:
* باستان شناسی اندیشه
{{کد زبان‌های معرفی‌شده در ایزو ۶۳۹-۳ که حرف اول عنوان بین‌المللی آنها حرف E است}}
 
[[رده:زبان عیلامی]]
[[رده:زبان‌های فاعل-مفعول-فعل]]
[[رده:بنیان‌گذاری‌ها در هزاره سوم (پیش از میلاد) در آسیا]]
[[رده:زبان‌های دارای کد ایزو ۶۳۹–۲]]
[[رده:زبان‌های فاعل-مفعول-فعل]]
[[رده:زبان‌های منفرد]]
[[رده:زبان‌های منفرد آسیا]]
[[رده:سامانه‌های نوشتاری عصر برنز]]
[[رده:زبان‌های دارای کد ایزو ۶۳۹–۲]]