طاق کلنبو: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱:
[[پرونده:North Shabistan of Isfahan Jame mosque.jpg|بندانگشتی|چپ|400px|طاق کُلَنبو بر چهارستون و به روش گوشه سازی [[دمغازه|دُمغازه‌ای]] و اجرای "هورنو" در کلالهکُلاله آن، مسجد جامع اصفهان]]
'''طاق کُلَنبو''' یا '''کُلَمبو''' از ساختارهای بسیار پرکاربرد [[طاق]]‌ در ایران است که بویژه به خاطر توانایی و تاوش فراوان در برابر انواع تنش ها و فشارهای باربری رواج گسترده ای در سازه های گوناگون از ساده گرفته تا پیچیده و هنرمندانه در جغرافیای فرهنگی ایران ییدا کرده است، این طاق بویژه به دلیل تاوش خوب در برابر زمین‌لرزه شناخته شده است. این طاق در یک نگاه کلی هندسی همواره "گنبدسان" است، اینگونه که نیم کره‌ای است که به گنبدی کوچک و کم‌خیز میماند و روی یک زمینه "چارگوش" مینشیند. این زمینه چارگوش که همواره یا مربع است و یا مستطیل بسیار نزدیک به مربع به دو روش آ)ستون باربر و ب) دیوار باربر تکیه‌گاه بایسته را برای "طاق" فراهم میآورند. در روش "ستون باربر" طاق بر روی چهار [[تویزه]] که فاصله میان [[دهانه]] را پر کرده اند ساخته میشود، به این روش "روش تویزه‌ای" گفته میشود که خود از روزن [[گوشه‌سازی]] به انواع گوناگون چون "تویزه‌ای" و "دُمغازه‌ای" تقسیم میشود. در روش دوم طاق بر روی چهار دیوار مینشیند که از آنجا که بار "طاق" بر یک سطح تماس وسیع پخش میشود دیوارها میتوانند با ستبرا و به اصطلاح [[جِرز|جرز]] بسیار کمتری برای نمونه از آنچه در [[طاق آهنگ]] لازم است بالا بیایند. در شیوه "طاق کلنبو بر دیوار باربر" معمولا "گوشه‌سازی" با روش به اصطلاح "گوشواره" انجام میشود.
"طاق کلنبو" از آنجا که میتواند به روش چهارستون ساخته شود برای پوشش فضاهای گسترده ای مانند شبستان های مساجد کارایی بسزایی دارد. همچنین از آنجا که به روش چهار دیوار هم اجرا شدنی ست برای پوشش فضاهای محدود مانند خانه های ساده شهری یا روستایی بسیار کاربردی است. چه در فضاهای ساده از آنجا که فضاهای پوشش باید اطاق اطاق باشد به همین خاطر دیوار بهتر است یکپارچگی بیشتری با طاق داشته باشد تا توزین بار هرچه بهتر انجام شود. این «همترازی» و تعادل بار که در یکپارچگی کل سازه تاثیر گذار است به بهترین وجهی در مقایسه با هر طاق دیگر با "طاق کلنبو" بدست میآید. این "یکپارچگی" برای نمونه در [[طاق تاژ]] که تنها بر چهار ستون اجرا میشود و ازینرو برای پوشش فضای ستون ها نیاز به "دیوار اِسپر" دارد که خود از یکپارچگی دیوار با آسمانه کاسته و موجب ضعف دیوارها میشود سنجیدنی ست. همچنین در [[طاق آهنگ]] که تنها دو دیوار جنبه باربری داشته و دیوارهای دیگر باید "اِسپر" (ناباربر) باشند همین نکته قابل مشاهده است. با این حال ضعف "طاق کلنبو" در "اشکوب" (طبقه) زدن است که چون طاق گنبدسان و برجسته است برای "اشکوب" زدن نیاز به "کنوشکنی" و تسطیح بام است که خود آوار زیادی را بر "طاق" سربار میکند. ازینرو اگر نیاز به "اشکوب" باشد معمولا از [[طاق تاژ]] بهره گرفته میشود. همچنین "طاق کلنبو" در پوشش زمینه های مستطیل با مقداری محدودیت همراه است که باز این مورد نیز "طاق تاژ" و "طاق آهنگ" دست پیش دارند.<ref>معماری ایرانی_اجرای ساختمان با مصالح سنتی_تالیف:حسین زمرشیدی</ref> <ref>طاقها و چفدها، محمدکریم پیرنیا، تدوین زهره بزرگمهری، فصلنامه علمی فنی هنری وابسته به سازمان میراث فرهنگی جمهوری اسلامی ایران</ref>