آبخوان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سفره آب''' {{به انگلیسی|aquifer}} یا '''آبخوان''' قسمتی از پوستهٔ [[زمین]] است که سوراخ‌ها یا خلل و فرج سنگ‌های آن از آب مملو و اشباع شده باشد. معمولاً منافذ و سوراخ‌های سنگ‌ها بر اثر بارندگی‌های ممتد از آب پر شده و با رسیدن به سطح غیرقابل تراوشی مانند سنگ‌های [[رسی]] در همان جاهمان‌جا متوقف می‌گردد و به شکل چشمه‌سارهای مختلفی در سطح زمین آشکار می‌شود. بدیهی است متناسب با خارج شدن آب از این [[چشمه|چشمه‌ها]] سطح [[آب‌های زیرزمینی]] افت کرده و پائین می‌رود. قاعدتاً سطح آب‌های زیرزمینی در فصل‌های مرطوب بالا آمده و برعکس در فصل‌های خشک پائین می‌رود ولی هیچگاه از سطح معینی بالاتر و یا پائین‌تر نخواهد رفت. پائین‌ترین سطح آب زیرزمینی هر منطقه را سطح آب دائمی آن منطقه می‌نامند..<ref>{{پک|جعفری |۱۳۶۳|ک=فرهنگ گیتاشناسی (اصطلاحات جغرافیائی)|ص=۷۹}}</ref>

آبخوان یا سفره آب زیرزمینی یک لایه آبدار زیرزمینی است که در لایه‌های تحکیم نیافته (گراول، ماسه و سیلت) یا در سنگ‌های دارای درز و شکاف ایجاد می‌شود. این آب می‌تواند از طریق چاه بهره‌برداری شود. آبخوان ناتراوا<ref>Aquifuge</ref> و آبخوان کم‌تراواکم‌تراوا،<ref>aquiclude, aquitard</ref>، نام‌های است که به لایه‌های آبدار با درجات مختلف قابلیت آبدهی و ذخیره‌سازی داده می‌شود.<ref>* [Todd, D. K., ۱۹۸۰1980, Groundwater hydrology, ۲d2d ed.: New York, John Wiley, ۵۳۵535 p]</ref>

* آبخوان تحتِ فشار:<ref>confined aquifer</ref>: آبخوانی است که فشار آب زیرزمینی در آن از فشار جوّ بیشتر است.

== تئوری هایتئوری‌های مربوط به منشأ آب هایآب‌های زیرزمینی ==

برای منشأ آب هایآب‌های زیرزمینی تئوری هایتئوری‌های متعددی بیان گردیده است که از همه مهمتر تئوری نفوذ آب در زمین است . قسمت بزرگی از آبی که به صورت برف و باران به زمین می رسدمی‌رسد در زمین نفوذ کرده و پس از برخورد با سنگ هاسنگ‌ها و طبقات غیر قابلغیرقابل نفوذ مخازن آب هایآب‌های زیرزمینی را می سازند می‌سازند. این تئوری اولین بار در قرن ۱۸ میلادی توسط یک نفر فیزیکدان فرانسوی به نام ماریوت عنوان گردیده و بعد توسط لومونوسوف مورد تاییدتأیید واقع شد . با این توصیف که ترکیب شیمیایی این آب هاآب‌ها پس از نفوذ در زمین ثابت نمی ماندو بر حسب سنگی که در آن جریان یافته است تغییر می یابد می‌یابد.

تئوری فوق مدتی مورد قبول واقع شد ولی در مورد آب هاییآب‌هایی که در مناطق مختلف زیرزمینی محبوس بودند بدون این که در آنجا نزولات آسمانی قابل توجهی دیده شده باشد ،باشد، صادق نبود .نبود؛ لذا در اواخر قرن ۲۰ تئوری جدیدی توسط ولگر ارائه گردید . این تئوری منشأ آب هایآب‌های زیرزمینی را از طریق آب هایآب‌های نفوذی قابل قبول نمی داندنمی‌داند بلکه تشکیل آن هاآن‌ها را از تراکم بخار آب موجود در هوا که در بین ذرات و خلل و فرج سنگ هاسنگ‌ها نفوذ می کندمی‌کند استنباط می نماید .می‌نماید؛ بنابراین تئوری جدیدی به نام تئوری تراکم آب به وجود می اید آید.

این تئوری به شدت از طرف اکثر دانشمندان انتقاد می شودمی‌شود و آن را غیر واقعی اعلام می دادندمی‌دادند زیرا که بخار آب موجود در فضا به اندازه کافی نیست که بتواند مستقلاً منابع عظیمی از آب هایآب‌های زیرزمینی را تشکیل دهند .

در اوایل قرن ۲۰ تئوری دیگری به نام تئوری '''آب هایآب‌های ابتدایی''' توسط یک نفر دانشمند اتریشی به نام '''E Suess''' ارائه داده می شودمی‌شود که از طرف بسیاری از آبشناسان استقبال می گردد می‌گردد. طبق این تئوری بخارها و گازهایی که از ماگما در اعماق زمین برمی خیزدبرمی‌خیزد با نزدیک شدن به سطح زمین متراکم شده و به صورت آب ابتدایی ظاهر می گردند می‌گردند. تجربیات کافی امروزه این نظریه را نیز رد می کند می‌کند.

بالاخره تئوری آب هایآب‌های فسیل مطرح می شود می‌شود. تئوری مذبور آبمزبور هایآب‌های زیرزمینی نواحی عمیق را به باقی مانده آبآب‌های های حوضه هایحوضه‌های قدیمی که در زیر رسوبات مدفون شده اندشده‌اند ربط می دهد می‌دهد. پس از اظهار نظر آبشناسان ممالک مختلف و بررسی تئوری های فوقتئوری‌های ،فوق، قریب به اتفاق متخصصین تئوری اول یعنی تئوری آب هایآب‌های نفوذی را در مورد آب هایآب‌های زیرزمینی قابل قبول می دانند می‌دانند.

نفوذ آب در زمین تا برخورد به قشرهای نفوذ ناپذیر ادامه می یابد می‌یابد. به محض این که آب هاآب‌ها به این قبیل لایه هالایه‌ها رسیدند و جریان آنها از هر طرف متوقف گردید در خلال حفرهحفره‌های های سنگ هاسنگ‌ها جمع شده و سفره هایسفره‌های آبدار و یا مخازن زیرزمینی آب را تشکیل می دهند می‌دهند.

چون غالباً در اعماق زمین طبقات نفوذ پذیر و غیر قابلغیرقابل نفوذ بطور متناوب قرار دارند ،دارند، لذا ممکن است در ناحیه ایناحیه‌ای از زیرزمین چندین سفره آبدار بر روی یکدیگر وجود داشته باشند . بالاترین سفره هایسفره‌های آبدار زمین را که نزدیک به سطح زمین است و چاه هایچاه‌های معمولی به آن میمی‌رسد رسد سفره هایسفره‌های آب سطحی و یا مخزن چاهچاه‌ها ها می نامندمی‌نامند و سفره هایسفره‌های زیرین را آب هایآب‌های عمیق و مخصوصاً آن هاییآن‌هایی که در اعماق زیادتر قرار دارند آب هایآب‌های محصور و یا سفره هایسفره‌های محاط می خوانند می‌خوانند. مخازن سطحی آب هایآب‌های زیرزمینی با تغییر نزولات و درجه گرمای بیرون بسیار تغییر می کند می‌کند. به همین جهت مقدار آب چاه هاییچاه‌هایی که از این مخازن تغذیه می نمایندمی‌نمایند سریعاً کم و زیاد می شود می‌شود.

در صورتیکه چاه هایچاه‌های عمیق که از مخازنعمیق تر زمین ( منطقه اشباعی دائم ) آب می گیرندمی‌گیرند مقدار آبشان چندان تغییر نمی نماید نمی‌نماید. به علاوه از نظر بهداشت هم آب چاه هایچاه‌های عمیق ( مخصوصاً در نواحی مسکونی ) پاک تر از آب چاه هاییچاه‌هایی است که به مخازن سطحی مربوط میمی‌شوند. شوند .عوارض خارجی سطح زمین باعث می شودمی‌شود که سطح ایستایی آب هایآب‌های زیرزمینی افقی نباشد . آنانکه در مجاورت دره هادره‌ها که نیروی جذب سنگ هایسنگ‌های مخزن کمتر است و از مقاومت در مقابل مسیر جریان آب در داخل زمین کسر می شودمی‌شود سطح ایستایی پایین ترپایین‌تر قرار می گیرد ،می‌گیرد، بدین ترتیب سطح ایستایی آب هایآب‌های زیرزمینی عموماً در کنار دره هادره‌ها انحنا پیدا می کندمی‌کند و تحدب سطح مزبور به سمت بالا میمی‌رود. رود .همانطوریکه برجستگی هایبرجستگی‌های سطح زمین باعث تقسیم آب هایآب‌های سطحی از یکدیگر است ،است، چین خوردگی لایهلایه‌های های غیر قابلغیرقابل نفوذ در اعماق زمین هم وسیله جدا بودن حوضه هاییحوضه‌هایی از سفره هایسفره‌های آبدار زیرزمین می گرددمی‌گردد و باعث می شودمی‌شود تغییرات آب یک مخزن در مخزن مجاور مؤثر نباشد .<ref>سایت جامع علمی داکفا/ نویسنده: احسان بهمنی 1394</ref>

{{پانویس|۲}}