سومر: تفاوت میان نسخه‌ها

تمدن سومر در [[دوره اوروک|دورهٔ اوروک]] (هزارهٔ ۴ پیش از میلاد) شکل گرفت و در [[دوره جمدت نصر|دورهٔ جمدت نصر]] و دورهٔ دودمانی اولیه ادامه یافت. در طول هزارهٔ سوم پیش از میلاد نوعی همزیستی نزدیک بین سومریان (که [[زبان تک‌خانواده|زبانی تک‌خانواده]] داشتند) و اکدی‌های سامی‌زبان ایجاد شد که منجر به دوزبانی شدن وسیع در این ناحیه گردید.<ref name='Deutscher'>{{cite book|title=Syntactic Change in Akkadian: The Evolution of Sentential Complementation|author=Deutscher, Guy|authorlink=Guy Deutscher (linguist)|publisher=[[Oxford University Press|Oxford University Press US]]|year=2007|isbn=978-0-19-953222-3|pages=20–21|url=http://books.google.co.uk/books?id=XFwUxmCdG94C}}</ref><ref> Prof. Piotr Michalowski University of Michigan Ann Arbor</ref><ref> Prof. Steve Tinney, Middle Eastern Languages, Sumerian specialist </ref><ref> Prof. Larry Tras COGS University of Sussex Brighton BN1 9QH UK </ref><ref>Steven Schaufele, Ph.D., Asst. Prof. of Linguistics, English Department Soochow University, Waishuanghsi Campus, Taipei 11102, Taiwan</ref><ref>Streck, Michael P. "[http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=dnp_e1125960 Sumerisch]." Der Neue Pauly. Herausgegeben von: Hubert Cancik und Helmuth Schneider (Antike), Manfred Landfester (Rezeptions- und Wissenschaftsgeschichte) . Brill, 2008. Brill Online. UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN. 03 November 2008.</ref> تاثیر سومریان بر [[اکدی‌ها]] و برعکس در تمام بخش‌های زبانی مشهود است و می‌توان آن را از [[وام‌واژه|وام‌گیری واژگان]] تا همگرایی [[صرف|صرفی]]، [[نحو|نحوی]] و [[واج‌شناسی]] مشاهده کرد.<ref name='Deutscher'/> از این روست که پژوهشگران سومریان و اکدی‌های هزارهٔ سوم پیش از میلاد را [[ناحیه همگرایی زبانی]] می‌نامند.<ref name='Deutscher'/> سومریان در حدود سال ۲۲۷۰ پیش از میلاد توسط شاهان [[زبان‌های سامی|سامی‌زبان]] [[امپراتوری اکد]] مغلوب شدند اما زبان آن‌ها به عنوان زبانی مقدس ادامهٔ حیات داد. حاکمیت بومی سومریان بار دیگر به مدت یک سده در قالب [[سلسله سوم اور]] (رنسانس سومریان) در حدود سال‌های ۲۱۰۰ تا ۲۰۰۰ پیش از میلاد پدیدار شد اما [[زبان اکدی]] در آن دوران همچنان مورد استفاده قرار گرفت. شهر سومری [[اریدو]] در ساحل [[خلیج فارس]] نخستین شهر جهان بود که سه فرهنگ متفاوت در آن ترکیب شدند: کشاورزان عبیدی که در کلبه‌های آجری گلی می‌زیستند و از سامانهٔ آبیاری استفاده می‌کردند؛ چوپان‌های سامی‌نژاد که در چادرهای سیاه زندگی می‌کردند و گوسفند و بز می‌چراندند؛ و مردمان ماهیگیر که در مسکن‌های نی‌ساز در تالاب‌ها می‌زیستند و احتمالاً نیای سومریان بودند.<ref name="Leick, Gwendolyn 2003">Leick, Gwendolyn (2003), "Mesopotamia, the Invention of the City" (Penguin)</ref>

اصطلاح سومری به ساکنان غیرسامی جنوب میان رودان توسط [[اکدیان]] سامی داده می‌شد.سومریان خود را با نام ''اوگ ساگ گیگا'' ( ùĝ saĝ gíg-ga ) (به خط میخی: {{cuneiform|&#x12326;}} {{cuneiform|&#x12295;}} {{cuneiform|&#x1222A;}} {{cuneiform|&#x120B5;}}) به معنی ''مردمان سیاه سر'' می‌نامیدند.<ref>{{cite book|author=W. Hallo, W. Simpson|year=1971|title=The Ancient Near East|publisher=New York: Harcourt, Brace, Jovanovich|page=28}}</ref> واژه سومر در [[زبان اکدی]] ممکن است گویش آن منطقه جغرافیایی باشد.اما رواج اصطلاح اکدی سومر (šumerû) نامشخص است.<ref name="SumerFAQ"/><ref name="Nimrod">{{cite journal|title=Nimrod before and after the Bible|author=K. van der Toorn, P. W. van der Horst|journal=The Harvard Theological Review|year=Jan 1990|volume=83|issue=1|pages=1–29}}</ref> اصطلاح ''شینار'' در [[کتاب مقدس]] ، Sngr در مصری، شانهار ((Šanhar(a) در هیتی می‌تواند نوع گویش غربی شومر (Shumer) باشد.<ref name="Nimrod" ("/>

[[پرونده: Cities of Sumer (en).svg|250px|farme|بندانگشتی|چپ|نقشه سومر]]

[[پرونده: Samarra bowl.jpg|175px|بندانگشتی|چپ|کاسه [[سامرا (عراق)|سامرا]] متعلق به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد نگهداری شده در [[موزه پرگامون]] [[برلین]].نماد [[سواستیکا]] در مرکز آن مشخص است<ref>Ernst Herzfeld, Die vorgeschichtlichen Töpfereien von Samarra, Die Ausgrabungen von Samarra 5, Berlin 1930</ref>.<ref>Stanley A. Freed, Research Pitfalls as a Result of the Restoration of Museum Specimens, Annals of the New York Academy of Sciences, Volume 376, The Research Potential of Anthropological Museum Collections pages 229–245, December 1981.</ref>]]

از نقطه نظردیدگاه باستان‌شناسی گذار از دورهٔ عبید به دورهٔ اوروک با تغییر تدریجی ظروف سفالی که روی [[کوزه‌گری|چرخ‌های آرام کوزه‌گری]] در خانه‌ها ساخته و نقاشی می‌شدند به سفال‌های بدون نقاشی که توسط متخصصان در کارگاه‌های کوزه‌گری روی چرخ‌های سریع و به طور انبوه ساخته می‌شدند قابل تشخیص است. دورهٔ اوروک استمرار و نتیجهٔ دورهٔ عبید است و تغییر در شکل ظروف سفالی آن بارزترین شاخص به حساب می‌آید.<ref>{{cite book|url=https://books.google.nl/books?id=gnpyREWsfG0C&pg=PA353#v=onepage&q&f=false|title= Upon this Foundation: The N̜baid Reconsidered : Proceedings from the U̜baid Symposium, Elsinore, May 30th-June 1st 1988|author= Elizabeth F. Henrickson, Ingolf Thuesen, I. Thuesen|page= 353|year= 1989}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.nl/books?id=fhMTRcUm9WsC&pg=PA31#v=onepage&q&f=false|title= The Invention of Cuneiform: Writing in Sumer|author= Jean-Jacques Glassner|page= 31|year= 2003}}</ref>

از ۲۰۹۳ تا ۲۰۴۶

در این دوره جمعیت جنوب شروع به مهاجرت به شمال میانرودان می‌کند. از نقطه نظردیدگاه بوم‌شناختی، حاصلخیزی زمین‌های سومریان در این دوره به دلیل شوری، کم‌تر و کم‌تر می‌شود. [[شوری خاک]] در این نواحی همیشه باعث زحمت بوده است. زهکشی ناقص برای آبیاری خاک در آب و هوایی که به شدت مستعد تبخیر است باعث رشد نمک حل‌شده در خاک گردید و در نهایت منجر به کاهش شدید محصولات کشاورزی شد. در طول دوران اکدی و سلسله سوم اور کاشت گندم به تدریج جای خود را به کاشت جو که تا حدودی مقاومت بیشتری به نمک دارد داد. اما به نظر می‌رسد این تغییر کاشت کافی نبوده زیرا از حدود سال ۲۱۰۰ تا ۱۷۰۰ پیش از میلاد جمعیت این منطقه تقریباً به میزان سه پنجم کاهش یافته است.<ref>{{cite journal| last=Thompson| first=William R.| year=2004| title=Complexity, Diminishing Marginal Returns and Serial Mesopotamian Fragmentation| journal=Journal of World Systems Research| url=http://jwsr.ucr.edu/archive/vol10/number3/pdf/jwsr-v10n3-thompson.pdf| format=PDF| doi=10.1007/s00268-004-7605-z| volume=10| pages=612–652| pmid=15517490| last2=Hay| first2=ID| issue=3}}</ref> این وضعیت باعث شد که توازن قدرت در منطقه به هم بریزد و نواحی سومری‌زبان تضعیف شوند و در عوض اکدی‌زبان‌ها وضعیت بهتری پیدا کنند.

از میان اساطیر پرشمار سومری، سه اسطوره به داستان‌های [[عهد عتیق]] شباهت دارند. یکی از این اسطوره‌ها داستان آدمیانی را می‌گوید که از گل آفریده شده بودند و در سرزمینی پربار موسوم به نام [[دیلمون]] می‌زیسته‌اند که در آن نه بیماری بود و نه مرگ، ولی از آب شیرین هم خبری نبود. [[انکی]] فرمان می‌دهد آب شیرین را از زمین، چونان نهری که از باغ بهشت جاری است بیاورند. بدین سان دیلمون باغی ملکوتی می‌شود. این اسطوره از زنی می‌گوید که به انکی گیاهانی پیشکش می‌کند که نفرین برایش می‌آورند و سبب درد دنده‌اش می‌شوند. آن گاه یک «بانوی دنده» برای درمان آن آفریده می‌شود. دو داستان دیگر، [[توفان نوح]] و صبر [[ایوب]] هستند. <ref> کلاریس سویشر. خاور نزدیک باستان. ترجمه عسکر بهرامی.تهران: ققنوس، ۱۳۸۳</ref>