شیوه روایت: تفاوت میان نسخه‌ها

زاویه دید راوی، شخصیت روایت کننده داستان را مشخص می‌کند.<ref>{{cite book|editor=James McCracken|title=The Oxford English Dictionary |url=http://www.oed.com/|accessdate=October 16, 2011|edition=Online|year=2011|publisher=Oxford University Press}}</ref> به بیان روشن‌تر، زاویه روایت یعنی اینکه راوی کجا ایستاده و چقدر بر آدم‌ها، ماجرا و داستان تسلط دارد. بیرون آدم‌ها را می‌بیند یا درون آن‌ها را؟ چقدر؟<ref> روح‌الله مهدی پروعمرانی، ۱۳۸۶، انتشارات تیرگان، آموزش داستان‌نویسی، صفحه ۱۳۷، ISBN 978-964-5810-40-3</ref>

برخی از رمان‌هایی که از اول شخص مفرد استفاده می‌کنند از این قرارند: [[خورشید همچنان می‌دمد]] از [[ارنست همینگوی]]،<ref name="خورشید همچنان می‌دمد">{{یادکرد|نویسنده = همینگوی، ارنست|ترجمه =همایون حنیفه وند مقدم|عنوان = خورشید همچنان می‌دمد|چاپ = اول|ناشر = سرنا|شهر = تهران|تاریخ = پاییز ۱۳۶۲}}</ref> [[زوربای یونانی]] از [[نیکوس کازانتزاکیس]]،<ref name="زوربای یونانی">{{یادکرد|نویسنده = کازانتزاکیس|ترجمه = محمد قاضی|عنوان = زوربای یونانی|چاپ = سوم|ناشر = خوارزمی|شهر = تهران|تاریخ = اردیبهشت ۱۳۸۹،ISBN 978-964-487-118-4}}</ref> [[عقاید یک دلقک]] از [[هاینریش بل]]،<ref name="عقاید یک دلقک">{{یادکرد|نویسنده = بل، هاینریش|ترجمه = محمد اسماعیل‌زاده|عنوان = عقاید یک دلقک|چاپ = هجدهم|ناشر = چشمه|شهر = تهران|تاریخ = بهار ۱۳۹۱،ISBN 978-964-5571-76-2}}</ref> [[سمفونی مردگان]] از [[عباس معروفی]]<ref name="سمفونی مردگان">{{یادکرد|نویسنده = معروفی، عباس|عنوان = سمفونی مردگان|چاپ = بیستم|ناشر = گردون|شهر = تهران|تاریخ = ۱۳۸۶}}</ref> و [[چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم]] از [[زویا پیرزاد]].<ref name="چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم">{{یادکرد|نویسنده = پیرزاد، زویا|عنوان = چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم|چاپ = سی و هفتم|ناشر = نشر مرکز|شهر = تهران|تاریخ = ۱۳۸۹،ISBN 978-964-305-656-8}}</ref> روایت اول شخص مفرد در داستان‌های کوتاه [[دیوار]] از [[ژان پل سارتر]]،<ref name="بهترین داستان‌های جهان ۴">{{یادکرد|ترجمه= گلشیری، احمد|عنوان = بهترین داستان‌های جهان - جلد چهارم|چاپ = دوم|ناشر = عصر داستان|شهر = تهران|تاریخ =بهار ۱۳۹۳،ISBN 978-600-92904-4-4}}</ref> [[یکی بود یکی نبود]] از [[نادین گوردیمر]]،<ref name="بهترین داستان‌های جهان ۵">{{یادکرد|ترجمه = گلشیری، احمد|عنوان = بهترین داستان‌های جهان - جلد پنجم|چاپ = دوم|ناشر = عصر داستان|شهر = تهران|تاریخ = بهار ۱۳۹۳،ISBN 978-600-92904-5-1}}</ref> [[ملکه عروسی]] از [[کارلوس فوئنتس]]،<ref name="بهترین داستان‌های جهان ۵">< /ref> [[سه قطره خون]] از [[صادق هدایت]]،<ref name="داستان کوتاه در ایران۲">{{یادکرد|نویسنده = پاینده، حسین|عنوان = داستان کوتاه در ایران - جلد دوم (داستان‌های مدرن)|چاپ = دوم|ناشر = آریابان|شهر = تهران|تاریخ = ۱۳۹۱،ISBN 978-964-448-446-9}}</ref> [[درخت گلابی]] از [[گلی ترقی]]<ref name="داستان کوتاه در ایران۲">< /ref> و [[نقش بندان]] از [[هوشنگ گلشیری]]<ref name="داستان کوتاه در ایران۲">< /ref> نیز استفاده شده است.

{{گفتاورد|دیروز بود که اتاقم را جدا کردند. آیا همان طوری که ناظم وعده داد من حالا به کلی معالجه شده‌ام و هفته دیگر آزاد خواهم شد؟ آیا ناخوش بوده‌ام؟|صادق هدایت|سه قطره خون<ref name="داستان کوتاه در ایران۲">< /ref>}}

[[خروس (کتاب)|خروس]] از [[ابراهیم گلستان]]<ref name="شکوفا">{{یادکرد|نویسنده = گلستان، ابراهیم|عنوان = خروس|ناشر= اختران|چاپ= اول|تاریخ=۱۳۷۴|‎ISBN‌ISBN 964-7514-70-0}}</ref> و [[فتحنامه مغان]] اثر [[هوشنگ گلشیری]]<ref name="نیمه تاریک ماه">{{یادکرد|نویسنده = گلشیری، هوشنگ|عنوان = نیمه تاریک ماه|چاپ = اول|ناشر = نیلوفر|شهر = تهران|تاریخ = ۱۳۸۰،ISBN 964-468-121-6}}</ref>

{{گفتاورد|بالاخره ما هم شروع کردیم. شیشه‌های سینماها قبلاً شکسته شده بود. یکی دو سنگ که انداخته بودند، شیشه‌های قدی ریخته بود پایین. نئون سردرها را بعداً که چیز دندان گیری پیدا نمی‌شد شکستیم.|هوشنگ گلشیری|فتحنامه مغان<ref name="نیمه تاریک ماه">< /ref>}}

در روایت دوم شخص یا توی راوی، راوی مستقیماً مخاطبانش را مورد خطاب قرار می‌دهد. به همین علت به این روش زاویه روایت خطابی نیز می‌گویند. این شیوه خواننده را به عنوان یکی از شخصیت‌ها وارد متن می‌کند و همین باعث می‌شود تا خواننده خود را در ساخت ماجرا شریک و سهیم بداند.<ref name="آموزش داستان نویسی">{{یادکرد|نویسنده = مهدی پورعمرانی، روح‌الله|عنوان = آموزش داستان‌نویسی|چاپ = اول|ناشر = تیرگان|شهر = تهران|تاریخ = ۱۳۸۶،ISBN 978-964-5810-40-3}}</ref> راوی ترجیح می‌دهد به جای ضمیر «او» از ضمیر «تو» استفاده کند تا بیگانگی از وقایع اتفاق افتاده، فاصله احساسی یا کنایی کمتر حس شود. لوری مور و جنوت دیاز از این روش در داستان‌های کوتاهشان استفاده کرده‌اند. در ایران نیز هر چند به ندرت اما در داستان‌های معاصر دیده می‌شود. داستان‌های کوتاه «بید، دریاچه، قو» اثر [[حسن عالی زاده]]، «کینه کشی» اثر [[محمود گلابدره‌ای]]، «اگر این دست...» اثر [[مهدی سحابی]] و «پاگرد سوم» اثر [[یارعلی پورمقدم]]<ref name="آموزش داستان نویسی">< /ref> و رمان [[شاه بی شین]] از [[محمدکاظم مزینانی]] از این دسته آثار است.

راوی سوم شخص به دو نوع طبقه‌بندی می‌شود. نوع اول ذهنی یا عینی بودن آن. در راوی سوم شخص ذهنی(Subjective)، راوی افکار و احساسات یک یا چند شخصیت را توصیف می‌کند اما در راوی سوم شخص عینی (Objective) راوی تنها مشاهدات را توصیف می‌کند و افکار و احساسات هیچ‌کدام از شخصیت‌ها را شرح نمی‌دهد. نوع دوم دانای کل یا دانای محدود بودن آن است که میزان آگاهی راوی را نشان می‌دهد. راوی سوم شخص دانای کل (Omniscient) از تمام اتفاقات، شخصیت‌ها، مردم و زمان‌ها که شامل افکار تمام شخصیت‌ها هم می‌شود، آگاه است. امّا راوی سوم شخص با دانایی محدود (Limited)، متضاد دانای کل است. او می‌تواند از تمام چیزها را دربارهٔ یکی از شخصیت‌ها و تمام قطعات افکار او را بداند، امّا آگاهی او به همین شخصیت محدود می‌شود و این یعنی این که راوی نمی‌تواند چیزهای ناشناخته برای شخصیت متمرکز را توصیف کند. آثار بسیاری چون [[جنگ و صلح]] اثر [[لئو تولستوی]]،<ref name="جنگ و صلح">{{یادکرد|نویسنده = تولستوی، لئون|ترجمه=[[سروش حبیبی]]|عنوان = جنگ و صلح|چاپ =هشتم |ناشر = نیلوفر|شهر = تهران|تاریخ= ۱۳۹۲،ISBN 978-964-448-412-4}}</ref> [[جنایت و مکافات]] اثر [[داستایوفسکی]]،<ref name="جنایات و مکافات">{{یادکرد|نویسنده =داستایوفسکی، فئودور|ترجمه=[[مهری آهی]]|عنوان = جنایات و مکافات|چاپ = نهم|ناشر =خوارزمی|شهر = تهران|تاریخ = بهمن ۱۳۹۱،ISBN 978-964-487-002-6}}</ref> [[کوری (رمان)|کوری]] اثر [[ژوزه ساراماگو]]،<ref name="کوری">{{یادکرد|نویسنده = ساراماگو، ژوزه|ترجمه= [[عاطفه اسلامیان]]|عنوان = کوری|چاپ = دوم|ناشر = نگارستان کتاب|شهر = تهران|تاریخ = ۱۳۸۶،ISBN 978-964-8155-38-9}}</ref> [[صد سال تنهایی]] اثر [[گابریل گارسیا مارکز]]،<ref name="صد سال تنهایی">{{یادکرد|نویسنده = گارسیا مارکز، گابریل|ترجمه= [[کیومرث پارسای]]|عنوان = |چاپ = بیست و سوم|ناشر = آریابان|شهر = تهران|تاریخ = فروردین ۹۳،ISBN 978-964-7196-22-9}}</ref> [[خانواده تیبو]] اثر [[روژه مارتن دوگار]]،<ref name="خانواده تیبو">{{یادکرد|نویسنده = مارتن دوگار، روژه|ترجمه= [[ابوالحسن نجفی]]|عنوان = خانواده تیبو|چاپ = ششم|ناشر = نیلوفر|شهر = تهران|تاریخ = بهار ۱۳۹۳،ISBN 964-448-069-4}}</ref> [[دن آرام]] اثر [[میخائیل شولوخف|میخائیل شولوخوف]]،<ref name="دن آرام">{{یادکرد|نویسنده = شولوخوف|ترجمه= [[احمد شاملو]]|عنوان = دن آرام|چاپ = پنجم|ناشر = مازیار|شهر = تهران|تاریخ =۱۳۹۱ ،ISBN 964-5676-26-6}}</ref> [[ژان کریستف]] اثر [[رومن رولان]]،<ref name="ژان کریستف">{{یادکرد|نویسنده = رولان، رومن|ترجمه= [[محمد مجلسی]]|عنوان = ژان کریستف|چاپ = سوم|ناشر=نشر دنیای نو |شهر =تهران |تاریخ =۱۳۹۲ ،ISBN 978-964-8263-67-1}}</ref> [[بینوایان]] اثر [[ویکتور هوگو]]،<ref name="بینوایان">{{یادکرد|نویسنده = هوگو، ویکتور|ترجمه= [[حسینقلی مستعان]]|عنوان = بینوایان|چاپ = بیست و چهارم|ناشر = امیرکبیر|شهر = تهران|تاریخ = ۱۳۹۲،ISBN 978-964-00-0418-0}}</ref> [[کلیدر]] اثر [[محمود دولت‌آبادی]]،<ref name="کلیدر">{{یادکرد|نویسنده = دولت‌آبادی، محمود|عنوان = کلیدر|چاپ = بیست و چهارم|ناشر = فرهنگ معاصر|شهر = تهران|تاریخ = ۱۳۹۱،ISBN 978-964-8697-60-1}}</ref>[[شوهر آهو خانم]] اثر [[محمدعلی افغانی]]،<ref name="شوهر آهو خانم">{{یادکرد|نویسنده =افغانی، محمدعلی |عنوان = شوهر آهو خانم|چاپ = دوازدهم |ناشر = جاویدان|شهر = تهران|تاریخ = ۱۳۷۷،ISBN 978-964-5732-53-2}}</ref> [[آتش بدون دود]] اثر [[نادر ابراهیمی]]<ref name="آتش بدون دود">{{یادکرد|نویسنده = ابراهیمی، نادر|عنوان = آتش بدون دود|چاپ = دهم|ناشر = روزبهان|شهر = تهران|تاریخ = پاییز ۱۳۹۱،ISBN 978-964-5529-29-8}}</ref> و [[سووشون]] اثر [[سیمین دانشور]]<ref name="سووشون">{{یادکرد|نویسنده = دانشور، سیمین|عنوان = سووشون|چاپ = دوم|ناشر = خوارزمی|شهر = تهران|تاریخ = خرداد ۱۳۴۹}}</ref> از یکی از انواع راوی سوم شخص استفاده می‌کند.

{{گفتاورد|اهل خراسان مردم کرد بسیار دیده‌اند. بسا که این دو قوم با یکدیگر در خورده بوده‌اند؛ خوشایند و ناخوشایند. اما اینکه چرا چنین چشمهاشان به مارال خیره مانده بود، خود هم نمی‌دانستند. مارال، دختر کرد دهنهٔ اسب سیاهش را به شانه انداخته بود، گردنش را سخت و راست گرفته بود و با گامهای بلند، خوددار و آرام رو به نظمیه می‌رفت.|محمود دولت‌آبادی|کلیدر، جلد اول<ref name="کلیدر">< /ref>}}

[[سیال ذهن (ادبیات)|سیلان آگاهی]] یا سیلان ذهن با بازنمایی فرایند تفکر - با استفاده از اعمال ساده و متضاد و واژه‌های محاوره شخصیت راوی- به راوی چشم‌اندازی می‌دهد که معمولاً اول شخص است. اغلب تک گویی درونی و خواسته‌ها و انگیزه‌های باطنی مانند تکه‌های ناقص افکار می‌مانند که برای خواننده بیان می‌شود و الزامی نیست تا دیگر شخصیت‌ها نیز بشنوند. به طور مثال احساسات گوناگون در [[خشم و هیاهو]] و [[گور به گور]] اثر ویلیام فاکنر، افکار تکه‌تکه شده شخصیت «آفرد» در رمان [[قصه کلفت|سرگذشت ندیمه]] اثر مارگارت آتوود، یا آهنگ [[حماسه کولی]] اثر گروه [[کوئین]] که راوی از تجربیات کابوس مانند خود بهره می‌برد. رمان [[اولیس (رمان)|اولیس]] اثر [[جیمز جویس]] نمونه کامل سیلان آگاهی است. در فارسی نیز [[سمفونی مردگان]]<ref name="سمفونی مردگان">< /ref> و همچنین [[پیکر فرهاد]]،<ref name="پیکر فرهاد">{{یادکرد|نویسنده = معروفی، عباس|عنوان = پیکر فرهاد|چاپ = سوم|ناشر=ققنوس |شهر =تهران |تاریخ = ۱۳۸۲،ISBN 964-311-397-3}}</ref> اثر [[عباس معروفی]] از نمونه‌های سیلان آگاهی است.

{{گفتاورد|احساس می‌کنی داری به بلوغ می‌رسی؛ رشد می‌کنی. گفتن این حرف‌ها به پدرت هیچ فایده‌ای ندارد. اما فکر کردن به چنین موضوعاتی باعث می‌شود شاید باعث شود تا در دوران پادشاهی تو، چنین حوادثی اتفاق نیفتد.|شاه بی شین|محمدکاظم مزینانی<ref name="شاه بی شین">< /ref>}}