سم‌شناسی: تفاوت میان نسخه‌ها

پیش از [[رنسانس]] دست نوشته‌هایی از میموندیس شامل توضیحاتی از اثرات درمانی سموم بدست آمده از حشرات، مارها وسگ‌هایو سگ‌های وحشی بدست آمده‌است. بقراط پیش از میموندیس در مورد تأخیر در جذب مواد سمی ناشی از خوردن شیر، کره، و سر شیر صحبت کرده بود. در اوایل رونسانسرنسانس مواد سمی به عنوان یک عنصر کلیدی وارد عرصهٔ سیاست شدند. به گونه‌ای که از مواد سمی در مجامع سیاسی به منظور از بین بردن افراد با اهداف خاصی استفاده می‌شد. در این زمینه اطلاعاتی از فلوریدا و ونیز ایتالیا وجود دارد که استفاده از مواد سمی را در عرصه‌های سیاسی اثبات می‌کند.

اصول ارائه شده توسط پاراسلوس قاعده‌ای شد تا به وسیلهٔ آن مقدار مشخصی از داروها را برای درمان [[سفلیس]] تجویز کنند. با آغاز قرن نوزدهم انقلابی در صنعت و سیاست رویداد. مواد شیمیایی آلی به مقدار کمی در سال ۱۸۰۰ در سال‌های ۱۸۲۵ [[فسژن]] و [[گاز خردل]] تولید شد. این دو گاز شیمیایی در جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت؛ و بعد از آن در [[جنگ ایران و عراق]] در قرن بیستم مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۱۸۸۰ بیش از ۱۰٬۰۰۰ نوع ترکیب آلی ساخته شد. به منظور تعیین اثرات سمی بالقوه مواد شیمیایی تولید شده پایه و اساس علم سم شناسی بنا نهاده شد. استفاده روزافزون از مواد شیمایی و بروز اثرات آن باعث ایجاد مانعی در مقابل انقلاب صنعتی شد که به منظور جلوگیری از آن قوانین و مقرارتیمقرراتی برای آن در ابتدا در [[آلمان]] (۱۸۸۳) و بعد از آن در [[انگلستان]] (۱۸۹۷) و [[ایالات متحده]] (۱۹۱۰) وضع شد. آزمایشهای سم شناسی باعث ایجاد رشد و بلوغ در تولید مواد شیمیایی آلی و همچنین رشد سریع صنعت در قرن نوزدهم شد.<ref name="JZ">سم‌شناسی صنعتی، علیرضا حاجی قاسمخان، تهران: نشر برای فردا ۱۳۸۵، بخش مقدمه و تعاریف، صفحهٔ ۱۰</ref>

امروزه علم سم شناسی به عنوان یک علم مجزا از سایر علوم به بررسی اثرات مواد سمی بر روی انسان و سایر موجوادتموجودات می‌پردازد.<ref name="JZ"/>

سم یا زهربهزهر به ماده‌ای گفته می‌شود که ازیک راه مشخص یا راه‌های گوناگون، در مقادیری معین باعث اختلال یا توقف فعل وانفعالاتو انفعالات حیاتی بدن بطورموقتبه‌طور موقت یا یادائمدائم می‌شود.<ref name="ReferenceC">{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= |نام= |کتاب=سم سناسیشناسی صنعتی دکتر ثنایی، جلد اول، انتشارات دانشگاه تهران | ناشر= |سال=}}</ref>

مسمومیت عبارت است ازبهماز بهم خوردن تعادل فیزیولوژیک، جسمانی یا روانی موجود زنده که در اثر ورود وتماسو تماس با ماده خارجی سمی از راه‌های گوناگون، رخ می‌دهد. بروز مسمومیت با ظاهرشدن علائم خاص هرمسمومیتهر مسمومیت همراه است وشدتو شدت آن به نوع ماده سمی، مقدارآنمقدار آن و وطولطول مدت تماس بستگی دارد.<ref name="ReferenceC"/>

در مسمومیت حاد، ماده سمی درمدت زمان کوتاه وبه مقدارنسبتامقدار نسبتاً زیاد بافرد تماس پیدا می‌کند. علائم وعوارضو عوارض مسمومیت حاد اغلب شدید بوده ودرصورتو درصورت عدم درمان ممکن است منجر به مرگ شود.

در مسمومیت مزمن، معمولاً ماده سمی به مقداراندکمقدار ودرنوبتهایاندک و در نوبت‌های متعدد و درمدت زمان طولانی وارد بدنمی‌شودبدن می‌شود و وعلائمعلائم آن به کندی وپس از گذشت زمان طولانی ظاهر می‌گردد.<ref name="ReferenceC"/>

عبارتست ازغلظتاز غلظت کشنده سم برای ۵۰٪حیوانات مورد آزمایش وبرحسبو برحسب [[میکروگرم در لیتر]].<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= |نام= |کتاب=Toxicology The Basic Science of Poisons, 3 page| ناشر= |سال=}}</ref>

در واقع مقدار سمی که قادراست ۵۰٪ حیوانات موردآزمایشمورد رابکشدآزمایش را بکشد.

برای مثال، اگر [[غلظت]] گازناشیگاز ناشی از [[متیل بروماید]] درفضا به ۱۰۰تا۲۰۰ ppm برسد چند ساعت تنفس ازآن موجب مسمومیت شد ید شده وممکنو ممکن است انسان راباخطررا با خطر مرگ مواجه سازد.

LD50 سم د. د. ت برای موشهای بزرگ ازراهاز راه دهان ml/Kg 250 می‌باشد.

اگر غلظت گاز ناشی از قرص فوستوکسین درفضا به ۲۰۰۰ppm درهوابرسددر هوا برسد دراندک مدتی می‌تواند انسان را بکشد.<ref name="ReferenceC"/>

# سموم فوق‌العاده خطرناک LD50دهانی ۰ تا۵۰ وپوستیو پوستی ۰تا۲۰۰mg / kg

# سموم باخطر متوسط LD50 دهانی ۵۱ تا ۵۰۰ وپوستیو پوستی ۲۰۱ تا۲۰۰۰ mg /kg

[[سم شناسی تحلیلی]] روش تشخیص، شناسایی و اندازه‌گیری [[ترکیبات خارجی]] در نمونه‌های [[بیولوژیک]] و محیط (بوسیله انتقال نمونهٔ محیطی به آزمایشگاه سم شناسی) است. روش تحلیلی برای تجزیه، تحلیل و ارزیابی طیف بسیار گسترده‌ای از [[ترکیبات شیمیایی]] از قبیل مواد شیمیایی صنعتی مختلف، آفت کش‌ها، مواد دارویی، مواد مخدر و مواد سمی طبیعی و.. کاربردداردکاربرد دارد.

سم شناسی تحلیلی می‌تواند در تشخیص، مدیریت، [[پیش آگهی]] و پیشگیری از [[مسمومیت]] کمک کند. [[آزمایشگاه سم شناسی]] تحلیلی می‌تواند طیف وسیعی از میزان تماس و استفاده از موادشیمیاییمواد شیمیایی را آنالیز نماید (مثل حوادث شیمیایی، نظارت بر دارو درمانی، تجزیه و تحلیل پزشکی قانونی و نظارت بر مواد مخدر). همچنین در تعیین خواص [[فارماکوکینتیک]] و [[تاکسیکوکینتیک]] مواد دارویی و یا اثر بخشی درمان جدید نقش دارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان= http://www.who.int/ipcs/publications/training_poisons/analytical_toxicology/en/| ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>

مسمومیت یک مشکل مهم بهداشت عمومی در جهان است. با توجه به اطلاعات [[WHO]]، تخمین زده شده است که در سال ۲۰۰۴ تعداد ۳۴۶٫۰۰۰ نفر در سراسر جهان از مسمومیت عمدی جان خود را از دست داده‌اند. از این مرگ‌ها، ۹۱٪ در کشورهای با درآمد کم ومتوسطو متوسط رخ داده است. در همان سال، مسمومیت ناخواسته باعث از دست دادن بیش از ۷٫۴ میلیون سال از سالهای زندگی سالم ([[بار بیماری]] یا [[DALYs]]) شده است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان= http://www.who.int/ipcs/poisons/en/| ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>

خواب آلودگی روز بعد ازمصرف، گیجی و آتاکسی (به‌خصوص درافراد مسن) فراموشی، وابستگی، تحریک‌پذیری غیرعادی و در برخی مواردسردرد،موارد سردرد، سرگیجه، افت فشار خون، افزایش‌ترشحاتافزایش ترشحات بزاق، کرامپ و درد در ناحیه‌شکم،ناحیه شکم، بثورات جلدی، اختلال بینائی، تغییردر میل جنسی، احتباس ادرار، افت قوای ذهنی؛ خواب آلودگی شدید؛ تکلم نامفهوم؛ ضربان قلب کند؛ تنگی نفس؛ عدم تعادل؛ بثورات جلدی؛ گلودرد؛ تب؛ لرز؛ کبودی یا خونریزی غیرعادی؛ زخم‌های دهانی؛ زردی پوست یا چشمان؛ از دست رفتن حافظه؛ بی خوابی؛ اضطراب؛ یا تحریک پذیری.

[[منابع شغلی]]: کار در باتریسازی،باتری‌سازی، جوشکاری، لحیم کاری، تراشکاری، لوله بری، ریخته گری، کوزه‌گری، رنگ سازی، نقاشی، جواهر سازی، صنایع نظامی، چاپخانه، پمپ بنزین<ref name="ReferenceC"/>

خطر تنفس ذرات دود یا بخارهای فلزی ریز میکروسکوپی از زمان‌های گذشته مورد بررسی قرارگرفته است(۳). اما تنها از اواخر دهه ۱۹۸۰ است که محققان، بررسی ساختاری و نظام مند اپرهای اندازه ذره را در محدوده مقیاس نانومتر (در حدود ۱ تا ۱۰۰ نانو متر) روی بهداشت و سلامت افراد آغاز کردند (۴و۵). زمان زیادی پس از کشف نانو لوله‌های کربنی طول نکشید تا نگرانی‌هایی دربارهٔ مسائل و خطرهای احتمالی برای بهداشت و سلامتی افراد در اثر تنفس الیاف در اندازه نانو بوجود آمد (۷). دهه پس از ۱۹۹۰ دوره‌ای بود که دانش اپیدمیولوژی برای نخستین بار، روابط پنهانی تنفس ذرات بسیار ریز و بیماری‌های سیستم تنفسی و قلبی را کشف کرد، البته با این فرض که ذرات بسیار ریز در مقیاس نانومتر مسئول برخی از بیماری‌ها و پیامدهای مشاهده شده هستند(۹ و۱۰). در سال ۲۰۰۴ انجمن سلطنتی و آکادمی سلطنتی مهندسی انگلستان گزارشی بسیار اثرگذار بر پیشرفت‌های آینده دربارهٔ فرصت‌ها و عدم اطمینان به زمینه‌های کاربردی فناوری نانو منتشر کردند (۱۵). نگرانی اساسی ای که در این گزارش مطرح شده بود، مسئله نبود سندی دربارهٔ خطرهای ناوذراتنانوذرات م نانولوله‌ها برای سلامتی و بهداشت افراد بود که موجب ایجاد عدم اطمینان فراوانی نسبت به این فناوری شده است.

فناوری نانو وابسته به استفاده و کاربرد ویژگی‌های وابسته به اندازه مواد در مقیاس نانومتر است که این ویژگی‌ها در برخی موارد شامل نمایان شدن اثرهای کوانتومی مخصوص ناوذراتنانوذرات است. ناوذراتنانوذرات می‌توانند رفتار بیولوژیکی بی نظیری از خود نشان دهند و حتی در زمانی که خصوصیات فیزیکی و شمیاییشیمیایی نسبت به ذرات مشابه درشت تر بی تغییر باقی می‌مانند نیز می‌توان چنین رفتار بیولوژیکی متفاوتی را مشاهده کرد. برای مثال موادی هستند که اندازه ذره در مقیاس نانومتر به آن توانایی عبور و یا امکان غلبه بر سدهایی را می‌دهد که برای درشت دانه تر نفوذ ناپذیر هستند. بررسی‌های انجام شده که بیانگر توانمندیی و توانایی ناوذراتنانوذرات در عبور از عصب بویایی و رسیدن به مغر جوندگان هستند مثال بی نظیری از رفتارهای بر پایه اندازه ذره است که پیش از این برای ذرات دانه درشت تر مشاهده نشده بود (۱۶ و ۱۷). اما با در نظر گرفتن این فرض که بسیاری از فرایندهای بیولوژیکی در مقیاس نانو رخ می‌دهند، فرصت‌های بیشمار دیگری برای نانوذرات مهندسی شده با اندازه دقیق وجود دارد تا با عملکردهای طبیعی بیولوژیکی تداخل کنند.

* سم سناسیشناسی صنعتی دکتر ثنایی، جلد اول و جلد دوم، [[انتشارات دانشگاه تهران]].