اتحادیه قبایل ماد: تفاوت میان نسخه‌ها

|عنوان‌ تصویر =مادهانواحی ماد پیش از پادشاهی

|نام‌های محلی =آمادای

|نام‌های دیگر =[[مادایمادا]]

|نام‌های قدیمی =ماد، مات،مدی، ماتا

|نوع بنا =ناحیه، کشورسرزمین

وضع سرزمین '''اتحادیه قبایل ماد''' در آغاز سال ۷۰۰ پ. م. بدینگونه بود که بخش اعظم ماد مرکزی یا قسمت علیای درهٔ [[قزل اوزن]] و ناحیهٔ همدان تا قزوین و به طریق اولیاولیٰ نواحی غرب آنجا را، [[آشوریان]] جزو پادشاهی خویش ساخته و به چند ایالت زیر تقسیم کردند:

*'''[[زاموآ]]''': شمال [[استان سلیمانیه]]

*'''[[پارسوآ]]''': ناحیهٔ علیای [[دیاله|رود دیاله]] که مرکزپایتخت آن دژ «[[نیکور»]] بود.

*'''[[کیشه سو|کیشه‌سو]]''': که مرکز آن دژی بود به همین نام<ref>رسما [[کار اوریگالی|کاراوریگالی]] نیز نامیده می‌شد.</ref>.

*'''[[مادای|مادا]]''': یا ماد، ناحیهٔ، بخش علیای رود قزل اوزنقزل‌اوزن به معنی بسیار محدود. محتملا پایین‌تر از [[کیشه‌سو]] در مسیر رود قزل اوزنقزل‌اوزن. حدس زده می‌شود بخشی از اراضیی‌که جزو قلمرو [[دیاکو]] بوده بطور رسمی '''ماد''' نامیده می‌شده است.

*'''[[ساپاردا]]''': که پیشتر بخشی از [[خارخار]] بود و محتملا در جنوب خط [[قزوین]] - [[زنجان]] قرار داشت. لوحی از '''گردنه ساپاردا''' سخن می‌گوید، از اینجا چنین مستفاد می‌گردد که ساپاردا در محلی کوهستانی قرار داشته است.

*'''[[خارخار]]''': که مرکز آن دژی بود به همین نام در مغرب [[هگمتانه|همدان]] و رسما [[کار شاروکین|کارشاروکین]] نیز نامیده می‌شده.

*'''[[بیت کاری]]''': ( ناحیهٔ همدان کنونی )

*'''[[آراپخا]]''': که مرکز آن شهر آراپخا یا [[کرکوک]] کنونی بود و ظاهرا بخشی از ناحیهٔ پیشین [[نامار]] و حتا ناحیهٔ شرقی درهٔ [[دیاله]] را شامل می‌گشت.

*'''[[بیت همبان]]''': در مغرب [[استان کرمانشاه]] کنونی.

با این حال،اینحال، به استثنای نواحی زاموآ و پارسوآ و آراپخا که آشوریان در آنجا کاملا استوار شده بودند<ref>و بخشی از این نواحی حتا در خارج از حدود تاریخی [[ماد]] قرار داشت.</ref> و در آغاز قرن هشتم پ. م. عدّه‌ٔ کثیری بیگانه در آن می‌زیستند قدرت آشوریان در نواحی دیگر ماد نسبتاً ضعیف بود. فرمانروایی ایشان بسته به چند قلعه بود که توسط [[سوریان]] و [[فلسطینیان]] و [[بابلیان]]<ref>در قلعهمتصرفات قلاغ [[الن‌زاش]]، [[خارخار]]، [[کیشه‌سو]] و غیره</ref> مسکون گشته بود و در اطراف دژها قدرت واقعی در دست پیشوایان و خداوندان دهکده‌ها که بیشترشان به عشیرت‌ها و خاندان‌های پیشین پیشوایان منتسب بودند، قرار داشت. و آشوریان به زور سلاح و لشکرکشی می‌توانستند از مردم مالیات وصول کنند.

در مشرق نواحی مسخرهٔ آشور در اتحادیه‌ٔ سرزمین اتحادیه‌ٔ قبایل ماد قرار داشت که پیشوایانیمسخّر بنامآشور '''خداونداننگشته دهکده‌ها'''بودند. داشتنددر واین مسخّردهکده‌ها آشورپیشوایانی نگشتهبنام بودند،''خداوندان‌دهکده‌ها'' قراروجود داشت. بخش قابل ملاحظه‌ای از این نواحی را [[صحرانشینانی]] که [[اسب]] می‌پروردند<ref>آریبی‌های شرق</ref> و بر روی هم از لحاظ اقتصادی به مراتب از نواحی غربی‌تر ماد عقب‌تر بودند اشغال کرده بودند<ref>آریبی‌های شرق</ref>.

در غرب مسلماٌ [[ماننا]] از لحاظ پیشرفت و تکامل در میان همه قبایل ایرانی مقام اول را حائز بود.

===اعضای اتحادیهٔ ماد===

همهٔ قبایل ایرانی جزو اتحادیهٔ مزبورقبایل نبودند و به همین سبب آشوریان برخی از ایشان را بنام '''مادای''' نمی‌خواندند. پهنهٔ خاکی که مشمول این اصطلاح می‌گردیده نوسانات مهمی کرده بود و ظاهراً این خود مطابق با تغییراتی بود که در ترکیب واقعی اتحادیهٔ قبایل صورت می‌گرفتهمی‌گرفت. ضمناً باید گفته شود که از لحاظ داوری دربارهٔ قومیت فلان‌بهمان قبیله، اشتمال یا عدم اشتمال آن در مفهوم کلمهٔ '''مادای''' واجد اهمیت نمی‌باشد، و موضوع را مشخص نمی‌سازد.

نحوهٔ یادآوری [[آشوریان]] از مادها و اینکه همواره صفت ''' مادهای نیرومند''' را درباره ایشان بکار می‌بردند نشان می‌دهد که اتحادیهٔ قبایل ماد مجموعاً عاملی را تشکیل می‌داده که آشوریان ناگزیر از آن حساب می‌بردند. بنابر این ناگزیریم که وجود '''اتحادیهٔ قبایل ماد''' را امری مسلّم بشماریم. نیروی ایشان هم در وجود همین اتحاد بود زیرا از لحاظ اقتصادی چندان مقتدر نبودند.

====پیدایش دولت در سرزمین اتحادیهٔ ماد====

[[ماننا]] چندان نیرومند نبود که '''اتحادیه قبایلی ماد''' را در زیر لوای قدرت خویش متحد سازد و نه تنها از تجاوز [[اورارتو]] بلکه لشکرکشی‌های [[آشوریان]] نیز به خاک ماد ممانعت به عمل آورد. مرحلهٔ رونق و پیشرفت اتحادیهٔ ماد مصادف با دوران مبارزهٔ شدید ماننا علیه اورارتو بود<ref>مبارزه‌ای که بخاطر آزادی خویش به عمل آورد و از سال ۷۸۸ پ. م. - آخرین لشکرکشی [[سمیرامیس]] و [[آداد نراری سوم]] به خاک ماد - تا سال ۷۴۵ پ. م.</ref> یعنی تا آغاز تجاوز جدید آشور دوام داشت. بر اثر تفوق [[آشور]] به زیان [[اورارتو]]، [[ماننا]] توانست قد راست کند ولی این تفوق خطری بسیار جدی برای اتحادیهٔ قبایل ماد ایجاد کرد و ماننا در آن زمان به رفع آن قادر نبود.

در روایات مادی این نکته به وضوح تمام محفوظ مانده است که پس از تعرضات [[آشور]] دوران استقلال ماد آغاز شد که به هر تقدیر بر تأسیس [[ماد|دولت ماد]] مقدم بود. این روایت را [[هرودوت]] چنین می‌نویسد:
{{-}}
{| align=left border=0 cellpadding=10 cellspacing=0 style="margin-left:1em;margin-bottom:1em; background:#F0F8FF; border:1px solid black
|-
|
{{نقل قول بزرگ}}« آشوریان در طی پانصدوپنجاه سال در [[آسیای علیا]] حکمرانی کردند <ref>آسیای واقع در مشرق [[رود هالیس]] ( [[قزل ایرماق]] )در [[ترکیه]].</ref>. و نخست مادها از اطاعت ایشان سرپیچیدند و به خاطر آزادی خویش با آشوریان جنگیدند و ظاهراً مردانگی‌ها کردند و خود را از قید اسارت آزاد نمودند. پس از آن دیگر اقوام نیز به مادی‌ها تأسی کردند... »{{پایان نقل قول بزرگ}}

{{نقل قول بزرگ}}« میان مادی‌ها مرد خردمندی وجود داشت به نام [[دیوک]]. این دیوک عاشق حکومت انفرادی بود و به شرح زیر عمل کرد:{{نقل قول بزرگ}}«. مادی‌ها در آن زمان در دهکده‌ها می‌زیستند. او که پیشتر هم در ده خویش محترم بود بهتر و بیشتر [[عدالت]] را مرعی داشت و حال آنکه در سراسر خاک [[ماد]] بی‌قانونی حکمفرما بود. مادی‌های ساکن دهکدهٔ وی چون رفتار او را دیدند به '''داوریش''' بر گزیدند... و چون دزدی و بی‌قانونی در دهکده‌ها از پیشتر بیشتر شد، مادی‌ها در یک جا گرد آمدند و نطق‌ها ایراد کردند و از ماجراها سخن گفتند تا یکدیگر را راضی کنند که از قدرت سلطنتی اطاعت کنند.<ref>بازیلوستای - Basileuesthai</ref> »{{پایان نقل قول بزرگ}}

*[[مغان (صنف)موبد|مغان]]<ref>Bousai, Paretakénoi, Stroukhates, Arizantoi, Boudioi, Magoi.</ref>