اتمسفر: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز تمیزکاری و اصلاح متن با استفاده از AWB |
|||
خط ۲:
[[پرونده:Atmosphere structure-fa.svg|بندانگشتی|upright=1.3|عکس بالا نمایان‌گر لایه‌های مختلف جو کرهٔ زمین هستند البته باید توجه داشته باشید که ضخامت جو به این اندازه که در عکس می‌بینید نیست بلکه نسبت ضخامت آن به قطر زمین تنها به اندازهٔ ۵٪ از قطر زمین است.]]
[[پرونده:Top of Atmosphere.jpg|بندانگشتی|عکس بالا نمایان‌گر زمین، جو و بالای آن است که توسط ناسا تهیه شده است و نسبت ضخامت جو به زمین را به درستی نشان می‌دهد.]]
'''جَو''' یا '''نیوار''' یا '''هواسپهر''' یا '''هواکره'''
۹۹ درصد از هواکره در فاصله ۳۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارد. اگرچه سیاره‌های دیگر منظومهٔ شمسی نیز هواکره دارند، اما هواکرهٔ زمین تنها هواکره‌ای است که از ادامهٔ زندگی ما و دیگر موجودات زنده پشتیبانی می‌کند.<ref name="ontariosciencecentre.ca" />
هواکره از ۵ پنج لایهِ به نام‌های [[تروپوسفر]]، [[استراتوسفر]]، [[مزوسفر]]، [[ترموسفر]] و [[اگزوسفر]] تشکیل شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.cloudysky.ir/|عنوان = cloudysky.ir|تاریخ بازدید = ۱۷ اسفند ۱۳۸۹}}</ref> جهان در اتم هست
== فشار ==
خط ۵۹:
[[پرونده:Top of Atmosphere.jpg|بندانگشتی|عکس بالای جو (ناسا)]]
[[وردسپهر]] یا تروپوسفر {{انگلیسی|Troposphere}}، دارای ضخامتی حدود ۱۰ کیلومتر در قطب‌ها و ۱۶ تا ۱۸ کیلومتر در مناطق [[استوا|استوایی]] است. از ویژگی عمده آن کاهش دما در جهت قائم حدود °۶ سانتی‌گراد (°۱۸ فارنهایت یا ۲۷۹ کلوین)، در هر ۱۰۰۰ متر افزایش سرعتِ بادها با افزایش [[رطوبت]] (H<sub>۲</sub>O) نسبت به سطوح پایین‌تر قابل ملاحظه‌است، و به طور کلی مجموعه پدیده‌های [[هواسپهر|هواسپهری]] که هوا نامیده می‌شود در این لایه قابل بررسی هستند.
وردایست {{انگلیسی|Tropopause}} مرز میان [[وردسپهر]] و لایهِ بالاییِ آن یعنی پوش سپهر که مرز انتقال ویژگی‌های هواسپهری را در مقیاس بزرگی از تلاطم و اختلاط را تشکیل می‌دهد. این لایه کم‌ژرفا<ref>معادل کم عمق یا نازک</ref> در ناحیهِ [[استوا]] نسبتاً مشخص شده‌است، این مرز فوقانی [[وردسپهر]] نسبت به فصول سال تغییر می‌کند.<ref name="en.wikipedia.org" />
==== استراتوسفر ====
[[استراتوسفر]] {{انگلیسی|Stratosphere}}:
دومین لایهٔ بزرگ اتمسفر که بالای تروپوسفر و پایین مزوسفر قرار دارد، استراتوسفر نامیده می‌شود. افزایش تدریجی دما از ویژگی آن است، یکی دیگر از ویژگی‌های استراتوسفر میزان نسبتاً زیاد گاز [[اوزون]] (O<sub>۳</sub>) به ویژه در اطراف لایهٔ استراتوپوز است که ضخامتی حدود ۱۶ تا ۳۰ کیلومتر دارد و لایهٔ ازن {{انگلیسی|Ozone Layer}} نیز در این لایه را تشکیل می‌شود، دما در بعضی نواحیِ این لایه به °۶۰- سانتی‌گراد (°۷۶- فارنهایت یا ۲۱۳ کلوین) می‌رسد.
این لایه از نظر جلوگیری از اثرات مرگبارِ تابش‌های شدید [[ماوراء بنفش]] با وجود [[اوزون]] موجود در آن بسیار مؤثر است. از طرف دیگر گاز [[ازن]] (O<sub>۳</sub>) توأم با [[کربن دی اکسید]] (CO<sub>۲</sub>) اثر بسزای در پراکندگی عمودی دما دارد. استراتوپوز {{انگلیسی|Stratopause}} مرز میان این لایه و لایهِ فوقانیِ آن یعنی مزوسفر، از ارتفاع حدود ۵۱ کیلومتری شروع شده و ناحیه انتقالی بین استراتوسفر و مزوسفر را تشکیل می‌دهد.<ref name="en.wikipedia.org" />
==== مزوسفر ====
[[مزوسفر]] {{انگلیسی|Mesosphere}}:
دارای ضخامتی حدود ۳۰ تا ۳۵ کیلومتر و در این لایه [[درجه حرارت]] به سرعت کاهش می‌یابد به حالتی که در ارتفاع ۸۰ کیلومتری میزان آن به حدود °۸۵- سانتی‌گراد (°۹۷- فارنهایت یا ۱۸۸ کلوین) می‌رسد که سردترین مکان زمین است. [[فشار هوا]] در مزوسفر بسیار پایین است و میزان آن از یک میلی بار در ارتفاع ۵۰ کیلومتری به ۱٪ در ۹۰ کیلومتری کاهش می‌یابد.
مزوپوز {{انگلیسی|Mesopause}} مرز میان این لایه و لایهِ فوقانیِ آن یعنی ترموسفر است. مزوپوز در ارتفاع ۸۰ تا ۸۵ کیلومتری به وسیله حداقل دما °۱۰۰- سانتی‌گراد (°۱۱۲- فارنهایت یا ۱۷۳ کلوین) و وارونگی پس از آن مشخص می‌شود. مزوپوز ناحیه انتقالی بین مزوسفر و ترموسفر را تشکیل می‌دهد.<ref name="en.wikipedia.org" />
==== ترموسفر ====
خط ۷۷:
===== یونسفر =====
یونسفر یا یون سپهر{{انگلیسی|Magnetosphere}}:
بخشی از اتمسفر زمین است که از حدود بالا ی ۶۰ کیلومتر به سبب یونیزاسیون، به صورت ناحیهِ (تمرکز [[یون
این لایه فاقد گازهای سنگینی نظیر بخارآب (H<sub>۲</sub>O)، [[اکسیژن]] (O<sub>۲</sub>) و [[ازت]] (N<sub>۲</sub>) حالت مولکولی است.
در این لایه ناوه‌های کم‌ژرفا به صورت لایه‌های یونسفری E و F1 و F2 جداسازی می‌شوند؛ که به ترتیب در حدود ۱۱۰، ۱۶۰ و ۳۰۰ کیلومتری قرار دارند.
بازتاب‌های رادیویی گاهی در سطوحی به ارتفاع ۶۵ تا ۸۰ کیلومتری رخ می‌دهند که به نام لایه D نامیده می‌شوند. این لایه با حداکثر تمرکز یونیزاسیون مشخص می‌شود.<ref name="daneshsara.net">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.daneshsara.net/article/78-geography/978-1388-05-17-01-17-11.html/|عنوان = دانش سرا|تاریخ بازدید = ۱۷ اسفند ۱۳۸۹}}</ref>
لایه‌های E و F1 تقریباً منظم و در میزان‌های حداکثر خود از نظر [[یون]] و [[چگالی]]، [[الکترون
لایهِ F2 در ارتباط با کشنده‌های [[خورشید|خورشیدی]]، [[قمر|قمری]] و اثر میدانِ مغناطیسیِ زمین واکنش‌های غیرطبیعی بسیاری را نشان می‌دهند. جابجایی‌های کوتاه مدت از پراکندگی و تمرکز در این لایه دقیقاً وابسته به طوفان‌های مغناطیسی ای است که به نام طوفان‌های یونسفری نامیده می‌شوند.
===== اگزوسفر =====
اگزوسفر {{انگلیسی|Exosphere}}:
در ارتفاع بیش از ۳۰۰ کیلومتری از زمین و در ورای یونسفر، ناحیه‌ایی که [[جاذبه]] زمین نیروی چندانی ندارد. در اینجا اتم‌های [[اکسیژن]] (O<sub>۲</sub>) و [[هلیوم]] (He) اتمسفر رقیقی را تشکیل می‌دهند. [[هلیوم]] (He) خنثی و اتم‌های [[هیدروژن]] (H<sub>۲</sub>) که دارای جرمِ اتمی پایینی هستند می‌توانند فرار کنند. [[هیدروژن]] با تجزیه بخار آب (H<sub>۲</sub>O) و [[متان]] (CH<sub>۴</sub>) از نزدیکی مزوپوز جایگزین می‌شود. در حالی که [[هلیوم]] به روش عمل پرتوهای [[کیهان|کیهانی]] در [[ازت]] و از تجزیهٔ آخشیج<ref>معادل عنصر</ref>
== اهمیت ==
| |||